Lesbók Morgunblaðsins

Ulloq
Ataaseq assigiiaat ilaat
Saqqummersitaq pingaarneq:

Lesbók Morgunblaðsins - 04.12.1949, Qupperneq 6

Lesbók Morgunblaðsins - 04.12.1949, Qupperneq 6
546 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS lanáóon /\Ji(lijálmur HÆTTIR ÉSKIMÓA ÁÐUR EN áhrifa hvítra manna tók að gæta í heimskautalöndum Norð- ur-Ameríku, mintu hús Eskimóa seinni hluta dags og á kvöldin fremur á baðstofu heldur en heita stofu. Vegna þess að fatnaður þeirra er gerður úr loðskinnum, er ekki um annað að gera fyrir þá en sitja naktir í rrjiklum hita. Föt- in mundu brátt verða ónýt og grotna niður vegna þess hvernig menn svitna, að ekki sje talað um ódauninn, sem af því mundi hljót- ast. í húsinu okkar hjá Mackenzie- fljóti, var það venja að við sátum allsnaktir að öðru en því, að við vorum í einum buxum, þetta frá klukkan fjögur á daginn þegar úti- verkum var lokið, og fram til klukkan ellefu þegar gengið var til náða. Við svitnuðum svo að svit- inn rann í lækjum niður af okk- ur, en krakkarnir báru á milli skál- ar með ísköldu vatni og þömbuðum við það drjúgum. Húsin þarna voru bygð úr torfi með trjegrind. Veggir voru svo þykkir og þakið, að enginn kuldi gat komist þar inn nema með loft- j ræstingunni. Nú er það svo, að þótt strompur sje á húsi, þá fer ekki mikill hiti út um hann, og þar fer alls ekki meira heitt loft út en því kalda lofti nemur, sem inn kemst. Strompurinn á svona húsi, þar sem 20—30 menn sitja inni, er venjulega eins og ofnrör hjá okk- ur. Það er nóg til þess að halda loftinu hreinu, en oft er 40—60 stiga munur á hitanum inni og úti. Vegna þessa mikla munar á hita streymir heita loftið út um stromp- inn, en upp um gólfið kemur ferskt loft í staðinn, en á svo stóru svæði, og svo hægt, að það getur ekki valdið súg. Loftið er hitað með lömpum, sem brenna dýrafeiti. Ljósið á þeim er gulleitt og þægilegt, og af því er hvorki lykt nje ljósreykur. Fyrsta veturinn sem jeg var þarna, var slökt á nokkrum ljósum á kvöldin um leið og gengið var til náða, þannig að hitinn lækkaði smám saman niður í 10 stig. Allir, konur, karlar og börn sváfu alls- naktir undir ljettum feldum. Sumir meltingarfræðingar hafa haldið því fram að Eskimóar þurfi fleiri hitaeiningar en aðrir til þess að halda á sjer hita. En reynsl- an sýnir að Eskimóar þurfa ekki að borða meira en Skotar, að minsta kosti ekki til þess að halda á sjer hita, vegna þess hvað þar er kaldari veðrátta. Fátt er heimskulegra en það, að halda því fram að menn geti harðn- að til að þola vetrarkulda. Þar standa allir jafnt að vígi, Evrópu- menn, Grænlendingar og Afríku- menn. Peary aðmíráll hefir hvað eftir annað tekið það fram, að besti föru- nautur sinn í norðurferðum hafi verið Matthew A. Henson, en það var blökkumaður. Hvalamenn í norðurhöfum sóttust eftir því að hafa menn frá Cap Verde-eyum, Canari-eyum og Hawai-eyum þeg- ar þeir fóru vetrarferðir sínar norð- ur fyrir Ameríku. ítalski íshafs- leiðangurinn, sem var undir for- ystu Abruzzi hertoga, komst lengra norður en aðrir höfðu komist, og það sjest á sögu leiðangursins að þetta var fremur að þakka dugn- aði en forsjá. Sennilega hefir engum mönnum í heimi tekist betur að haga lifnað- arháttum sínum eftir umhverfinu, heldur en Eskimóunum á norður- hjara veraldar. Hjá þeim hittir maður þá menningu, sem berst ekki við náttúruöflin, heldur hagar sjer eftir þeim. Þeir þurfa því ekki á að halda neinum aukaskamti hita- eininga til þess að verjast kuldan- um, því þeir eiga ekki í neinni bar- áttu við kuldann. Þarna norður frá er veturinn besti tími ársins. En um sumarið, frá því í maí og þangað til í sept- ember, eru kanadisku Eskimóarn- ir eins og fangar. Þeir geta ekki farið yfir árnar vegna þess að þeir kunna ekki að synda. Þeir verða að krækja í kring um vötnin, sem ná yfir helming landsins. Á milli þeirra eru mýrar og þar er nær ólíft fyrir mývargi. En þetta breytist þegar frostin koma á haustin. Þá drepast mý- flugurnar eða leggjast f dvala og hægt er að fara þvert o^, 'ndilangt yfir mýrar og vötn. Svo kemur snjórinn og þá er hægt að ferðast á sleðum hvert sem maður vill. Þá er farið í vetrarfötin og flutt inn í vetrarhúsin og þar líður Eskimó- um ekki ver en þeim, sem eiga heima í Park Avenue í New York. Fatnaðurinn, sem Eskimóar eru í kaldasta tíma ársins, vegur tæp- lega tíu pund og er því mikið ljett- ari heldur en vetrarklæðnaður kaupsýslumanna í New York. Þessi föt eru mjúk eins og silki og það er varla ofmælt að Eskimóar verði að þreifa fyrir sjer um það hvort kalt sje úti. Þegar frostið er 40 st. F. geta Eskimóar hjá Mackenziefljóti, eða hvítir menn, sem eru klæddir eins

x

Lesbók Morgunblaðsins

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.