Lesbók Morgunblaðsins - 16.09.1956, Page 2

518
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
unnu enga áhlaupasigra, en aldrei
andaði svo kalt, að hugsjónir þeirra
gæti kalið. Og enn í dag eru hug-
sjónir þeirra að fletta sauðargær-
unni af valdbeitingarmönnum og fá
þá til að fyrirverða sig.
Starf brautryðjendanna var
margþætt og verður ekki rakið hér,
en kjarni hugsjónar þeirra var sá,
að það væri norrænu þjóðunum
til blessunar að þær væri allar
frjálsar og jafn réttháar. Það væri
undirstaða norrænnar samvinnu og
gagnkvæmrar norrænnar vináttu.
Þetta hefir nú sannast og þetta hef-
ir aukið trú manna á það, að hver
þjóð hafi rétt til þess að guðs og
manna lögum að lifa sínu eigin
menningarlífi.
En þrátt fyrir þetta eru Norður-
Tandabúar engir englar. Allar þjóð-
ir og allir menn hafa sína bresti,
og svo er hér. Ósjaldan hefir þjóð-
ernisbarátta íslendinga snúizt til
haturs gegn Dönum, þröngsýni og
jafnvel apaskapar. Á hinn bóginn
hefir það ekki reynzt þrautalaust
að kveða niður drottnunaranda
gamallar yfirráðaþjóðar eins og
Dana. Og enn ríkir nokkuð af yfir-
ráða ofstækinu meðal þeirra. Þess
verður þó ekki vart í fari alþýð-
unnar. Þjóðin er ekki sýrð af yfir-
drottnunaranda, heldur leynist
hann sem þykkja í hugskoti sér-
stakra manna. Og þegar hugsjóna-
menn nýrrar aldar fara fram á að
fullt réttlæti sé sýnt þeim, er áður
voru undirokaðir, þá kemur þetta
svo óþægilega við hina steinrunnu
menn, að þeir verða að reka upp
öskur.
Þetta kemur ljósast fram þegar
rætt er um afhendingu íslenzku
handritanna. Þar eru jákvæðu öflin
í nánustum tengslum við lýðræðis-
lega framþróun á Norðurlöndum
og hugsjónir þeirra manna, sem
börðust fyrir frelsi og jafnrétti
allra norrænu þjóðanna. Og það
mun koma í ijós, að heiðarleg uor-
ræn samvinna hlýtur að verða
tengd þeirri hugsjón, sem varð
grundvöllur lýðræðisins.
JTg' hefi nú ferðast um Norður-
lönd til þess að kynna frænd-
um vorum málstað íslands í hand-
ritamálinu og til þess að kynna
mér afstöðu þeirra til þessa máls.
Varð eg ekki ósjaldan var við, að
mörgum fannst það kasta skugga
á Norðurlönd, að þetta mál skyldi
óleyst enn, og væri það alveg í
andstöðu við hugsjónir þeirra
manna, er barist höfðu fyrir frelsi
Norðurlanda.
I Noregi og Finnlandi var ég ekki
aðeins spurður, heldur þaulspurð-
ur um þýðingu handritanna fyrir
íslenzku þjóðina, hvernig þau hefði
mátt verða þess valdandi að Is-
lendingar varðveittu tungu sína og
forna þjóðmenningu. Þessar spurn-
ingar voru ekki sprottnar af ný-
fíkni, eða meiri vináttuhug í garð
Islendinga en Dana, heldur af heil-.
brigðum hugsunarhætti, norrænum
metnaði og andúð á öllu því, er
hindrað getur eðlilega samvinnu
Norðurlanda. Hér kom fram sá
skilningur, að ef norræn samvinna
á ekki að vera nafnið tómt og fikt
við smámuni, þá megi engin þjóðin
létu sér í léttu rúmi liggja helg-
ustu málefni annara.
Það er engum vafa bundið, að
allar Norðurlandaþjóðirnar hafa
fylgzt með deilunum um handrit-
in, en sá er gallinn á að menn
hafa ekki getað lesið nema dönsk
blöð. En þess er þó skylt að geta,
að vinsamleg afstaða þessara þjóða
til handritamálsins, er að mörgu
leyti frá Dönum runnin, því að
í samhug þeirra með íslandi birt-
ust svipuð sjónarmið og hjá lýð-
skólunum í Danmörk. Það er eðli-
legt, því að lýðskólahreyfingin
danska hefir víðtæk áhrif um öll
Norðurlönd. Þegar norrænu félögin
hafa rabbað um gagnkvæmar
1
heimsóknir, og Norðurlandaráðið
hefir fengið sér papptrskörfur und-
ir afritin af ræðuhöldunum, þá
hafa dönsku lýðskólamennirnir og
fylgismenn þeirra tekið til yfirveg-
unar þau málefni, sem mestu varða
fyrir norræna samvinnu. Þegar
handritin eru komin heim, ættu Is-
lendingar að muna eftir þessu, þvi
að þegar öllu er á botninn hvolft.
þá hafa danskir menn lagt meira
af mörkum til lausnar þessa máls
heldur en íslendingar sjálfir.
Eg hefi drepið á þessi atriði ti’
þess að benda á, að óvildin gagn-
vart íslandi í handritamálinu e>
persónuleg, liggur á sviði einkatil-
finninga, en baráttan fyrir því að
við fáum þau heim aftur er sam-
eiginlegt norrænt málefni. Þetta
er ekki aðeins einkamál íslendinga,
heldur er það mál allra þeirra
manna í Danmörku og á hinum
Norðurlöndunum, sem taka nor-
ræna vináttu og samvinnu alvai-
lega og óska þess að hún beri sem
ríkulegasta ávexti. Þetta mál er í
nánum tengslum við hina lýðræð-
islegu framþróun, sem hefir rétt-
lætið að markmiði.
Vegna þessa var það alveg rétt
að hafna tillögunni um skiftingu
handritanna. Til eru þeir menn.
sem stöðugt ala á því, að vér hefð-
um átt að taka henni. Þetta er
misskilningur, jafnvel frá sjónar-
miði Dana. Það hefði verið að snið-
ganga drenglyndi og heilbrigð
reikningsskil í norrænum málum.
Ef íslendingar hefði fallist á tillög-
una, hefði þeir ekki aðeins svikið
sjálfa sig, heldur og alla vini sína á
Norðurlöndum sem telja handrita-
málið réttlætismál.
Það er ekki heilbrigð norræn
samvinna að sniðganga málin af
ótta við að ræða þau, eða reyna
hrossakaup til þess að styggja ekk?
einstaka menn. Þá lýtur glíman
engum reglum, engu lögmáli, er
báðir virða. Þá &ru það stympingar,