Lesbók Morgunblaðsins - 04.12.1949, Qupperneq 2

542
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
Hallsteinn, son Atla jarls, hafi skot-
ið setstokkum fyrir borð að fornum
sið. Þeim sveif að landi á Stálfjöru
fyrir Stokkseyri, en skipið kom í
Hallsteinssund fyrir austan Stokks-
eyri og braut þar. „Hann bjó að
Stjörnusteinum“. í Árbók hins ís-
lenska fornleifafjelags frá 1905 er
þess getið til að bær Hallsteins
hafi staðið á klapparhrygg nærri
fram undir brimgarði austan
Stokkseyrár. Getur þetta verið
rjett? Þess er, eins og áður segir,
minst í Lardnámu að setstokka
Hallsteins haíi rekið á Stálfjöru,
sem er austan Stokkseyrar, fram-
undan íragerði, mikið nær landi
(stórstraumsflæði), en umgetnir
Stjörnusteinar. Og þótt því sje
haldið fram í Árbókinni s. á., að
þetta geti ekki verið sú Stálfjara,
sem umgetur í Landnámu, er ekk-
ert sem rjettlætir þá staðhæfingu.
Stálfjaran og Stálkletturinn eru
lengra frá stórstraums flæðarmáli
en t. d. Höfnin á Eyrabrakka, og er
þó ekki hægt að hugsa sjer minna
landbrot þar, því þar er fjaran
bæði skemra út og lægri en fram af
Stálfjöru. í Flóamanna sögu segtr:
„Svo er sagt einhverju sinni að
Þórður frjetti að Rafn væri riðinn
út í Einarshöfn til skips“. Þetta
sannar að farið er að sigla skip-
um á Einarshöín á landnámstíð,
og eftir staðháttum er ekki hægt
að hugsa sjer að þar sje um annað
skipalægi að ræða en nú er.
Flóamanna saga segir: „Hall-
steinn hjet maður, hann fór úr
Sogni til íslands, hann var mágur
Hallsteins Atlasonar, honum gaf
hann hinn ytra hluta Eyrarbakka.
Hann bjó að Framnesi". Árbók hins
íslenska fornleifaíjelags 1905 seg-
jr: „Er sagt að bærinn Framnes
hafi staðið þar sem nú eru fjöru-
klappir út undir boðanum.“ Fram-
nesboði skagar lengst út aí brim-
garðrnum (Hraufistangar), en þar
er ekkert sker upp ur a storstraums
fjöru á nokkru svæði. Höfundur
sögu Evrarbakka getur til að lausa-
grjótið í Hraunsfjöru muni að
mestu úr þessum bæ. Það hefur
ekki verið neitt smákot að veggj-
um ef á að trúa því. Það hefur
verið bygður stór sjóvarnargarður
fyrir öllu landinu, mest af lausa-
grjóti úr flæðarmálinu, og er þó
mikið eftir.
Það er annað sem færir til grjót-
ið í Hraunsfjöru. Þegar frosta-
kaflar eru, kemur íshella í fjöruna
og þegar svo skiftir um veður í
sunnanátt, verður oft brim og brýt-
ur upp allan ísinn á einu flæði.
Berast þá jakarnir upp í flæðar-
mál, og eru þá oft steinar sem
frosið hafa í íshelluna með, og má
sjá á gróðrinum á sumum þeirra
að þeir eru framarlega úr fjörunni.
Og enn til að sanna hvað land-
brot hafi verið ört á þessum slóð-
um, segir í Árbókinni sama ár, svo
og Þuríðarsögu formanns og sögu
Eyrarbakka að trje það, sem standi
í klöppunum framan Gamla
Hraunsbakka hafi á miðri 19. öld
staðið á grasbakka fyrir framan
bæinn, en sje nú á sama stað, um
60 faðma frá bakkabrúninni. Það
vantar mikið til að trjeð sje 60
faðma frá bakkabrúninni. Og það
sanna cr að það hefur aldrei staðið
neitt sundtrje á Gamla Hrauns-
bakka. Þetta umgetna trje settu
formenn af Eyrarbakka upp þarna
í klöppunum um 1890 og er hliðar-
merki frá Rifsós, sem er sund fram
undan austanverðum Eyrarbakka
og var mikið notað í tíð áraskip-
anna. En eins og segir í Árbókinni
er Hraunssund austan Framnes-
boða, og eru mið á því Borg (gamli
bærinn) sem er austasti bærinn í
Hraunshverfinu og á að bera í
austuröxl Ingólfsfjalls. Sjá þá allir,
sem koma á þessar slóðir, hvað það
er fjærri að mið a Hraunssundi
hafi staðrð í Gamla Hraunsbakka.
Og í somu Árbok, svo og sogu
Eyrarbakka segir: „Þar vestan við
túnið“, það er á Gamla Hrauni,
„var hjáleigan Salthóll, sem eydd-
ist í Stóraflóði 1799“. Þetta er held-
ur ekki rjett. Það er hóll vestan
við túnið á Gamla Hrauni nefndur
Salthóll, en hvort kotið Salthóll
hefur staðið þar fyrr á öldum er
engin vissa fyrir, og ekki hefur sjeð
fyrir neinni hleðslu utan í hólnum.
Hefði þó átt að vera notað þar
grjót í veggjahleðslu, sem er þar
nærtækt. Kotið Salthóll var austan
við túnið á Stóra-Hrauni og skildi
grjótgarður milli túnanna, og man
jeg og fleiri eftir bæjartóftunum
þar. Hafði farið af í Stóraflóði 1799
og ekki bygst síðan. Nú sjest ekkert
sem bendir til að þar hafi bær
staðið, nema bæarhóllinn og vatns-
bólið. í Sögu Þuríðar formanns
svo og Sögu Eyrarbakka segir að
fólkinu í Salthól hafi verið bjarg-
að í nefndu flóði, heim að Stóra-
Hrauni, en það hefði verið með öllu
ómögulegt hefði kotið verið fyrir
vestan Gamla Hraun, fyrir framan
tjarnirnar, þar sem sjávarhæðin
hafði verið svo mikil að gekk á
bæina. Um þetta geta allir sann-
færst sem koma þarna og athuga
staðháttu.
Friðrik Sigurðsson
írá Gamla Ilrauni.
5W ^ ^
HÚN Sigríður var lagleg stúlka og af
góðum ættum. En það vrar hennar
þunga raun í lífinu hvað hún var iöng,
lengri heldur en nokkur önnur stúlka.
Og það var sjálfsagt því að kenna að
hún hafði ekki fengið neinn biðil, þótt
liún væri orðin 27 ára gömul. Henni
var því ekki meiri skapraun ger, en ef
einhver mintist á hvað hún væri löng.
Einu sinni fór hún niður að höfn
þegar farþegaskip var að koma. En þá
vúldi svo illa til, að hún datt um land-
festina kylliflöt. Hún reis á fætur og
for 'að dueta af sjer rvkið eu þá kaliaði
emhver haðfugl ,,Ef þu dettur aftur,
þa ertu konun heim.“