Lesbók Morgunblaðsins - 01.08.1943, Page 1
28. tölublað. Sunnudagur 1. ágúst 1943. XVII. árgangur.
U.
MAGNÚS F. JÓNSSON:
SÖGUÞÆTTIR UM
JÓHANNES SVEINSSON
VAKNAÐ HEFUR á seinni ár-
um almennur áhugi fyrir að safna
og varðveita frá gleymsku sögur
um ýmsa hæfileikamenn, er sér-
kennilegir þóttu og frábrugðnir
öðrum í háttum og framkomu.
Sjerkenni þessara manna höfðu
ýmsar aðstæður skapað, stundum
harðýðgislegt uppeldi, stundum
dulin en áhrifarík atvik, sem ollu
því, að þeir urðu að nokkru leyti
viðskila við samtíð sína, en eflaust
munu það hafa verið miklir hæfi-
leikar, sem aldrei höfðu fengið
tækifæri til að rísa úr öskustónni,
en komu svo fram sem gimsteina-
brot í rykskotum harðbýllar sam-
tíðar.
Flestir þessara manna hafa horf-
ið af sjónarsviðinu á síðustu ára-
tugum. Við, sem þekktum þá, sjer-
kenni þeirra, kosti og galla, sökn-
um þeirra, og okkur finst nú dag-
legt líf flatneskjulegra en áður.
Við eigum þann kost vænstan, að
rifja upp endurminningarnar um
þessa menn og bjarga þeim frá
glötun, enda hafa margar íslensk-
ar frásagnir þjóðfræðilegt gildi.
Jóhannes Sveinsson var einn
þessara manna.
Ýmsir Reykvíkingar, og flestir
eða allir Hafnfirðingar áttu þess
kost að kynnast honum annan og
o
Jóhannes Sveinsson
þriðja áratug þesarar aldar, en þá
var hann kominn á efri ár.
Þórarinn Egilsson, útgerðarmað-
ur í Hafnarfirði, sem manna best
kann að lýsa góðum drengjum og
meta þá, segir svo:
„Jóhannes var sjerkennilegur,
hann var í meðallagi hár vexti,
hress í tali og ófeiminn, en í and-
litið voru ristar djúpar línur, er
sýndu, að hann átti erfiða æfi og ó-
tal þrautir að baki. — Harka og
þrjóska lýstu úr í svip hans, en
brá fyrir glettni í augunum. Allar
hreyfingar hans voru öruggar og
hvatlegar og báru þess vott, að
hann hafði jafnan orðið að treysta
á eigin mátt og úrræði — og verið
það óhætt, enda var honum fátt
fjær skapi en að vera annara
þurfi“.
Jóhannes Sveinsson fæddist á
Neðri Torfustöðum í Miðfirði 25.
mars 1860. Svein faðir hans var
Húnvetningur langt í ættir fram,
en móðir Jóhannesar, Anna Sím-
onardóttir, var ættuð úr Snæfells-
nessýslu. Hjón þessi voru oftast í
vinnumensku í Miðfirðinum. —
Sveinn var talinn í meðallagi
greindur og gott hjú, en Anna var
álitin gáfukona. Fátæk voru þau
eins og flest vinnufólk á þeim tím-
um og gátu því lítt staðið straum
af börnum sínum. Snemma varð
Jóhannes að fara til vandalausra
og óvenjulega ungur varð hann
matvinnungur. Þurfti sveitarfélag-
ið engu til hans að kosta. Víða
var allur aðbúnaður í knappasta
lagi á þeim árum í Húnavatns-
sýslu, því oft var hart í ári og haf-
ís fyrir landi. Jóhannes fjekk að
kenna á þesu engu síður en ýmis
önnur börn. Varð hann því sein-
þroska að vexti en snemma harð-
gerður og ókvalráður, svo að af
bar.
Þegar Jóhannes var á 11. ári var
hann ljettadrengur á Skársstöðum
— en þar bjuggu fátæk hjón og
var oft matarskortur. Jðhannes