Lesbók Morgunblaðsins - 17.01.1943, Síða 6

14
LMBÓK MORGUNBLAÐSINB
segir.- — Það er að koma maður.
Það er víst haun Hólmjárn.
— Hvað skal nú til varnar verða
hugsaði jeg, svo sem stendur í
gömlum rímum. Þorlákur átti refa
bú nokkurt, er stóð skamt frá
húsi hans. Og það vissi jeg, að
Hólmjárn var ríkisins æðsti yfir-
bjóðandi allra loðkvikinda — og
meður því að jeg er fávís maður
í öllum þeim fræðum, hugsaði jeg
valdsvið hans ná frá skoffínum
og skuggaböldrum þjóðsagnanna,
alt til platínurefa, sem kostuðu 12
jarðarverð og þeirra útlensku ægi-
dýra, er minkar nefnast.
En svo höfðu ritningar og munn
mæli hermt, að minkar brytust út
úr hverju búri, reikuðu þeir um
Ilafnarfjarða rhraun með alvopn-
aða soldáta í kjaftinum, drægju
20 punda laxa með klónum í Ell-
iðaánum og rifu beinhákarla á
hol úti fyrir Garðskaga. Ætla
mátti, að ef eitthvað dýra þessara
fvlgdi nú höfðingja sínum, myndi
friður rofinn „ok engi hlutr ótta-
laus, hvárki á himni nje jörð“.
Þorlákur stóð upp seint. Leit
hann út um gluggann og mælti:
— Þetta er ekki Hóljárn.
í sama bili snarast komumað-
ur í dyrnar. Hár maður sá mið-
aldra, þjettur á velii, hraðmæltur
og snöggur í hreyfingum.
Þetta reyndist vera Ólafur
Jónsson, loðkvikindahöfðingi mik-
ill úr Stykkishólmi suður, en ætt-
aður frá ísafjarðardjúpi og Vest-
firðingur góður í húð og hár.
Hann var í eftirlitsferð um loð-
dýrabúin á Vestfjörðum. En þeg-
ar hann sá, hvað við Þorlákur
höfðumst að, bað hann okkur
blessaða að halda áfram.
— Jeg ætlaði að fara að segja
honum frá fyrstu ferðinni minni
á hrefnuveiðar, segir Þorlákur.
— Já, hvert þó í syngjandi
hrópar Ólafur. — Jeg kem þá
svei mjer mátulega. Jeg man ekki
betur en að jeg væri þá með þjer
á bátnum, Láki.
— Það 8r alveg rjett ansar
Þorlákuf. — Það varst þú og
Guðjón Brynjólfsson, sjómaður á
ísafirði, sem lengi var dugandi
formaður hjer í Álftafirði. Þú
manst eftir honum, Ólafur.
— Hvort jeg man? Jeg held það
nú.
— Hvenær var þessi veiðiferð?
spyr jeg. — Og hvernig gekk ykk-
ur?
Þorlákur verður fyrir svörum.
— Það var í ágúst, árið 1913.
Við fórum inn í Djúp og sáum
þar hrefnu. Nú var reynt að hafa
alt tilbúið. Skotlínau var hringuð
niður. Sveri kaðallinn, sem tekur
við af skotlínunni, var líka hring-
aður uiður á dekkinu, en til von-
ar og vara ljetum við mikinn
hluta hans hanga, hringaðan upp,
úti á borðstokknum, en tylltum
honum upp með snæri. Ólafur
stóð vígbúinn, með brugðinn hníf
í hendi og átti að skera á snærið,
svo að kaðallinn fjelli í sjóinn og
gæfi nógu fljótt eftir, þegar hrefn
an kippti í.
— Komust þið í skotfæri við
hrefnuna?
— Já, svarar Þorlákur. Við kom
umst í sæmilegt færi. Jeg miða og
hleypi af. En viti menn. Undir-
stöður bvssunnar þoldu ekki átak-
ið, byssan losnaði, skotið misti
kraft og kom ekki nálægt hrefn-
unni.
