Lesbók Morgunblaðsins - 24.08.1941, Page 5

lesbOk morgunblaðsins
285
Við upptök Kreppu. Áin kemur undan dökkum Sprengjudalurinn í vestanverðum Kverkfjöllum
íshömrum. Hjer hefir suðurendi Tómasarvatns verið. Myndin er tekin niður yfir miðbib sprungunnar,
Rákir eftir yfirborð vatnsins sjást neðarlega í hlíð- þar sem hlíðarnar eru bókstaflega þaktar í gufu og
inni á miðri myndinni. brennisteinshverum. — Ljósm. • Edv. Sigurgeirsson.
Syðri helmingur gjár þessarar,
sunnan við þrengslin, er þó ef til
vill ennþá merkilegri. Hann er
ekki eins djúpur eins og norður-
hlutinn, en jarðhitinn er þar síst
minni og í suðvesturendanum
hafa vafalaust orðið eldsumbrot
mjög nýskeð. Þar finnum við vatn,
grænt á lit, sem líklega hefir
myndast í gíg. Það er nærri fer-
hyrnt, um 200—300 m á kant.
Að sunnan, eða suðvestan, ganga
þverhníptir jökulhamrar fram í
vatnið. Á vatninu fljóta ísjakar.
Austan við vatnið rís brattur
hnjukur, allur rjúkandi af jarð-
hita. Dálítil ^kora er bak við
hnjúkinn, milli hans og jökuls-
ins, sem hitinn heldur hjer í
hæfilegri fjarlægð. Við norðaustur
horn vatnsins er aflmikill gufu-
hver og skamt þar frá hringmynd-
aður, bláleitur leirpyttur, 3—i m
í þvermál. Að vestanverðu eru
hnjúkar, . þaktir" mjög nýlegum
vikurdyngjum. Þar eru brenni
steinsaugu og leirhverir.
Jeg tel mjóg sennilegt, að þama
sjeu nýlegar gosstöðvar og styð
það við eftirfarandi: 1. Jökul
barmarnir sunnan við vatnið eru
þverhníptir, því jökullinn hefir
enn ekki fengið tíma til að síga
út í vatnið. 2. Hliðar gjárinnar
austan við vatnið eru mjög þver-
hníptar, en þó úr lausu efni, og
virðast því nýmyndaðar og ekki
ennþá hafa haft tíma til að hrynja
niður. Grjótið í kring um vatnið
og allir brotfletir á föstu • bergi
eru mjög nýlegir og virðist alt
benda á nýafstaðna sprengingu.
3. Vikurdyngjurnar vestan við
vatnið eru ákaflega lausar og ný-
legar. Samskonar vikurhrúgur
liggja við rætur fjallanna, vestur
af vatninu. Dyugjujökull virð-
ist vera þakinn dökkum vikri á
breiðu belti, sem stefnir frá
gjánni á Kistufell Hefir vikurinn
ekist saman í háa garða á jökul-
röndinni næst fjöllunum.
Jeg fer vestur á brúnir fjall-
anna, norðvestur af vatninu. Þar
eru ennþá 200—300 m niður að
fjallsrótunum og rísa fjöllin þann-
ig þverbrött úr jöklinum, svo
langt suður, sem jeg sje. Jökull-
inn hækkar að vísu mikið þar
suður með fjöllunum, en fjöllir.
hækka líka að sama skapi. Vestur
af sprunguendanum má ganga
þurum fótum fyrir upptök Jökuls-
ár á Fjöllum. Hjer er hún aðeins
eins og lítill bæjarlækur, sem lið-
ast á milli vikurhólanna og hverf-
ur stundum með öllu. Nokkrum
km norðar hefir vatnsmagnið auk
ist geysilega og flæmist áin þar
um sandana á 10 km breiðu svæði.
Mjer virðist, að gosstöðvar þess
ar liggi í 1500—1550 m hæð. Aust-
ur af sprunguendanum er mikil
lægð í fjöllin,. milli syðstu hnjúk
anna og jökulbungunnar á suð-
vesturhorni fjallanna. Þarna í
iægðinni er trektmynduð hvilft
niður í jökulinn, sem er hring-
sprunginn niður í hvilftina. Niður
úr trektinni er op, skáhalt niður
og út undir hjarnið. Þarna er
vafalaust gamall gígur og jarðhiti
nægur til að bræða snjóinn, sem
sígur niður í gíginn. Þvermál
trektarinnar efst mun vera minst
200 m. Frá lægðinni, sem þarna
gengur vestur úr fjöllunum, fell
ur skriðjökull til vesturs, niður
að Dyngjujökli, en til austurs
fellur hjarnið líka úr lægðinni
norður að kverkinni. Norður af
lægðinni, upp af austurbarmi gjár-
innar miklu, eru þrír hnjúkar upp
úr jöklinum með skömmu milli-
bili. Hæðin á hnjúkum þessum,
sem jeg hefi merkt með tölunum
VIII, IX og X, mun vera röskir
1700 m. Hnjúkarnir eru úr mjög
lausu efni, svörtum vikri og allir
sprungnir. Frá hnjúkum þessum
tek jeg nú stefnur til allra þeirra
hnjúka, sem jeg hafði athugað
daginn áður.
Edvard hefir notað tímann vel
til myndatöku og dagur er að
kvöldi kominn, áður en við getum
slitið okkur frá þessum furðuverk
Framh. á bls. 288.