Lesbók Morgunblaðsins - 11.12.1949, Page 4

560
UCSBOK MORGUNBLAÐSINS
þrjú skip. Var þá mjög sóttur mark
aður í Höfða úr allri Húnavatns-
sýslu, norðan af Skaga og vestan
Hjeraðsvatna í Skagafirði.
En Gísli vildi halda uppteknum
hætti og vera í siglingum. Fekk
hann sjer því verslunarstjóra til
að standa fyrir versluninni á Skaga
strönd. Var það danskur maður,
P. Duus, er seinna varð verslunar-
stjóri í Keflavík.
Sumarið eftir komu skip Gísla
enn í Höfða og hann sjálfur með
Sendi hann þá eitt skipið með varn-
ing til Hofsóss, Siglufjarðar og Ak-
urevrar. Er mælt að kaupmönnum
þar gætist illa að þessu, því að
alls staðar bauð hann betra verð
fyrir íslenska vöru en aðrir.
Þetta varð til þess, að næsta vor
bætti Jakob Havsten kaupmaður í
Hofsós verð á vörum. Var skip hans
komið út áður en GísU kom. Þá
sást það hvað GísU var vinsæU
meðal bænda, því að þeir biðu
komu hans með að versla.
Næstu árin flutti GísU nægar
vörur í Höfða. „Var þá útlend vara
svo mikil, að hver mátti kaupa sem
lysti. Mundu menn eigi svo góða
verslun þar verið hafa. Voru nú og
nógir peningar. Mátti það sannlega
segja, að Gísli bætti mjög verslun
Norðanlands og varð fyrstur
manna til þess.“
GÍSLI hafði löngum verslað í
Vestmannaeyjum, og árið 1833
keypti hann Garðaverslun þar á
móti Sören Jacobsen. Dvaldist
honum því lengur í Vestmanneyum
þá um vorið en endranær. Hafði
hann þó sent skip í Höfða á und-
an sjer með 1000 tunnur af mat-
vælum. En nokkru eftir að það
skip var komið í Höfða lagði þar
inn lausakaupmaður, sem Ferdi-
nand Bergmann hjet. Líkaði Duus
verslunarstjóra það illa. Með Berg-
mann var Þorsteinn er kallaði sig
Kúld, sonur síra Jóns á Auðkúlu,
Jónssonar biskups Teitssonar. Er
talið að Þorsteinn hafi dregið ætt-
arnafn sitt af Auðkúlu.
Bergmann hafði áður verið búð-
arþjónn hjá Schram og þótti Hún-
vetningum lítið til hans koma.
Hafði hann tekið Þorstein í Revkja-
vík og skaut honum á land í Húna-
þingi að ríða um bygðir og fá menn
til kaupa við sig. „En verslun batn-
aði ekki algerlega fyr en Gísli kom
sjálfur til, er út hafði komið í
Vestmanneyum. Þaðan fór hann
og reið fjöll. Fann hann marga
Húnvetninga og Skagfirðinga og
bauð góð kaup, en hafði í skympi
að Bergmann skyti Þorsteini á
land, sem áður hefði verið sagt um
refinn á Melrakkasljettu norður“.
Helt GísU áfram verslun sinni
með sama myndarbrag og áður og
skeytti því lítt þótt Bergmann
kæmi árið eftir og reisti verslun-
arhús á Hólanesi. Það ár varð Sör-
en Jacobsen stórkaupmaður gjald-
þrota og keypti GísU þá hinn helm-
inginn í Garðaverslun í Vestmann-
eyum af þrotabúinu. Hafði hann
nú tvær fastar verslanir undir og
mörg skip í förum. Var hann nú
í uppgangi og vinsæll af öllum við-
skiftavinum sínum.
En hans naut ekki lengi við eft-
ir þetta.
Haustið 1837 hraut hann út af
vagni í Kaupmannahöfn og lenti
með höfuðið á trje. Meiddist hann
svo mikið, að hann ljest 8 dögum
síðar. Er svo mælt að hann ljeti
eftir sig 30.000 dala skuldlaust, er
hann fell frá. Verslunina í Vest-
mannaeyum, sem hann hafði keypt
fyrir rúmlega 6000 dali, seldi ekkja
hans Jens Jakob Benediktsen fyr-
ir 13.500 dali. Fylgdu í þeim kaup-
um 2 fiskibátar, 2 fiskiskútur og 1
þilskip.
Ein dætra þeirra hjóna, Guðrún,
giftist tignum manni ytra, Hofjæg-
ermester Griiner, sem átti fjóra
herragarða í Ðanmörk.
Sagnir um Gísla:
— Þetta sumar (1811) varð sá
atburður í Reykjavík, að Savignac
hinum enska og Gísla Símonar-
syni bar til. Brá Gísli honum um
þernu hans, er áður hafði verið
með Jörgensen, Guðrúnu, dóttur
Dúks-Einars, er kallaður var, en
Savignac bauð honum til einvígis
og gekst hann'undir. Savignac var
karlmannlegur maður að sjá, en
ekki sterkur. Og eitt sinn, er Gísli
var inni hjá biskupi, kom hann
þangað og helt á tveimur pístól-
um og fekk Gísla aðra, reyndist
síðar að sú var tóm, en Savignacs
pístóla hlaðin, með svo miklu falsi
var það gert. Síðan spentu þeir
báðir, en biskup þreif til þeirra og
setti þá niður hjá sjer báða, og gat
talað niður með þeim, svo að þeim
var óhætt hvorum fyrir öðrum að
kalla.
— Peter Duus verslunarstjóri
Gísla átti íslenska konu, Ástríði
dóttur Tómasar söðlasmiðs í Sjáv-
arhólum á Kjalarnesi. En henni
þótti virðulegra og líkara dönsku
nafni eða útlensku að nefna sig
Ágústu og kallaði sig svo. Það
þótti Gísla hlægilegt og sagði oft
er hann kom til herbergis þeirra
og sá alt fágað, því að hún var
þrifnaðarkona mikil: „Mikið hel-
víti, er hún Ásta hjerna á stóln-
um!“ Var það glettni hans, en
hann oft níðorður. Var það eigi af
græsku, því slíkt var sama þá hon-
um var gott í skapi. Var það og
óvandi sumra farmanna.
Gísli hafði út hingað járníestar
miklar til að halda skipunum í
Höfða, því að þar er höfn opin og
hin hættulegasta. Hafa þar og
löngum strandað skip og slitnað
upp. Nú beið Gísli eftir sláturtöku
á einu skipi sínu og ætlaði utan
á því sjálfur. En það var um
Mikaelsmessu (29. sept.) að ofsa