Lesbók Morgunblaðsins - 03.04.1955, Blaðsíða 13

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
Úr lifi alþýðunnar
Jórunnarstaðaboli
Eítir Kjartan Júlíusson, Skdldstöðum, Eyafirði
UM 1865 bjó á Jórunnarstöðum í Eya-
firði hinn alþekkti ferðagarpur Sig-
urður Jóhannesson (dáinn 1886). Hann
var tvíkvæntur, fyrri kona hans var
Ragnheiður Magnúsdóttir hreppstjóra
Árnasonar í Yxnafelli, en síðari konan
var Helga Pálsdóttir Pálssonar hónda
á Kolgrímastöðum. Páll var hagyrð-
ingur góður og greindur vel. Sigurð-
ur var vaskleikamaður mikill. orð-
lagður fyrir ferðir sínar suður um
öræfi og víðar; hann var fríður maður
sýnum, drengur góður og hinn ótrauð-
asti til alls áræðis.
Hann hjó góðu húi, átti margar
skepnur, þar á meðal eigi allfáar kýr
í fjósi. Hann átti og naut eitt, full-
orðið og ferlegt mjög, var það 3—4
vetra gamalt er saga þessi gerðist. Boli
var rauðskjöldóttur að lit og stórhyrnd-
ur og mannýgur. Stóð nágrönnum
og öðrum, sem um veginn fóru um
sumar stuggur af bola, ef hann var
á næstu grösum og sneiddu hjá honum
eftir mætti (jafnvel þótt riðandi væru)
eins og eðlilegt var.
f þenna tíma bjuggu í Gerðum í
Hólasókn hjónin Sigurður Stefánsson
og Rósa Grímsdóttir. (Grímur hjó í
Hlíðarhaga á fyrri hluta 19. aldar).
Þau áttu sex börn, þrjá syni og þrjár
dætur. Einn sonur þeirra hét Sig-
tryggur, var hann 15 ára, röskleika
piltur og allknár.
NÚ var það á útmánuðum árið 1864
eða 1865 að kýr beiddi í Gerðum og
þurfti að fá naut handa henni, en það
var ekki nær en á Jórunnarstöðum.
Var Tryggvi (en svo nefndu menn
Sigtrygg oftast) sendur af stað að
sækja Jórunnarstaðabola. Skyldi hann
koma við á Árnastöðum og fá þar í
fylgd með sér Sigfús Sigfússon, ungan
mann og hvatskeytan og allmikinn á
lofti. Mun Sigfús þá verið hafa um
tvítugt. Hann bjó síðan alllengi í
Gerðum og var af sumum kallaður
Geldinga-Sigfús eða Geldinga-Fúsi,
vegna þess, að hann vanaði graðhesta
fyrir Saurbæjarhreppinga um langt
skeið.
Eigi er þess getið hversvegna
Tryggvi var sendur til ið sækja bola,
hann óharðnaður unglingurinn. Má
vera, að Sigurður faðir hans hafi ekki
verið heima, og því ekki um annað
að ræða en Tryggvi færi. Er þó eigi
ósennilegt að fólkið í Gerðum hafi
verið búið að frétta, að Jórunnarstaða-
boli væri langt frá því að vera nokk-
urt barnameðfæri. Liðið var á kvöld
þegar Tryggvi lagði af stað. Kom hann
við á Árnastöðum og fékk manninn
léðan. Héldu þeir síðan til Jórunnar-
staða. Báðir voru þeir gangandi. Veður
var stillt og gott, lítill snjór á jörðu,
sumstaðar rautt, hjarnskaflar litlir á
stöku stað, en svell hér og þar í laut,-
um, frost. Eyjafjarðará var á ísi sum-
staðar, en annarstaðar voru vakir í
hana allstórar.
Liðið var nær vökulokum er þeir
félagar komu að Jórunnarstöðum og
Tryggvi guðaði þar á glugga. Kom
Ragnheiður húsfreyja til dyra. Heils-
uðu þeir henni og siðan bar Tryggvi
upp erindið. Tók hún því fjarri í
fyrstu að lána honum bola, taldi öll
tormerki á því, sagði, að hann væri
stór og snakíllur og ekki þeirra með-
færi, en enginn fullorðinn karlmaður
væri heima. (Sigurður bóndi og Magn-
ús sonur hans voru þá í kaupstað).
En Tryggva þótti illt, sem von var,
að fara erindisleysu og sótti hann
fast að Ragnheiður yrði við beiðni
sinni, og varð það úr að hún leyfði
þeim nautið. — Gengu þau síðan öll
til fjóssins, mýldu þeir bola og settu
fótband á hann, gekk það allt slysa-
laust. Að því búnu héldu þeir út úr
fjósinu, kvöddu húsfreyju og lögðu af
stað. Teymdi Sigfús bola en Tryggvi
hélt í fótbandið.
Stutt fyrir norðan fjósið á Jórunnar-
stöðum rennur bæjarlækurinn. Er nú
ekki að orðlengja það, að skammt utan
Kjartan Júlíusson
við lækinn fer boli að hrista sig og
bölva, slá halanum, hoppa upp og láta
ófriðlega, og syðst í svonefndri Lamb-
húslaut, er liggur norðvestan Jórunn-
arhóls, en austan Húshólsins réðist
hann á Sigfús. Tryggvi tók í fótbandið
af öllu afli, en orkaði ekki að halda
aftur af bola, hann rak hornin aftan
undir manninn, á milli fóta hans, hóf
hann á loft og kastaði honum aftur á
hrygg sér. Féll Sigfús niður með hlið
hans, en kom fótum fyrir sig. Aftur
réðist boli á hann og þeytti honum
aftur yfir sig og gekk þetta nokkrum
sinnum. Hlaut þó Sigfús eigi meiðsli
af sviftingunum — og mátti það mikil
guðsmildi heita.
Meðan á þessum ójafna leik stóð,
reyndi Tryggvi af öllum mætti að
halda í fótbandið, toga, toga fast og
með því móti koma félaga sínum til
hjálpar. En slíkt var vita gagnslaust,
gersamlega vonlaust, boli dró hann
eins og hann fis eitt væri. Það var
jafn tilgangslaust fyrir Tryggva að
reyna að halda aftur af bola, sem nú
var orðinn að blóðþyrstu villidýri og
fyrir barn að stöðva reiðan fíl í fram-
rás.
Þeir félagar sáu nú báðir jafnskjótt
að svo búið mátti eigi lengur til ganga,
eitthvað varð að gera. En hvað? Jú,
það vissu þeir raunar báðir jafn
snemma, þó fátt væri mælt: Að flýja,
reyna að komast undan bola, því er
hér var komið, voru þeir gersamlega
búnir að missa kjarkinn, en hræðslan
ein komin í staðinn. Að bíða og hnoð-
ast við hið tryllta dýr, var hið sama