Lesbók Morgunblaðsins - 14.06.1942, Blaðsíða 1
JMorðttitMaiðtius
tölublað. Sunnudagur 14. júní 1942. XVII. árgangur.
I I « , li HHM.
/Efiatriði
M aríu Grubbe
oy jFetyum atmsKonan
Kafli úr grein eftir Fr. Nygaard
lestir kannast við Maríu
Grubbe. Danska skáldið J.
H Jacobsen samdi um hana mestu
skáldsögu sína, hið merkilegasta
Verk. Jónas Guðlaugsson þýddi þá
^ók á íslensku fyrir rúmlega 30
arum. í>ar er rakin hin furðulega
^fisaga þessarar konu í aðaldrátt-
Unb þó sögulegum heimildum sje
ekki fylgt nákvœmlega.
Hjer er útdráttur úr grein um
hiu sannsögulegu æfiatriði Maríu
Grubbe, eins og þau hafa geymst
1 gömlum skjölum og brjefum.
★
María G'rubbe ólst upp með
föður sínum, aðalsmanninum Erik
Hrubbe á herragarðinum Tjele á
Jótlandi. Hún var fædd árið 1643,
ei! 17 ára gömul giftist hún Ulrik
^riðrik Gyldenlöve.
Gyldenlöve þessi var launsonur
í'riðriks III. og Margrjetar Pape.
Hann var glæsimenni að vallar-
sýn, og gæfan hafði leikið við
bann. Um tvítugt hafði hann feng-
’Ö mikil mannaforráð og var hon-
nni jafnvel eignaður heiðurinn af
sigri yfir her Svía við Nyborg ár-
iö 1658. Regitze Grubbe, er áður
hafði verið gift Hans Ulrik Gýld-
enlöve, syni Kristjáns IV:, hafði'
tekið sjer fyrir hendur að kynna
bau Maríu og Gyldenlöwe og
koma þeim í hjónaband) enda
I
munu þau í bráð hafa felt hugi
saman.
En á þeim árum voru það ekki
síður metorð og fje, sem til greina
kom, þegar um hjónabönd var að
ræða. María fjekk mikinn heim-
anmund, 12.000 dali, og konung-
ur gaf hjónunum Kalö „góss og
ljen“ og Gyldenlöwe gaf hjóná-
bandinu glansinn af konunglegri
ætt sinni.
★
Gyldenlöwe hafði áður verið
leynilega giftur Soffíu Urne. Þ.
16. des. 1660 gefur konungur út
tilskipun um, að því hjónabandi
sje slitið. Og þá halda þau brúð-
kaup sitt María og Gyl^enlöwe.
Konungur yrkir til þeirra brúð-
kaupskvæði. Að vísu ekki háfleygt
að efni. En viðleitnin sýndi vilj-
ann. Er kvæðið á þýsku, prentað
á dýrt silki.
Brátt kom í ljós, að hin ungu
hjón áttu ekki lund saman. Gýld-
enlöwe hafði kynst kvenmanni á
veitingahúsi, Karen Fiol að nafni.
Ilann leitaði hugsvölunar hjá
henni. En svili Gyldenlöwe,
Styge Höeg, sem var landsdómari
á Láland-Falstri, var kvennamað-
ur mikill og komst brátt í vin-
fengi við Maríu.
Gyldenlöwe reyndist ekki sjer-
lega heimiliselskur. Árið eftir
bráðkaupið fjeltk hann leyfi kon-
ungs til þess að fara í langferð.
Hann fór til Hollands, Frakklands
og Spánar og er sagt, að hann
hafi unað sjer vel í sollinum við
hirðlíf þessara landa. Árið 1663
kom hann heim, en var nokkrum
mánuðum síðar útnefndur sem
ríkisstjóri Noregs, með bústað í
Akershúsi. Konan fór með hon-
um, og ári seinna er þess getið,
að hún hafi verið á ferð með
honum í Þrándheimi. En hjóna-
band þeirra var gleðisnautt. Árið
1666 var hann útnefndur yfirhers-
höfðingi Noregs. Gerði hann sjer
oft ferð til Hafnar og skemti sjer
vel í þeim ferðum. Vorið 1668
varð hann hættulega veikur. En
frægur læknir frá Amsterdam,
Boni að nafni, fjekk læknað hann.
Boni var „gullgerðarmaður".
H^fði konungur hann við hirð
sína til að stunda „gullgerðar-
]ist“.
Er Gyldenlöwe hafði náð heilsu,
sendi hann konu sína Maríu yfir
til Jótlands til Eiríks föður henn-
ar á Tjele, „og það á einu af mín-
um eigin skipum“, sagði gamli
maðurinn í brjefi
Um sama leyti var svili Gyld-
enlöwe, Styge Hoeg, gerður land-
rækur. Eins og komist er að orði
í gömlu skjali; „Meður því að