Lesbók Morgunblaðsins - 01.07.1945, Blaðsíða 6

358
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
fram á íslenzku. Enn er vikið að þvi
í sumum bænarskránum, að Alþing
verði haldið í heyranda hljóði, og úr
fjórum sýslum er innt til þess, að
Alþing verði haldið á Þingvelli, en
Alþingisstaðurinn hafði verið mikið
hita- og deilumál á árunum 1841—
1843. — Nefnd /ar kosin í málið og
inngangsumræða fór fram. en lengra
komst það ekki. Mál þau. sem stjórn-
in lagði fyrir þingið, voru heldur
sviplitil í samanburði við inar
„þegnlegu uppástungur“, er bornar
voru fram á þinginu.
Það er með öllu ókleift í blaða-
grein að skvra frá gangi mála á þing-
inu. Til þess er ekki rúm, og þeim,
sem óska frekari fræðslu um þing-
mál 1845, vísa jeg á Alþingistíðindin
1845. Ný Fjelagsrit. VT. árg., og ið
mikla rit dr. Páls E. Ólasonar, Jón
Sigurðsson, II. bindi.
Forystumcnn.
Þeir menn. sein afkastamestir voru
um þingstörf 1845. voru þessir: Jón
Sigurðsson, Jón Johnsen. Þórður
Sveinbjörnsson. Hannes Stephensen.
Jón Guðmundsson, Helgi Thordersen.
Þórður Jónassen og Halldór Jónsson,
Á þessum þingmönnum virðist meg-
inþungi starfanna bafa hvílt. Voru
þeir allir einkar starfhæfir menn.
Allur frágangur nefnda á málum er
hrein fyrirmynd. Unnið hefir veriö
ósleitilega. Það sýna afköstin á jafn
stuttum tíma. Þingmennirnir gengu
að starfi sínu me$ alvöru og sam-
vizkusemi og sýndu ina mestu alúð
og kostgæfni við meðferð málanna.
Áhuginn á því að láta gott af sjer
leiða er sívakandi. — Þingið var
þannig ágætlegu skipað.
Það. sem einkennir umræðurnar,
er einkum þrennt: 1) Þingmenn eru
stuttorðir, segja formálalaust skoð-
anir sínar, 2) þeir beita rökum í allri
meðferð mála, en varast fleipur og
persónulega áreitni. og 3) þeir halda
flestallir fast á máli sínu, íslandi í
hag.
Jón Guðmundsson
Það kom þegar fram á þinginu
1845. að Jón Sigurðsson, þó að yngst-
ur væri allra þingmanna, bar höfuð
og herðar yfir flesta, ef ekki alla,
þingmenn, um þekkingu á landsmál-
um, rökvísi í málaflutningi og hug-
kvæmni, samfara brennandi áhuga
á heill þjóðarinnar og djörfung í við-
skiptum við þá, sem vildu, að íslend-
ingar bæri skarðan. hlut frá borði.
Fylgdu bændur honum fast að mál-
um og margir embættismenn.
Þeir konungkjörnu.
Það er orðin venja, þegar talað er
og skrifa um sjálfstjórnarbaráttu 19.
aldarinnar, að áfellast konunglflörnu
þingmennina þunglega fyrir afskipti
þeirra af Islandsmálum á Alþingi,
og tekur einn þeita eftir öðrum hugs-
unarlaust. En sannleikurinn er sá,
að löggjöf vor 1845—1915 á konung-
kjörnu þingmönnunum mikið að
þakka. Meirihluti þeirra kunni ágæt-
lega til löggjafarstarfa. Margir þeirra
voru vel lærðir menn, þaulæfðir við
embættisstörf, og meðal þeirra voru
ýmsir gáfumenn, cg góða íslendinga
má óhætt télja þá velflesta. En þeir
voru flestir varfærnir menn og
íhaldssamir, og það kom sjer oft vel
að hafa slíka menn á þingi til mót-
vægis þeim, sem framfarahugurinn
leiddi nærri því út í gönur.
Af samstarfi inna framsæknu
mánna annarsvegar og fastheldnu
við gamla tímann hinsvegar, leiddi
oft og einatt niðurstöðu, sem var hóf-
leg og skynsamleg og reyndist í
framkvæmdir.ni farsæl fyrir land og
lýð. Þetta kcm í ljós þegar á fyrsta
ráðgjafarþinginu. Farsæl stefna var
mörkuð í landsmálum, þ. e. ráðist
var i það eitt, sem var framkvæm-
anlegt. Fyrir það vottum vjer, sem
nú lifum, þjóðfulltrúum vorum fyr-
ir hijndrað árum þökk vora og
virðingu.
Reykjavík 1845 og þingið.
Þegar deilt var um það, hvar Al-
þing ið nýja ætti að vera, voru
bornar fram ýmsar ástæður móti
Reykjavik, sem nútíðarmönnum
þykja fremur undarlegar.
Bjarni amtmaður og skáld Thorar-
ensen og Jón sýslumaður á Melum
lögðu til á embættismanna nefndar-
fundinum 1841, að Alþing yrði hald-
ið á Þingvöllúm. Komast þeir að
þeirri niðurstöðu. að „allar þær
ástæður, er byggðar eru á eðli sálar-
innar, miði að því, að dvöl fulltrú-
anna i Reykjavík muni leiða þá frá
sannfæringu þeirra og glepja sjónir
fyrir þeim, og hafa þannig ill eftir-
köst fyrir störf þeirra og hnekkja til-
gangi fulltrúaþingsins". Reykjavík
liafði um 900 íbúa 1845. Hún var
hálf danskt þorp Ekkert blað kom
ú< þar Alþingissumarið 1845, og þeg-
ar þar við bættist, að þingið var hald-
ið fyrir luktum dyrum, hefir verið
fátt um frjettir af þessari samkomu.
Tómthúsmenn í Reykjavík hafa sjálf-
sagt ekki látið sig miklu skipta þetta
þing, þó að nýstárlega samkomu
mætti kalla. Inir dönsku og hálf-
dönsku kaupmenn og verzlunarmenn
hafa sjálfsagt heldur ekki staðið í
nánum tengslum við þessa nýju
stofnun, og má gera ráð fyrir, að
sumir þeirra hafi litið hana heldur
óhýru auga. Jeg get varla hugsað
mjer, að umhverfið hafi verið