Lesbók Morgunblaðsins - 22.01.1950, Síða 14

LESBOK morgunblaðsins
íslensk söngkona
vestan hafs
W* 2
r eða einhver gullkorn úr fornbók-
7 mentum. Þegar börnin þurftu ekki
lengur á forskrift að halda, voru
þau látin afrita ljóð og sögur Á
þennan hátt lærðu þau málið, hið
lifandi mál. Þau kyntust þeim
skyndimyndum og líkingum, sem
skáldin brugðu upp. Þau kyntust
ósjálfrátt blæbrigðum málsins, en
auk þess fengu þau þekkingu á
ljóðum og sögum og mörgu öðru.
Afritunin varð þeim ekki aðeins
æfing í skrift, heldur margvísleg
fræðsla, sem þau drukku í sig um
leið og þau afrituðu.
Fólkið var Ijóðelskt. Það var t. d.
gaman að afrita Hjálmarskviðu
Sigurður Bjarnasonar:
Orga hróðug hrædýrin,
hvorgi bjóðast varnir,
korg úr blóði bergja minn
borginmóði og arnir.
Hin dýrt kveðna vísa ljet vel á
vörum og myndin, sem hún brá
upp var bæði átakanleg og stór-
fengleg. En nú koma „grammatík-
usarnir“ og tæta hana sundur á
sinn hátt og segja að hún sje mein-
gölluð. Hin ískalda hönd þeirra
sviftir ljóma skáldskaparins af
henni og brýtur hana niður í
„rusl“.
„Gammatík“ og skáldlist á ekki
saman. Jeg þekki mann, sem hefir
verið sex vetur í barnaskóla og
aðra sex í mentaskóla, og hann
hefir sagt mjer, að þar hafi hann
aldrei heyrt minst á að til væri
stuðlar og höfuðstafur.
\
r 4.
Um 9 ára skeið var jeg auglýs-
ingaritstjóri við Morgunblaðið.
Vegna þeirrar atvinnu hefi jeg
kynst stíl og rjettritun fleiri
manna en flcstir aðrir. Mjer of-
bauð oft þegar jeg las þau hand-
rit, sem bárust og bar þau í hug-
anum saman vxð brjefxn heima í
^ svextinni, þegar jeg var krakki.
VIÐ PUGET SOUND hjer á Kyrra-
hafsströndinni er landslag breyti-
legt og útsýnið heillandi. Fjöll sjást
í hæfilegri fjarlægð — og víða sjest
út yfir sund og eyar. Skógar klæða
hæðir og hlíðar — en gróðursæl
Munurinn til hins verra var svo
stórkostlegur.
Ekki er það eingöngu „gramma-
tikurstaglinu“ að keniia. Sífeld-
ar breytingar á stafsetningu hafa
átt sinn þátt í því líka.
Pilturinn, sem kom með reikn-
ing: „Ferer flöttning á kussum“
sýndi þó að hann hafði tileinkað
sjer hina nýu reglu um tvöfaldan
samhljöðanda. En hverju var hann
nær fyrir það?
5.
Hvað kunni höfundur Njálu í
grammatik? Hvað vissi hann um
núhðna tíð, þáliðna tíð, þáframtíð,
þáskildagatíð og slík vísindi, sem
nú er tahð nauðsynlegt að troða í
fólk þegar á barnsaldri? Ekkert
— bókstaflega ekkert. Aumingja
maðurinn.
Þessum fáfróða manni tókst þó
að skrifa bók, sem enn er „voldug
og sterk í hreinleik máls og list-
ar“. (Niðurlagsorð í formála Guðna
mag. Jónssonar fyrir Njálu). „Efni
hennar er bæði unaðslegt og sorg-
legt, og einkar mikilvægt að sögu-
legri þýðingu. Enn auk þessa jafn-
ast engin saga við hana að því, er
orðfærið snertir; það er bæði lip-
urt og Ijett og hátignarfult og al-
vörumikið. Málið á Njálu er hin
fullkomnasta fyrirmynd fagurs
hjeruð á milh. Alt þetta gleður
augað í útsýn frá borginni Tacoma
í Washington ríkinu. Hún telur
rúml. 137.000 íbúa og er um 40 míl-
ur í suður frá Seattle. Þar eru bú-
settar nokkrar fjölskyldur af ís-
orðfæris. Sagan er hin þýðingar-
mesta fyrir fræðimennina, hvort
sem eru sögufræðingarnir eða mál-
fræðingarnir“. (Sjera Janus Jóns-
son).
6.
Það má heita nýung í íslenskum
málvísindum, að gera setningu
lestrarmerkja að málfræði. Með
þessu er enn verið að rugla skiln-
ing barnanna. Mjer er sagt að oft
liggi Við að nemendur falli á próf-
um vegna þess, að þeir hafi ekki
getað lært þessa grein „málfræð-
innar“.
Nú er setning lestrarmerkja
einkamál hvers rithöfundar, alveg
eins og það er einkamál hvers
manns hvernig hann leggur á-
herslu á mælt mál. Þeir Ari fróði,
Snorri Sturluson og höfundur
Njálu gátu ritað sæmilegt mál,
þrátt fyrir það að þeir voru svo
óhepmr að vera fæddir löngu áð-
ur en þessi lestrarmerkja vísindi
komu til greina. En ætti þeir nú
að ganga undir inntökupróf í
mentaskóla, mundu þeir allir falla
á íslensku vegna vanþekkingar
sinnar á málfræði, stafsetningu og
kommusetningu.
Þannig erum vjer á villustigum.
Á. O.