— Já, og Þorlákur datt aftur á
bak á rassinn, skaut Ólafur inn í,
og skellihló.
— Rjett er það, segir Þorlákur,
— en Ólafi varð svo mikið um
skothvellinn, að hann brá hnífnura
og skar í ofboði á böndin, þó að
skeytið kæmi hvergi nærri hrefn-
unni.
— Vel segist ykkur, en betri
fvndist mjer þó sagan, ef ólafi
hefði brugðið svo mikið, að hann
hefði fallið fyrir borð með hníf-
inn í hendinni og haldið áfram að
skera í sundur kaðalinn, þegar
þú, Þorlákur, reyndir að draga
hann upp í bátinn aftur. Það eru
nú svo mörg ár liðin síðan þetta
var, að það gæti hugsast að ólaf
misminnti. Ertu nú alveg hand-
viss um það Ólafur, að þú hafir
ekki dottið útbjrrðis í þetta skifti?
— Já, alveg háviss. Jeg sem
stóð eins og hetja á þiljum uppi,
með hnífinn í hendinni.
— Ekki skal efa það, svara
jeg, — en mjer skilst, að eftir
þetta hafir þú alveg horfið frá
að eiga við hinar hárlausu skepn-
ur undirdjúpanna og snúið þjer
að hinum loðnu kvikindum á land-
jörðinni.
Ólafur hlær bara að þessu, því
að hann er maður glaðlyndur og
kann vel að taka gamni.
Nú bið jeg Þorlák að segja mjer
frá því, þegar liann skaut fyrstu
hrefnuna.
— Það var í október, haustið
1914. Þá liafði jeg búið betur um
festingu bj-ssunnar. Nú var haldið
inn í Hestfjörð. Þar sá jeg hrefnu,
komst í 20 faðma færi og skaut.
Skutullinn hæfði í hrj-gginn. Hún
lifði samt dálitla stund og dró
okkur út með firðinum, án þess að
jeg kæmi öðru skoti á hana. En
í eitt skiftið, sem hún var í kaf-
inu, hætti öll lirej'fiug á bátnum.
Við drógum nú inn alla línuna,
sem við höfðum gefið lát, ca. 140
faðma, en í endanum var ekkert
nema brot úr skutlinum.
— Ekki hefir nú útlitið verið
gott.
— Nei, svarar Þorlákur. — Það
var alt annað en gott. Skutullinn
brotinn, hrefnan á botninum og
myrkrið að skella á. Við urðum
að fara í laud og gistum að Hesti
um nóttina. Strax í birtingu morg
uninn eftir vorum við komnir á
staðinu, þar sem við höfðum dreg-
ið upp festina. Og þá var lánið
með okkur. Eftir nokkra stund
sáum við, hvar hrefnan flaut upp
á yfirborðið, skamt frá okkur.
Við rendum að henni, slógurn
kaðli um sporðinn og drógum hana
til Súðavíkur. Þetta var fullorðin
skepna. Kjöt og spik var samtals
3500 kg. Þá var kjötið selt á S
aura kg., en spik og rengi á 10
aura. Þessi hrefna lagði sig á 400
krónur. i
— Hvernig er það, Þorlákur,
með kaðalinn, sem skotlínan er fest
í. Hefurðu altaf kaðalendann fast-
an í bátnum?
— Nei, jeg festi endanum við
olíufat og varpa því útbjrrðis.
Hrefnan getur dregið þau niður
á tíu til tólf faðma dýpi, en þá
springa fötin af þrýstingnum, þ.
e. a, s. trjefötin, sem við notuðum
fjTst, en stálfötin, sem nú tíðk-
ast, þola meira.
— Hefir þú aldrei mist hrefnu?
— Jú, komið hefir það fyrir.