Lesbók Morgunblaðsins

Date
  • previous monthSeptember 1952next month
    MoTuWeThFrSaSu
    1234567
    891011121314
    15161718192021
    22232425262728
    293012345
    6789101112
Issue
Main publication:

Lesbók Morgunblaðsins - 07.09.1952, Page 2

Lesbók Morgunblaðsins - 07.09.1952, Page 2
422 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS Kítará og Klifsandur, sandsteinsfjall með háum klettum efst, og í því sér ekki stingandi strá. því, að áin hafi ekki getað heitið Hitá. Síðan segir: „Eitt er prm->ð mál, að nafnið Hítará er óskvrt. Hugsast mætti ?ð Hít hetðí v^’ð nefndur diúpnr hvlur í ánr>i nnðar- lega, sem bmði áin. r>psið oe rh-'ii>>-- inn hefði síðan dregið n^n ?f Áin, dalurinn og nesið ætti öh að v.nrq dregið nafn af sömu hítinni. Trön- konusagan kemur svo '•e'r*\ skýring þegar hin unnmnalega skýring hefur verið gie,7md “ Síðar birtist vtarlep ríteerð »n þetta efni eftir Ólaf nrófe^o*- usson í „Bvpgð on sana“. F^’M hann bar á að ekki komi til mála að nafngiftirnar stafi frá isrðhirn, enda hafi verið ritað Hítará frá öndverðu. Dregur hann að bessu mörg sterk rök og heimild>r. Fellst hann og á þá skvrintm, ?ð einhver hylur í ánni hafi veríð nefndur H>'t, því að bað vaeri í fuhu samrmmi við merkingu bess nafns fsvelgur, átvagl). Taldi hann líkWast að hinn mikli hvlur undir Kattarfossi hefði uoprunalega heitið því nafni, þótt nú sé það tvnt. Öllum fræðimönnum kemur saman um, að ánni hafi fvrst verið nafn gefið og nesið, daluripn og vatnið síðan kennt við hana. Til þessa liggia ýmis rök og ennfrem- ur stvðst það við nafngiftir í Nor- es?i. bví að þar byria nöfn á ýms- um ám og lækium á Hit-, svo sem Hitbækken, Hitrebækken, Fítter- aaen. Mætti af bví ráða, að Hítar- nafnið ætti einkum við ár op læki og stvddist við eitthvert einkenni, sem bm væri að firna. Auðvitað gæt1' Mð veri^i hvlur. Er> e" hHd að lvkíllinn ?ð bvðirPu r>»f’i®í*,s sé ekki fuodmn þ?r. í öllum ám og lækium eru hyb'r. og bví ætti i?fn fágætt nafn og Hít að eiga við fá- gætara einkenni en það. Þ?r sem þröskuldar hafa verið í straumvötnum og mikið iðnkast mvndast, hefur iðukastið sveiflað steinum og sorfið með þeim djúpar skálar í bergið. En er þröskuldur- inn brotnaði, eða str.aumurinn svarf hann í sundur, lækkaði vatnið, svo að þessir berghyljir eða skálar urðu á þurru landi. Slík skál er nú kölluð skessuketill, en í æsku heyrði eg hapa nefnda tröllkonuhít. Þar er hítarnafnið. í Ferðabók sinni segir Þorvaldur Thoroddsen: — Hvergi á íslandi þef eg á ein- um stað séð jafnmarga skessukatla og stóra, sem hjá Brúarfossi. Þeir eru nærri eins stórgerðir og fagrir eins og hinir nafnkunnu skessu- katlar hjá Luzern í Sviss. Þeir eru milli 30 og 40 að tölu, en eflaust mundu fleiri finnast ef jarðvegur og lausagrjót væri tekið ofan af. Op katlanna eru ýmislega löguð: aflöng, sporöskjulöguð og kringlótt. Katlarnir eru eins og sorfnir í bergið, eða boraðir með geisimikl- um nafri. Stundum hafa tveir eða fleiri sameinazt og eru steinhöft á milli hið efra. Stærsti ketillinn, sem eg mældi, var samsettur af 3 eða 4 samrunnum minni kötlum, og var 6 alnir á lengd, 3V2 á breidd og á að gizka mannhæð á dýpt. — Mundi nú landnámsmönnum ekki hafa þótt eðlilegt að kenna ána við þessa miklu og einkenni- legu katla? Og hafi katlarnir þá verið kallaðir tröllkonuhítir (eða hítrar) þá fer nafnið Hítará að verða skiljanlegt, og þá er jafnvel fundin skýring á því hvers vegna þjóðtrúin gerði úr þessu tröllkon- una Hít. Ekki veit eg hvernig hagar til hjá þeim ám og'lækjum í Noregi, sem hafa fengið hítarnafn, en finn- ist þar skessukatlar, þá styður það þá skoðun, að nöfnin sé dregin af þeim. ---^------ Vegurinn er góður og bíllinn skríður drjúgum. Hvarvetna brosir landið við okkur. Á hverjum bæ eru menn að hamast við heyskap. — Sums staðar er verið að snúa flekkjum, annars staðar er heyi ekið heim í hlöður. Um leið og bíll- inn rennur fram hjá túnunum, berst inn um gluggana sterk angan af ilmandi og íðgrænni töðu. Fólk- ið er léttklætt við vinnu síne, stúlk- ur í þunnum, ljósum kjólum og margir karlmenn berir niður að mitti og kaffibrúnir á hörund. Víða eru börn að stríplast. Það er auð- séð að sumarið er komið fyrir al- vöru, en þess hafði lengi verið

x

Lesbók Morgunblaðsins

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Link to this issue: 33. tölublað (07.09.1952)
https://timarit.is/issue/240719

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.

33. tölublað (07.09.1952)

Actions: