Lesbók Morgunblaðsins - 16.09.1956, Blaðsíða 4

520
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
ur, f. 1759 og látinn heita í höfuðið
á afa sínum, biskupnum í Skálholti.
Þá var Sigurður er seinna varð að-
stoðarprestur séra Jóns Stein-
grímssonar á Prestbakka og
drukknaði í Geirlandsá. Þriðji
sonurinn var Gísli, er varð kenn-
ari á Hólum, bóndi þar og prest-
ur, en seinast prestur að Stærra
Árskógi; hann var talinn fjöllærð-
ur maður, einkum í íslenzkum
íræðum og fekk gott orð, enda þótt
hann þætti féfastur og drykkfelld-
ur. Fjórði sonurinn var Jón, er
prestur varð að Auðkúlu; hann var
mikill gáfumaður, andríkur kenni-
maður og skáldmæltur. Dætur
þeirra voru Sigríður er giftist séra
Eiríki Vigfússyni í Reykholti,
frænda sínum, og Katrín, er giftist
Benedikt stúdent Vídalín á Víði-
mýri, bróður þeirra Reynistaða-
bræðra, sem úti urðu á Kili.
Séra Jón Teitsson varð biskup á
Hólum 1780, eflaust fyrir tilstuðlan
tengdaföður síns. En hann naut
ekki biskupsdómsins lengi, því að
hann andaðist árið eftir. Honum
er svo lýst að hann hafi verið
„mikill vexti og ramur að afli, sem
frændur hans, réttsýnn og ráð-
vandur, ekki talinn mjög lærður,
stiltur og vinfastur, en hafði ekki
mikla mannhylli, ekki viðfeldinn
né rausnsamur, var þó vel efnum
búinn“.
jpinnur Jónsson ólst upp hjá
föður sínum í Gaulverjabæ,
og þótti ið bezta mannsefni, gáf-
aður vel og líklegur til að verða
ætt sinni til sóma. Má vera að hon-
um hafi verið sýnt of mikið dálæti
vegna þess að hann hét í höfuðið
á afa sínum, biskupnum í Skálholti.
Hann mun hafa lært hjá föður sín-
um íyrst, en veturinn 1777—78 var
hann í skóla hjá Hannesi móð-
urbróður sínum, sem þá var
orðinn aðstoðarbiskup í Skálholti.
Gaf Hariues honum góðan vitnis-
burð um vorið fyrir námsgáfur og
hve mikið hann hefði lært; gæti
það nægt til stúdentsprófs í Skál-
holti, en þó ekki til þess að setjast
í háskóla.
Séra Jón, faðir Finns, vildi að
hann yrði prestur og skrifaði
Hannesi biskupi um það og bað
hann að stuðla að því. Segir hann
í bréfinu að hann vonist til þess
að Finnur geti tekið við Gaulverja-
bæ eftir sig. Má vera að séra Jón
hafi verið mannþekkjari og séð að
þetta mundi vera bezt fyrir hann.
En Finnur var snemma óráðhlít-
inn. Hann vildi endilega lesa lög-
fræði, hvað svo sem þeir faðir hans
og móðurbróðir sögðu. Varð þá,svo
að vera og var hann sendur utan
og var næsta vetur í heimaskóla í
Kaupmannahöfn hjá Einari Thor-
lacíusi Bjarnasyni, er síðar varð
preslur að Grenjaðarstöðum. Þar
náði hann stúdentsprófi og var inn-
ritaður í háskólann 1779.
Og nú hefst ógæfuferill þessa
unga og efnilega manns. Hann lend
ir út í allskonar óreglu og velur
sér að vinum þá er sízt skyldi.
Koma þá fram í honum ýmsar
skapveilur, ekki ósvipað því er séra
Jón Steingrímsson segir í ævisögu
sinni um Sigurð bróður hans. Hann
er ekki maður til að standast freist-
ingar stórborgarinnar og er tal-
hlýönari þeim, sem leiða hann á
glapstigu en hinum, sem vilja hon-
um vel. Hann hugsaði ekkert um
námið, en ætlaði þó að taka hsims-
spekipróf 1781, en fell á því. Öllum
vinum ættingja hans var sár raun
að framferði piltsins, en fengu ekki
að gert.
Magnús Stephensen var þá í há-
skólanum og skrifaði hann Hannesi
biskupi 14. apríl 1782, að nú hafi
Finnur aftur gengið upp til heim-
spekiprófs og slampast í gegn. En
hann sé kominn á vald slæmra fé-
laga (og nefnir þar sérstaklega einn
íslenzkan ólánsmann) og þeir hafi
hann til hvers sem þeir vilji. Mun'
ekki vera hægt að sporna við þessu
nema með því móti að láta Finn
fara til íslands, enda sé vanséð
hverrar gæfu hann bíði með því
að vera lengur ytra. „Hann les ekki
eitt orð, og fái hann nokkurn skild-
ing, tekur lotteríið og kannske aðr-
ir, góðu nafni og rykti skaðlegir
staðir, strax við honum. Þetta
stingi þó ekki svo mikið ' ;-in,
ef hann ekki héti Finnu .
Þarna var ið tvíeggjaí 5 —
ættgöfgin. Það er heiður i. _rlnn-
ar, sem Magnús bar fyrir brjósti,
því að ekki er sama hver það er,
sem fer í hundana. Á hinn bóginn
varð ættgöfgin Finni að fótakefli,
því að hennar vegna gat hann feng
ið lán hjá hinum og öðrum, þar
sem menn þóttust þess vissir að
biskupinn í Skálholti mundi borga
fyrir dótturson sinn. Og meðan
svo var, vildi Finnur alls ekki frá
Kaupmannahöín fara.
eir Skálholtsbiskupar munu
hafa beðið Jón Eiríksson at>
vera fjárhaldsmann Finns. Hvt
mikið fé hann hefir fengið að heim-
an, verður ekki sagt, en móðir hans
mun hafa sent honum allt það er
hún gat, því að hún brást honum
aldrei í raunum hans, og sannast
þar þau orð, er Matthías leggur
Gretti í munn: „Enginn eins og
móður átt né getur vin“. Vera má
og að frændur hans og mágar hafi
látið eitthvað af hendi rakna. Er
allt fór það í óreglu, og þegar hér
var komið hafði Jón Eiríksson al-
veg slepþt hendinni af honum,
vegna þess að hann réði ekki við
neitt. Og enn seig á ógæfuhlið.
í öndverðum maí 1783 skrifar
Magnús Stephensen Hannesi bisk-
upi og segir honum að skuldir Finns
séu nú orðnar rúmlega 400 rdl., en
hann hafi þó enn getað umflúið
skuldafangelsi fyrir hjálp Jóns
Ólafssonar frá Svefneyum. Hafi