Lesbók Morgunblaðsins - 16.09.1956, Blaðsíða 3

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
519
Svartur
sauður í merkri ætt
Hafnar gæði oft um of
óskum manna svala.
Sig. Breiðfjörð.
M ALDIR stunduðu íslenzkir
menntamenn háskólanám í
Kaupmannahöfn, því að háskólinn
þar var þá jafnframt háskóli ís-
lands. Hefir mikið verið ritað um
það hve drjúg hafi orðið íslenzku
þjóðinni þau menningaráhrif, er
þessir menn urðu þar fyrir. En
um hitt hefir verið minna talað
hve dýru verði þetta var keypt,
vegna þess hve margir íslenzkir
námsmanna sukku til botns í
dreggjahaf Kaupmannahafnarlífs-
ins. Menn hafa veigrað sér við að
lýsa því, enda er sú saga þyngri en
tárum taki.
Stórborgarlífið var ólíkt fásinni
því, er íslenzku heimaalningarnir
komu frá. Og áður en þeir vissu
hót af, voru þeir komnir inn í
hringiðu gjálífis og óreglu, sem
þeir gátu ekki losnað úr aftur. Voru
það ekki inir lítilsigldustu er
einkum lentu á ógæfubrautum,
heldur jafnvel in mestu mannsefni,
stórgáfaðir menn, sem hefði getað
orðið landi sínu og þjóð til mikils
gagns og sóma, ef þeir hefði ekki
orðið ofurseldir álögum léttúðar og
óreglu.
Enginn veit tölu þeirra, er liðu
skipbrot þarna einmitt í þann
mund er óskadraumar þeirra að
verða að manni, virtust vera að
rætast. Enginn hefir talið saman
hve mikið varð manntjónið meðal
ungra og glæsilegra íslenzkra
námsmanna í Höfn. Það er sú sorg-
arsaga, er menn kynoka sér við
að rifja upp. Mönnum hefir orðið
tíðrætt um þau áföll, sem íslenzka
þjóðin hefir orðið fyrir af drep-
sóttum, harðindum, eldgosum, illri
stjóm og verslunaránauð. En hvsr
veit nema það áfallið hafi orðið
stærst og þyngst, hve margir ungir
gáfumenn fóm í hundana, þegar
þeir fóru utan til að leita sér
menntunar og frama.
skrípaleikur, fikt við yfirdrepskap,
er skapar tvídrægni, hik og tor-
tryggni meðal manna. Slík vinnu-
brögð eru ekki samboðin norræn-
um frændum og vinum.
JJandritamálið er í dag sam-
norrænt mál. Það er í nánum
tengslum við hugsjónir frelsis-
mannanna, sem eg nefndi áður, og
skilningi á því, að þótt þjóðirnar
sé nú frjálsar, þá getur engin þeirra
verið sjálfri sér nóg. Örlög þeirra
eru samtvinnuð og samofin. Þess
vegna verður norræn samvinna að
byggjast á réttlæti, gagnkvæmu
réttlæti, sem verður til gagn-
kvæmrar blessunar.
Þjóðirnar verða að standa sam-
einaðar um að brjóta niður gömul
valdboð og einstrengingsskap,
hvort heldur þetta er að finna
sunnan landamæra Danmerkur í
Suðurslésvík, í baráttunni við að
endurreisa norskuna, að skapa nor-
rænan grundvöll að sambúð Svía
og Finnlendinga í Finnlandi, að
ryðja braut varanlegri og vinsam-
legri sambúð Dana og Færeyinga
— eða skila íslandi handritunum
aftur.
Þá eflum við og styrkjum sigur-
þráðinn í sögulegri þróun Norður-
landa, og þá munu engin neikvæð
öll geta riðlað samfylkinguna, né
hindrað að réttlætið sigri.
JJaustið 1728 varJð sviplegt sjó-
slys á ísafjarðardjúpi. —
Drukknaði þar presturinn á Eyri í
Skutulsfirði, séra Teitur Pálsson og
8 menn með honum. Þeir höfðu
farið á teinæringi norður í Aðal-
vík til þess að sækja rekavið. Söfn-
uðu þeir þar saman öllum þeim
stærstu trjám, er þeir gátu fund'ð
og gerðu úr fleka mikinn, er þeir
hugðust hafa í eftirdragi yfir Djúp-
ið. Þeir lögðu á stað úr Aðalvík
15. september, um miðjan dag, en
voru skammt komnir þegar á brast
snögglega fárlegt stórviðri af
austri. Hefir ekkert til bátsins eða
mannanna spurzt síðan. En flekann
leysti sundur og rak síðar stórtrén
úr honum víða að landi á Vest-
fjörðum og allt suður á Rauða-
sand. Segja munnmæli, að mörg
skip hafi verið smíðuð úr trjám
þessum, en að þau hafi öll farizt
með undarlegum hætti.
Teitur var um fimmtugt er hann
lézt. Hann lét eftir sig konu, Ragn-
heiði Sigurðardóttur prests Jóns-
sonar í Holti í Önundarfirði, og
þrjú börn: Halldóru, sem seinna
varð kona Ólafs Árnasonar sýslu-
manns í Haga, og margar sagnir
eru um; Magnús föður séra Mark-
úsar stiftprófasts í Görðum; Jón,
sem var aðeins 12 ára er faðir hans
lézt, en varð síðar biskup á Hólum.
Jón varð stúdent frá Skálholts-
skóla 1735 og var veittur Otradalur
1740 og var þar í 15 ár. Á þeim
tíma missti hann fyrri konu sína,
Halldóru Sigurðardóttur. Árið
1755 fekk hann Gaulverjabæ í Flóa
og fluttist þangað suður og þrem-
ur árum síðar gekk hann að eiga
Margrétu dóttur Finns biskups
Jónssonar í Skálholti. Þau eignuð-
ust sex börn. Elzt þeirra var Finn-
i
i
i