Lesbók Morgunblaðsins - 28.10.1945, Blaðsíða 2

514
LESBðK MORGUNBLAÐSDÍS
mörkina, og þessvegna liafi Geir-
mundur reist bæ sinn fyrst neðan
við skóginn. Þetta er' að vísu get-
gáta, en hún stvðst þó við frásögn
í Geirmundarsögu, sem þó mun'
að nokkru vera skáldskapur. en
bendir þó til þess, að þarna hafi
skógur verið. Sú frásögn er á
þessa leið:
— Geirmundur bjó á Geirmund-
arstöðum til elli ævi sinnar. En sá
var einn hvammur í landi Geir-
mundur að hann kvaðst vildu kjósa
á brott úr landinu, cf hann mætti
ráða, og mest fyrir því — „að sá
er einn staður í hvamminum, að á-
valt er jeg lít þangað, þá skrámir
það ljós fyrir augu mjer, að mjer
verður eigi að skapi; og það ljós er
ávalt yfir reynilundi þeim, er þar
er vaxinn einn samt í brekkunni“.
Og ]>að fylgdi, ef nokkuru sinni
var búfje hans statt í hvamminum,
þá ljet hann ónýta nyt undan á því
dægri. Og eitt sinn er frá því sagt,
að búsmali lians hafði komiðþarnið
ur urn nótt eina; og er smalamað-
ur reis upp og sá fjeð í hvammin-
um, varð hartn ákaflega hræddur,
og hleypur sem hatin rilá, og cltir
fjeð úr hyamminum og rífur úr
reynirunnanum vönd einn og keyr-
ir íjeð með og rekur heim til Geir-
mundatstaða. En Geirinundur var
út genginn úr hvílu sinni um morg-
uninn og sjer hvar smalinn eltir
íjeð ofan úr hvamminum, og verð-
ur honum cigi vel að skapi, cr fjeð
liafði þar verið, og snýr í móti
smalamanninum og þekkir brátt,
að hann heíir reynivöndinn í hendi
og keyrir fjeð mcð. Og hjer vcrður
honum svo illa kalt við hvort
tveggja saman, að hann hleypur að
stnalamanninum og hýðir hann á-
kaflega mjög, og bað hann aldrei
gera aftur að berja fjc hans mcð
þeim viði, er í þeim hvammi cr
vaxinn, en þó einna síst úr reyni-
runninum.' En Geirmundur mátti því
auðveldlcgar kenna viðinn, að þar
Skarðstöð
aðeins var þá reyniviður vaxinn í
hans landcign, í J>eim sama stað, er
nú stendur kirkja að Skarði, að
því cr vjer höfum heyrt sánufróða
menn frá segja. Geirmundur ljet
taka vöndinn og brenna í eldi, en
búfje sitt ijet hann reka í haga og
ónýta nyt undan á þeim degi“. —
Landnáma segir líka að Geirmund-
ur hafi andast á Geirmundarstöð-
um og getur um skóg þar: „er hann
lagður í skip þar út í skóginn frá
garði“.
Fáir eru Jteir staðir lijer er sagn-
ir tiin Geirmund sje tengdar við.
Geirfflundarvogur lieitir í skerjun-
um niður af Geirmundarstöðum.
l>ar á hann að hafa lagt skipi sínu.
Sjást Jtar enn rústir at' gömlii
náusti., lljá Geinmmdarstöðum er
hóll. er Ski]ihóll ncfnist. Talið er
að J>að sjc haugur Geirmundar, þar
scm hanli var lagður í ski]i. En
þetta er ekki rjett. Sigurður Vig-
fússðn kannaði Skiphól 1891 og
segir að hann sje ekki annað en
gamall árbakki. Þar er ekki nema
um 2Ö cm. niður á möl. Enda segir
sagan ekki að GeinnUndur hafi vcr-
ið heygður þarna, heldur í skógi
„út frá garði“. Nú J>ýðir út þarna
vcstur (út íneð ströndinni) og ætti
því að leita haugs Geirmundar þar.
En þar eru nú aðeins mýrar, J>ar
sem skógur mun hafa verið áðUr,
og hefir haugurinn þá sjálíagt
fúnað og sokkið þar niður svo hann
finst aldrei.
í fellinu utan við Skarðshyrnu
er drangur einn mikill og ókleifur
með öllu. Upp á þann drang á
Geirmundur að liafa lagt hníf sinn
og belti og mælt svo um að sá, er
sækti, mætti eiga gripina. Andar-
kelda heitir djúpt dý eða pyttur
innan við Skarð. Þar segir Land-
náma að Geirmundúr hafi' íólgið
fje sitt.
Fyrir ofan bæinn í Skarði verð-
ur lægð í hálsiun og nær yfir í
Búðardal. Er það skarðið, sem
bærinn dregur nafn af. Þar inni á
skarðinu, við götuna, er dys mikil,
sem kölluð er Ulþurka og á hver,
sem veginn fer í fyrsta sinn, að
kasta Jiremur steinum í dysina.
Munnmæli herma, að J>ar hvíli und-
ir Uerdís eða Ilerríður Gautsdóttir,
kona Geirmundar. Átti hún að hafa
mælt svo fyrir, að heygja skyldi
sig J>ar sem livergi sæi til bæ.ja, og
þar sem hvorki heyrðist khikkna-
liljómur frá Skarði nje Búðardal.
Við hana á og að vera kent gil vest-
an til við hnúkinn lllvita, sem er
innar á fjallinu. Þar á hún að liafa
fólgið i'jc sitt í gilinu. llyggur sjera
Friðrik Eggerz að nafnið Ulviti sje
dregið af því, að það hafi þótt ills
viti að leita að fjársjóðnum. En
gæti J>að ekki cins'verið hitt, að
mtnn hafi þóst sjá J>ar loga. Þegar
Grettir var í Iláramarsey og sá'
eldirtn út-i á nesinu, uiælti hann:
„Það mundi mælt, ef slíkt sæist á
voru landi, að }>ar brynni af fjc“.
Var l>að trú, að J>ar sem fjc væri
fólgið, þar sæist eldur upp af. En
bál var einnig nefnt viti. — 111-
viti gaúi því táknað }>ann eld, sem
ekki er af eðlilegum uppruna.
Nokkur örnefni eru hjer tengd
við sögu Ólafar Loftsdóttur ríku.
Björn Þorlcifsson maður hennar
varð hirðstjóí'i 1457. „Þávildu ensk-
ir og skoskir ekki gjalda hafnar-
gjald nje aðrar skyldur og þá bað
kóngúr Islendinga að setja sjg á
móti þeim. Það hefir víst J>essi
Björn gert, og þar fyrir átti hann