Lesbók Morgunblaðsins - 27.10.1957, Blaðsíða 14

562
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
Stórgripabein sett í menn
MAÐUR er nefndur Fred A. Losee
og er kapteinn í sjóliði Bandaríkj-
anna. En hann er einnig tannlækn-
ir og hefir um 20 ára skeið verið
að rannsaka skemmdir í tönnum
og hver munur sé á heilbrigðum
og skemmdum tönnum. En til þess
að geta þetta, varð hann að kom-
ast að því hve mikið væri af líf-
rænum efnum í tönnunum, og hve
mikið af ólífrænum efnum. Fann
hann þá upp efnablöndu, sem
nefnist „ethylene-diamine" og
með því að láta tennur liggja í
henni, léystust úr þeim öll lífræn
efni, svo sem mergur, vessar, blóð
og blóðæðar, en eftir varð hið ólíf-
ræna efni með ótal holum og göng-
um líkt og vikur. Nú kom Losee til
hugar hvort ekki mætti nota þetta
sem holufyllingu í kjalkum, þegar
tennur eru dregnar úr mönnum.
Venjan var að skeyta ekkert um
þessar holur, en við það brotnuðu
og slitnuðu brúnir kjalkans og
gómurinn aflagaðist. Væri hægt að
fylla holurnar í kjalkanum svo að
þar myndaðist bein, var engin
hætta á að gómurinn aflagaðist.
Þetta reyndi Losee, hann muldi
bein úr tönnum og setti niður í hol-
urnar. Þetta heppnaðist svo vel, að
holurnar fylltust af beini, svo að
kjalkinn varð heill.
Skömmu eftir að hann uppgötv-
aði þetta, bar saman fundum þeirra
Losee og dr. Lloyd Hurley, sem nú
er læknir við Presbyterian Hos-
pital í New York. Hafði dr. Hurley
þá orð á því hve miklum vand-
kvæðum það væri bundið að flytja
bein úr einhverri skepnu til
græðslu og beinfyllingar á skepnu
af annarri tegund. Sagði Losee hon
-um þá frá tilraunum sínum með
hið hreinsaða bein.
Dr. Hurley fór þá þegar að gera
tilraunir og fór sú fyrsta fram árið
1955. Hún heppnaðist ágætlega.
Hreinsuðu beini var skeytt við
bein í tilraunadýri og festist það
fljótt og greri við beinið. Tóku þá
aðrir læknar að gera samskonar
tilraunir á dýrum og tókust þær
prýðilega.
Áður voru til „beinabankar" í
Bandaríkjunum, þar sem geymd
voru bein úr mönnum til þess að
skeyta við beinbrot, eða setja í
skörðin þar sem taka varð hluta
úr beinum, vegna þess að þau voru
skemmd. En þessi læknisaðferð
gekk misjafnlega, og vita menn nú
hvernig á því stendur, síðan hin
hreinsuðu bein komu til sögunnar.
Nú er farið að framleiða slík
hreinsuð bein í Naval Medical Re-
search Institute, og eru þau ekki úr
mönnum, heldur stórgripum. Þau
eru í smábútum og eru snjóhvít á
litinn og kölluð „anorganic“-bein.
Eru þau send læltnum víðsvegar um
Bandaríkin og jafnvel til útlanda.
En þótt þau sé úr nautgripum,
hestum, svínum eða kindum og
öðrum dýrum, græðast þau auð-
veldlega við mannabein.
Þegar beinin eru notuð, eru þau
venjulega mulin í hæfilegar stærð-
ir, eftir því hve stór beinaðgerðin
er. Brotunum er raðað í það skarð,
sem þeim er ætlað að fylla, og nátt-
úran svo látin sjá um græðsluna.
En vegna þess að öll göng í bein-
unum eru hrein og opin, myndast
fljótt blóðæðar, sem fara í gegn
um þau og svo koma vessar og
mynda beinfrumur, er fylla holur
og bil milli beinflísanna. Og eftii
nokkurn tíma verður úr þessu heilt
bein, gróið við þau bein, er fyrir
voru.
í beinabanka verður að sjá um
að beinin dragi akki í sig sótt-
kveikjur og rotni ekki. En í þeim
situr fastur mergur, blóð og vessar
og stífla göngin í þeim, svo að erfitt
er fyrir nýar æðar að komast þar
í gegn. En með hreinsuðu beinin
er ekki vandfarið. Það er alveg
sama hvar þau eru geymd, aðeins
verður að sótthreinsa þau áður en
þau eru notuð. Þau hafa því mikla
kosti fram yfir mannabein. Þessi
hreinsuðu bein voru í fyrsta skipti
notuð til græðslu á beinsári manns
í september 1956. Þar var um hæl-
brot að ræða, og tókst aðgerðin vel.
Þó segja læknar, að þegar um
stærri aðgerðir á beinum sé að
ræða, þá sé réttast að nota manns-
bein, en hreinsuð bein til uppfyll-
ingar. Það er vegna þess, að við
hreinsunina missa beinin nokkuð
af þanþoli sínu. En búizt er við að
hægt verði að koma í veg fyrir
þann galla er stundir líða fram.
_______
Rauðir mávar
MEÐAL þeirra vísindamanna, sem
Bandaríkin sendu til stöðvanna Litlu
Ameriku og McMurdo á Suðurskauts-
landinu áður en vetur lagðist þar að,
voru nokkrir fuglafræðingar. Þeir byrj
-uðu þegar á því að merkja fugla. Náðu
þeir þar meðal annars í nokkra máva,
en í stað þess að setja hring um lapp-
irnar á þeim, eins og venjulegt er, lit-
uðu þeir nokkra þeirra eldrauða. Öðr-
um leiðangursmönnum þótti þetta und-
arlegt og spurðu hvers vegna þeir færi
svona með fuglana.
— Við gerum það til þess að gleðja
Rússa. Það eru allar líkur til þess að
mávarnir fljúgi yfir heimskautið og þá
koma þeir að stöðvum Rússa. Held-
urðu að það verði ekki gleði þar, þegar
Rússarnir sjá að rauðir mávar eru til
á Suðurskautinu.
F Y R IR nokkru var píanóleikarinn
Victor Borge og kona hans í veizlu. Þar
var einnig Sonja Henie, norska skauta-
drottningin fræga. Frú Borge fór að
tala um að hún léti lítt á sjá þótt ald-
urinn færðist yfir hana.
— Það er svo sem ekki undarlegt,
sagði Victor Borge, hún hefir verið á
i* alla ævi sina.
t