Lesbók Morgunblaðsins - 18.05.1941, Qupperneq 4

172
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
Það skeði í Narvík
Eftir Theodor Broch
Eftirfarandi kaflar lýsa baráttunni í Narvik á s.l.
.ári. Þeir gefa nokkra hugmynd um, hvernig fólk getur
lifað innan um slíkar aðgerðir og hvernig það verður að
laga sig eftir öllum aðstæðum.
Theodor Brogh, sem ritað hefir glögga yfirlitsgrein
um þessa viðburði, var borgarstjóri í Narvik. Það, sem
hjer birtist, eru lauslega þýddir kaflar úr frásögn hans.
Nokkru fvrir kl. 5 árdegis
þann 9. apríl 1940 vöknuðu
bæjarbúar í Narvik við dynjandi
fallbvssuskothríð utail af firðiu
um.
Hús mitt lá niður við sjóinn og
gegn um þoku og kafaldsmuggu
greindi jeg eldblossa á höfninni.
Enginn gat gefið nokkra skýr
ingu. Brátt komu norskir her-
menn hlaupandi á vettvang og
tóku sjer stöðu við loftvarnabyss-
urnar. Nábúarnir kölluðust á á
milli glugga sinna.
Hermennirnir lýstu því yfir, að
þeim væri óljóst hvað væri að
gerast, en að þeir hjeldu þó, að
þýsk skip ættu í höggi við varð-
skip vor.
Fvrstu stundirnar mótuðust af
óvissu og ruglingi, einkum þegar
þýskar hersveitir tóku að streyma
frá höfninni inn í bæinn.
Seinna frjettist það, að hin
þýskæ flotadeild, sem í voru 13
skip og hafði um nóttina komið
inn á Ofotf jörðinn, hafði ekki
mætt mótspyrnu fyr -en rjett fyr-
ir utan Narvíkurhöfnina.
„Eidsvoll" lagði til orustu við
hana rjett utan við Framnestang-
ann og „Norge“ inni á sjálfri
höfninni.
„Eidsvoll“ fjekk aðeins ráðrúm
til þess að hleypa af nokkrum
skotum. Tundurskeyti var skotið
að því og sökk það á örfáum sek-
úndum. Átta mönnum af áhöfn-
inni var bjargað. Þeir gátu greint
frá því, að þeir hefðu óljóst sjeð
þýskt herskip í lítilli fjarlægð ut-
an við tangann og út úr þokunni
kom lítill vjelbátur, sem flutti
þýskan liðsforingja um borð í
„Eidsvoll“. Skipaði hann skip-
stjóranum að gefast upp. Þaí var
r.eitað. Fór þá liðsforinginn jafn-
skjótt niður í bát sinn og gaf um
leið merki með ljóskeri. Svo að
segja jafnskjótt hófst skothríðin.
Tilið er að „Eidsvoll“ hafi verið
hæft samtímis af tveimur tundur-
skeytum.
Yfirforinginn á ,,Norge“ fjekk
stutt skevti frá „Eidsvoll“ áður
en það lagði til orustu. Inni á
höfninni var svo skuggsýnt, að
fvrsta þýska skipið sást rjett hjá
hafnarbakkanum.
„Norge“ skaut úr lítilli fjarlægð
á óvina tundurspillir, en hann
svaraði með tundurskeytaárás.
„Norge“ sökk á 20 sekúndum.
Um 180 'manns var bjargað, þeirra
á meðal skipstjóranum, sem var
særður. Norsku herskipin höfðu
hvort um sig 280 manna áhöfn.
Flest hinna þýsku skipa voru
tundurspillar, sem allir höfðu
landgöngulið innanborðs.
Sjálf landsetning liðsins mætti
engri mótspyrnu.
Sundlo offursti hafði árangurs-
laust lagt bann við, að hið þýska
herlið gengi á land.
Innrásarhersveitirnar gengu í
dreifðum flokkum upp í bæinn. Á
torginu var verulegur hluti hins
r.orska setuliðs afvopnað. Yopnin
voru tekin af óbreyttum hermönn-
um, en liðsforingjarnir hjeldu
vopnum sínum.
Omdahle majór tókst á meðan
þessu fór fram að safna saman
200 manna flokk og hjelt hann
út úr bænum.
f Bjerkvik mættu hinar þýsku
hersveitir heldur engri mótspyrnu
þann 9. apríl. Þar voru beinlínis
tekin hús á norsku liðsforingjun-
um í rúminu. Norsk vopn og ein-
kennisbúningar voru hremdir og
þeir síðar notaðir af Þjóðverjum
gegn Norðmönnum.
★
Jafnskjótt og hertökunni var
lokið byrjaði fólksstraumurinn úr
bænum. Á landi meðfram járn-
brautarlínunni, gangandi og með
járnbrautinni. En járnbrautar-
lestirnar voru stöðvaðar — allar
nema ein — þann 9. apríl. Nord-
dalsbrúin fyrir neðan Hundalen
liafði verið eyðilögð. Annars lá
flóttamannastraumurinn yfir til
Busfjarðar, með ferju vfir til
Ankernesstrand eða með Övjord-
ferjunni yfir að ytri Rombakken.
Flóttinn var í fyrstu fullkom
lega skipulagslaus.
Ymiskonar vandkvæði sköpuð
ust og í sambandi við þessa fyrstu
flóttamenn.
Fyrstu dagana flúði um helm-
ingur bæjarbúa úr bænum. Það
var hinsvegar aðeins lítill hluti
þess fólks, sem komst á brottu
frá því svæði, sem Þjóðverjar
rjeðu yfir.
Við reyndum þó að draga úr.
flóttanum vegna örðugleikanna,
sem á því voru. að komast til
frjálsra hjeraða. Bátarnir smá-
hurfu og komu ekki aftur.
★
Líf borgaranna í Narvik var
fljótlega skipulagt í samræmi við
hinar nýju aðstæður. Bæjarstjórn-
arskrifstofurnar voru miðstöð við-
leitni í þessa útt.
Þær voru opnar allan sólar-
hringinn. Það varð að gera tafar-
lausar ráðstafanir um skömtun
matvæla, samgöngukerfið, fjármál
bæjarins o. fl.
Það varð fljótlega ljóst, að bær-
inn myndi eiga nógar matarbirgð-
ir til alllangs tíma, með skynsam-
legri meðferð. Nýjar skömtunar-
reglur voru strax gefnar út.
Brunaliðið vann einnig með á-
gætum.
Sjálfum mjer til aðstoðar hafði