Lesbók Morgunblaðsins - 16.06.1957, Blaðsíða 7

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
347
rannsóknaárið að mæla aðdráttar-
afl jarðar. Það er mismunandi á
ýmsum stöðum og þetta hefir haft'
áhirf á kortagerð. Að vísu er að-
dráttaraflið þegar mælt nokkurn
veginn á þeim stöðum, sem byggð-
ir eru. En allar mælingar hefir
vantað á Suðurskautssvæðinu.
Mælingum á aðdráttarafli í Evrópu
skakkar þó talsvert, vegna þess að
þjóðirnar hafa ekki haft neinn sam-
eiginlegan mælikvarða að fara eft-
ir. —
Nú er sá mælikvarði fundinn og
nefnist „Milligal“, til heiðurs við
Galileo. Þetta tæki mælir mismun-
inn á aðdráttarafli jarðar á hinum
ýmsu stöðum móts við það sem það
á að vera samkvæmt útreikning-
um. Þegar þessar mælingar hafa
verið gerðar, geta stærðfræðingar
reiknað hve langt er frá hverjum
stað að miðdepli jarðar.
En þrátt fyrir það að menn
vænta mikils árangurs af rann-
sóknaárinu, mun það eiga langt í
land, að réttir uppdrættir fáist af
jörðinni. Sumir kortagerðarmenn
eru jafnvel svo svartsýnir að halda
því fram, að ekki sé hægt að gera
nákvæma uppdrætti, sem skeiki í
engu.
Engin þjóð leggur jafn mikið
kapp á að mæla land sitt sem
Baniaríkjamenn. Þeir verja nú til
þess um 150 milljónum dollara á
ári, eða helmingi meira en fyrir
sex arum. Og þó telja þeir mæl-
ingum hjá sér mjög ábótavant. Það
eru aðeins tvö ríki, Massachusetts
og Rhode Island, sem hafa verið
kortlögð nákvæmlega. Kentucky og
Connecticut eru komin vel á veg
með kortlagningu. Georgia, Texas,
Oklahoma og Montana hafa orðið
langt á eftir. Nú sem stendur er
talið að enn sé ómældar í Banda-
ríkjunum 100 milljónir ekra í al-
menningum. Auk þess verður að
mæla upp að nýu um 137 milljón-
„Þú nýtur Jbess guð,
ég næ ekki til þiri'
KARL OG KERLING bjuggu á
einum bæ. Eitt sinn um sumar
áttu þau undir mikið hey hálf-
þurrt eða meir, en rigningarlega
leit út, og fóru þau til með fólki
sínu að taka sainan, áður en skúr
kæmi ofan í flatt heyið. Þó hver
kepptist við, sem betur gat, að
ná saman heyinu, dugði það ekki,
svo að rigningunni dembdi yfir,
þegar nokkrir flekkir voru eftir,
svo hætt var við að taka saman.
Kerling reiddist því bæði rign-
ingunni og þeim, sem rigninguna
gefur, tók um hrífuhausinn eða
neðarlega um hrífuskaftið, otar
hrífuhalanum, svo langt sem hún
nær til, upp í loftið og segir:
„Þú nýtur þess guð, eg næ ekki
til þín.“ Karlinn hafði reyndar
engin stóryrði í það sinn, en þó
fannst það á daginn eftir, að
honum hafði þótt fyrir við rign-
inguna. Daginn eftir var sumsé
glaðasólskin, og þegar hann kom
heim um morguninn, að borða
litlaskattinn, skein sólin beint
framan í hann í baðstofunni. —
Karl gerir sér þá lítið fyrir, fer
úr brókinni, stíngur henni upp í
gluggann og segir: „Þú skeinst
ekki svona glatt á heytugguna
mína í gær.“ —
(Jón Árnason: íslenzkar þjóð-
sögur og æfintýri, 1864).
ir ekra af landi — hartnær 18% af
öllum Bandaríkjunum — vegna
þess, að þegar mælingar fóru þar
fram áður, voru hyrningamerkin,
sem þar voru sett, öll úr timbri, en
hafa nú fúnað niður, og verður
að setja ný hyrningarmerki úr
járni.
Þannig er ástandið í því ríki, þar
sem landmælingar eru lengst á veg
komnar. Hvað mundi þá um þau
ríki, sem skemmra eru á veg kom-
in? Rússar tilkynntu nýlega, að
þeir mundu verða að gera alveg
nýtt kort af Síberíu, því að þar
hefði fundizt ár, hásléttur, jöklar
og fjöll, sem mönnum hefði verið
ókunnugt um áður. Þá eru og ó-
fullkomnar mælingar á ýmsum
hlutum Afríku, Brazilíu og Ecua-
dor, að ekki sé minnst á heimskaut-
in sjálf. En á rannsóknaárinu mun
fást mikil aukin þekking á Suður-
skauts-svæðinu.
Það er eigi aðeins nauðsynlegt
að mæla nákvæmlega þau svæði
jarðarinnar, sem hafa orðið út und-
an áður. Hitt er máske engu veiga-
minna atriði, að kortagerð fylgi
tímanum. Má taka nokkur dæmi
frá Bandaríkjunum til að skýra
þetta. Á Manhattan bætast við 20
—30 gatnanöfn á hverju ári. En
þótt ekkert tillit sé tekið um slík-
ar smábreytingar, er þó talið að
gera þurfi um 5000 breytingar á
landkorti Bandaríkjanna á hverju
ári. Samgönguleiðir eru ýmist gerð-
ar eða lagðar niður. Með nýu vega-
kerfi þjóta upp nýar byggðir, og
allt þetta verður að koma á land-
kortið. Strendur landsins eru og
sífelldum breytingum háðar, sums
staðar brýtur sjórinn land, á öðr-
um stöðum færist landið út. Þær
breytingar þurfa að komast inn á
kortin jafn harðan. Jarðskjálftar
valda og miklum breytingum,
fjöllin hækka, dalir dýpka, stór
landsvæði umturnast o. s. frv. Allt
verður þetta að færast inn á kort-
in jafnharðan. En það tekur tíma.
Hafa þeir því mikið til síns máls,
sem halda þvi fram ,að aldrei sé
hægt að gera fullkomlega nákvæmt
kort af jörðinni.
(Endursagt úr „Science Digest“)
C---------------
GRIGORIJ ORLOV, rússneskur greifl
og hershöfðingi, sem í mörg ár var
elskhugi Katrínar II. af Rússlandi, var
eitt sinn að koma af fundi hennar, er
hann mætti á hallartröppunum Potem-
kin, sem var nýjasta eftirlætisgoð
Katrínar.
Þeir heilsuðust og Potemkin spurði,
hvort Orlov segði ekkert nýtt í frétt-
um.
— Nei, svaraði Orlov, ekki nema það
að ég stíg niður úr og þér upp íl