Lesbók Morgunblaðsins - 04.12.1949, Blaðsíða 16

LESBÓK morgunblaðsins
r.56
ÍSLENSKT LEIKRIT Á KONUNGLEGA LEIKHÚSINU í KAUPMANNAHÖFN.
Um þessar mundir er verið að sýna Jón Arason", leikrit Tryggva Sveinbjörns-
sonar, á Konunglega leikhúsinu í Kaupmannahöfn. Myndin hjer að ofan er tek-
in á frumsýningunni. Til vinstri sjest höfuðsmaðurinn (Aage Föns), þá Jón
biskup Arason ( (Thorhild Roose), þá fylgikona biskups (Clara Pontappidan) og
að baki daetur biskups Helga og Þórunn (Lise Ringheim og Astrid Villaume).
Björn á Burstarfelli.
Jökuldælingar höfðu áður þann sið,
er þeir komu úr kaupstað í Vopnaflrði,
að á skamt frá Burstarfelli, og matast
þar og hvíla sig. Það var venja Björns
sýslumanns að láta taka hesta þeirra
á meðap og flytja á þeim hey eða
torf, og þorðu menn ei að finna að
þvi. Þá bjó Jón Gunnlaugsson á Vað-
brekku í Jökuldal. Hann var karlmenni
mikið. Eitt sinn áði hann hjá Burstar-
felli, tók upp mat sinn og fór að
snæða. Þegar í stað kemur drengur
heiman frá bænum og fer að beisla
hestana. „Hvert ætlar þú með hest-
ana?“ segir Jón. „Sýslumaður sendi
mig eftir þeim“, sagði drengur. „Segðu
honum að það sje hestarnir mínir“,
sagði Jón. Drengur fór heim með þessi
erindislok. Að lítilli stundu liðinni sjer
Jón hvar sýslumaður kemur. Hann
er þungbrýnn og spyr Jón hví hann
vilji ei lofa að taka hestana og hvort
hann haldi að honum dugi fremur en
öðrum, að mælast undan þvi að hest-
ar hans sjeu brúkaðir dálitið meðan
hann standi við. Jón svarar engu, en
stendur upp og tekur nýja vetlinga. er
hann hafði lagt hjá sjer, leggur þá
saman og snýr þá sundur í einum
snúning milli handanna og sýnir sýslu
manni stúfana. Sýslumaður þagði og
gekk heim aftur og átti hvorki við
Jón nje hesta hans framar. (Munn-
mælasaga að austan).
Teitur á Ketu.
Vorið 1819 reið Jón prófastur Kon-
ráðsson á Mælifelli að kirknaskóðun á
Skaga. Gisti hann að Vigfúsar prests
í Hvammi og reið þaðan að Ketu og
prestur með honum. Þar bjó þá Teit-
ur Hallgrímsson. Hann var maður
spaklyndur og fekk gott orð, en stirð-
ur var hann og enginn snyrtimaður.
Átti að messa í Ketu um daginn. Lík
var flutt á kirkjuna utan úr Nesjum- en
er kom fram hjá Mallöndum, datt kist-
an sundur utan af líkinu. Reyrðu þá lík
menn kistuna saman með reipum. Pró-
fasti þótti þetta fátítt að sjá umbúnað
þann, er til kirkju kom, og frjetti
hverju sætti. Sögðu þeir sem var, að
Teitur hefði smíðað kistuna og trje-
neglt, sem siður hafði verið á Skaga,
en hann bössusmiður. Tók Vigfús prest-
ur að ávita Teit um smíði sitt. Varð
Teiti þá eigi annað að orði en það: „Það
er ekkert annað en það, að það hafa
verið of stuttir helv. naglarnir, karl
minn“. (Gísli Konr.)
.J¥*4
Síldina má fæla.
Haustið 1884 var síld að ganga inn
Eyjafjörð og var utarlega í firðinum,
en nótabátar Norðmanna flyktust þá
saman með slíkum gauragangi, að síld-
in helt aftur til hafs, en Norðmenn
sátu eftir með sárt ennið. Ef bátarnir
hefði verið færri við þetta og svipuð
tækifæri, þá eru líkindi til að allir
hefði aflað vel. í staðinn fyrir það
öfluðu engir vel. (Ól. Davíðsson).
Maríudýrkun á 19. öld.
Þegar Jón prófastur Konráðsson var
á Mælifelli, reið hann eitt vor út í
Fljót til kirknavitjana. Kom hann síðla
dags að Stóra-Holti og tók þegar upp
að rita kirkjuna um kvöldið. Var hún
nýbygð af Jóni bónda Ólafssyni og
þótti prófasti vandvirkni mikil á vera.
Hafði og Jón sjálfur gefið henni mik-
ið. Ljet prófastur sig furða það og
kallaði fáa svo vel gjört hafa. „Ekki
mun það um of fyrir sæla Maríu“,
kvað Jón. Prófastur glotti við. Jón
spurði prófast að með öðru, hvort ei
væri mesti óþarfi og eyðsla að vera
tvisvar til altaris á ári. Svaraði pró-
fastur því einu: „Eigi má maður segja
það, Jón minn“. Jón sagði þá, að nær
væri að prýða betur kirkjur sínar og
viðhalda líkneskjum, er beint væri nú
í eyðingu. En prófastur tók tal annað.
Það var jafnan orðtak Jóns, er hann
veitti öðrum af ölföngum eður öðru,
að hann veitti öllum jafnt, meiri hátt-
ar eða minni, og sagði þá um ieið:
„Sæl María grætur, ef einn er eftií
skilinn“. Og það ætluðu sumir að Jón
hjeti stundum á heilaga Maríu. —
(G. Konr.)
Ófeigur ríki.
Það er sagt að Ófeigur ríki á Fjalli
á Skeiðum legði ríkt á við vinnumenn
sína að fara gætilega með hestana í
lestaferðum, einnig með sjálfa sig að
ofþreyta sig ekki af vökum og öðru
erfiði, svo að þeir þyrftu engrar sjerx
stakrar hvíldar við, er þeir kæmu úr
ferðinni, heldur gætu þeir þegar í stað
farið að verki. Tiltók hann ávalt,
hversu langar dagleiðir þeir skvldu
hafa, hvar áfanga, svo og hvenær heim
skyldi komið. Einu sinni komu vinnu-
menn Ófeigs einum degi fyr úr ferð
cn til var ætlast. Ferjan var austan
megin Hvítár og ljet hann þá bíða
heilan sólarhring við ána áður en þeir
fengi flutning. Var það gert til þess,
að þeir kæmi ekki of snemma úr ferð
í næsta skifti. (ísl. sagnaþættir).