Lesbók Morgunblaðsins - 10.05.1959, Blaðsíða 7

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
239
gildrur, að beitt er fyrir þá með
úldnum dræsum, og rennur hann
þá á lyktina langar leiðir.
Stundum kemur það fyrir að
hlébarðinn ætlar sér ekki af og
ræðst á skepnur, sem eru honum
ofurefli við að eiga. Er þar helzt
um baboon-apana að ræða. Gamlir
baboon-apar eru grimmilega sterk-
ir og harðvítugir, og eru svo arma-
langir, að þeir geta varnað hlébarð-
anum þess, að læsa klær í sig. Oft
hefir það komið fyrir, að hlébarðar
hafa beðið ósigur í viðureign við
þessa apa. Roosevelt segir frá því
að eina nótt hafi hann heyrt öskrin
í hlébarða og baboon, sem háðu
einvígi. Og morguninn eftir fannst
hlébarðinn aðeins með lífsmarki
eftir viðureignina við apann.
Stundum kemur það fyrir, að
hlébarðar gerast mannætur. Er þá
venjulega um að ræða gamla hlé-
barða, sem eru orðnir miður sín,
en hafa uppgötvað einhvern veg-
inn hve auðvelt er að ráða niður-
lögum manna, sérstaklega barna.
En þegar þeir hafa komizt upp á
bragðið á mannakjöti, vilja þeir
varla sjá annað og liggja þá í leyn-
um í grennd við mannabústaði.
Eru Svertingjar því ákaflega
hræddir við þá, því að aldrei er að
vita hvar þeim kann að skjóta upp
eftir að rökkva tekur.
Hlébarðar eru ekki félagslyndir,
eins og ljónin. Þeir fara einförum
og hvolparnir fylgja ekki mæðrum
sínum nema stutta hríð. Venjulega
eignast hlébarðar 3—4 hvolpa.
Hvar sem verður vart við þá í
skógunum, hefja apar og fuglar
upp viðvörunaróp. Það er vegna
þess að allir óttast þá. Þó er það
ekki vegna þess að hlébarðar sé
ferlegir ásýndum. Þeir eru þvert
á móti einhver fegurstu dýr af
kattakyni.
— o —
Menn eru oft að bollaleggja um
það, hvers vegna þetta og hitt dýr
sé skapað. Til hvers hefir náttúran
t. d. alið hlébarðann, sem gerir
ekki neitt annað en drepa önnur
dýr? Er það nauðsynlegt til þess að
viðhalda jafnvægi í náttúrunnar
ríki, að rándýrin drepi niður önn-
ur dýr? Sumir halda því fram, að
hlébarðinn sé eftirlegukind, sem að
réttu lagi ætti að vera aldauða fyr-
ir löngu.
En svo eru aftur aðrir, sem
halda því fram, að hlébarðinn sé
nauðsynlegt dýr. Hann komi í veg
fyrir offjölgun ýmissa dýra, sem
annars mundu tímgast svo ört, að
þau yrði landplága.
Það er ef til vill nokkuð til í
þessu, og þá ætti eiturslöngur, hlé-
barðar, tígrisdýr og önnur rándýr
að vera nauðsynleg til þess að
varna offjölgun annarra dýra. En
þó er það dálítið undarlegt, að þeir,
sem halda þessu fram, miða þá oft-
ast við hagsmuni mannanna.
Menn taka kobra-slönguna sem
dæmi. Hún er hinn mesti vágestur
í Indlandi og drepur þar um 20.000
manna til jafnaðar á hverju ári.
Ekki er því þó haldið fram, að
þetta sé gott til þess að hefta of-
f jölgun mannkynsins. Kobra-slang-
an lifir aðallega á rottum, en þær
flytja með sér drepsóttir og valda
miklum spjöllum á ökrum. Menn
segja, að ef kobra-slangan væri
ekki, mundi rottunum fjölga svo
óskaplega að þær yrði hálfu verri
plága heldur en slöngurnar. Það er
því ill nauðsyn fyrir mennina, að
slöngur og hlébarðar haldist við.
Kunnur náttúrufræðingur, F. W.
Champion, sem dvaldist mörg ár
í Indlandi, segir að þar sé önnur
ásfæða til þess, að menn vilji ekki
útrýma hlébörðum. Búddatrúar-
mönnum í Burma þykir kjöt mjög
gott, en verða að neita sér um það
vegna þess að þeir mega ekki
slátra neinni skepnu. En setjum nú
svo, að gömul kýr ráfi inn í skóg-
inn þar sem hlébarði er fyrir. Hlé-
barðinn drepur kúna, og eiganda
hennar ber að rétt í því. Kýrin er
dauð, eigandinn hefir ekki deytt
hana og hefir því hreina samvizku.
Hversvegna skyldi hann þá ekki
hagnýta kjötið af henni í stað þess
að það fari í hlébarðann? — Það
er sagt, að þessari skoðun mundu
þó flestir Burmamenn mótmæla.
En setjum nú svo, að hlébarðar
og önnur rándýr sé til þess að
halda offjölgun annarra dýra í
skefjum, hvað er það þá, sem held-
ur offjölgun þeirra sjálfra í skefj-
um? Fæst þeirra eiga sér aðra
óvini en manninn. Hér er annað
viðhorf, sem ekki er auðvelt að
skýra.
Ef grasbítar geta óhindrað aukið
kyn sitt, þá kemur að því, að beiti-
löndin verða uppurin. Þá hrynja
dýrin niður úr hungri og drep-
sóttum.
En svo ber á hitt að líta, sem
veiðimaðurinn Fredrick Selous
hefir bent á. Hann segir: „Áður en
hvítir menn komu til Afríku, voru
lífsskilyrði ljóna og hlébarða svo
góð, að þeim hefði átt að fjölga svo
mikið, að þau hefðu drepið öll
veiðidýr og síðan orðið að veslast
upp sjálf“. Þetta hefir þó aldrei
komið fyrir.
Áður en hvítir menn komu til
Afríku, áttu rándýrin varla neina
óvini, því að Svertingjarnir voru
svo illa vopnum búnir, að þeir gátu
ekki verið þeim hættulegir. En á
þeim árum þrifust ótölulegar
hjarðir allskonar dýra, innan um
rándýrin. Þótt rándýrin veiddu
mikið, sá ekki högg á vatni. Veiði-
dýrin juku kyn sitt og þeim fjölg-
aði heldur, þrátt fyrir það þótt rán-
dýrin léki lausum hala og ekkert
væri gert til þess að fækka þeim.
Menn vita ekki hvernig á þessu
stendur. Sumir segja að það stafi
af miklum dauða ungviða meðal
rándýranna, aðrir halda því fram
að viðkoman sé svo lítil hjá þeim,