Lesbók Morgunblaðsins - 06.09.1959, Síða 5
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
381
Samverjinn frá Solferino
Upphaf Rauða krossins fyrir 100 árum
ÞETTA er frásögn Henri Dunants sjálfs. Hann var bankamaður, f. 1828,
d. 1910. Sumarið 1859 fór hann til Solferino til þess að semja við Napo-
leon III um sérréttindi til viðskipta í Algier. Hann kom þangað ein-
mitt þegar orustan mikla var háð, og hörmungarnar, sem þar blöstu
við honum, höfðu svo djúpstæð áhrif á hann, að hann gleymdi er-
indi sínu, en réðist í þess stað í það að stofna hjálparsveit til þess að
hjúkra særðum mönnum. Þetta varð upphaf að stofnun Rauða krossins.
EG HEFI aldrei haldið því fram,
að eg hafi horft á orustuna hjá San
Mertino og Solferino. Og enginn
getur heldur hrósað sér af því, því
að enginn getur horft á slíkar or-
miklar sögur. í „Minnisverðum
tíðindum" segir Magnús Stephen-
sen þannig frá:
„Með fáheyrðari sjónum og við-
burðum tel eg sjóorm nokkurn
(serpentem marinum) sem í vetur
1797 í janúar sást fyrir framan
svonefnda Dalabæi milli Fljóta og
Siglufjarðar á Norðurlandi, og helt
sig alltaf á sama stað til marzmán-
aðarloka, þá er seinast fréttist það-
an. Greinilegast lýsti honum fyrir
herra amtmanninum Stephani
Thorarinssyni kaupmaðurinn á
Siglufirði, J. P. Hemmert, og kvað
hann orminn oftast halda sig. ör-
grunnt og að kalla uppi við land-
steina, vera mjög seinfæran, hvít-
leitan á lit, sem einu sinni hefði
leitt fólk til að halda þar kominn
dauðan hval og fugl seztan á, er
þó ekki vildi reynast svo, er vitjað
var um. Gizkaði hann á að lengd
ormsins, eftir því sem næst yrði
komist, mundi vera hér um bil 150
faðma eður 450 danskar alnir, þótt
ekki sæist hann með jafnaði allur
í senn, heldur virtist að geta dreg-
ið sig saman og halda stundum
báðum endum til djúps, en setja
ustur, menn heyra aðeins djöful-
ganginn.
Eg var staddur í smáborg, sem
heitir Castiglione della Pieve en í
nánd við hana hófst orustan 24.
kryppuna upp, ellegar og vera hálf-
ur í sjó. — í norðurhafinu undir
Noregi hafa svipaðir sjóormar fyr
sézt“.
Þannig farast Magnúsi orð, og
var hann þó enginn hjátrúarmaður.
Ormurinn var þarna lengi eftir
þetta. Jón Jóhannesson fræðimað-
ur í Siglufirði segir að í æsku sinni
hafi margir þótzt sjá orminn, og
var svo fram um 1880. Ekki bar
mönnum þó saman um útlit þess-
arar kynjaveru. Sögðu sumir að
þetta væri ormur með kryppu upp
úr bakinu, en stundum tvær. Öðr-
um sýndist þetta líkast bát á hvolfi
og væri menn á kjölnum. Sögðu
þeir að báturinn væri Rafn, en syn-
ir hans á kjölnum.
Þessar sýnir þóttu ávallt boða
ill veður, og voru taldar aðvörun
frá Rafni. Hefir hann þá sannan-
lega haldið þarna vörð um sjómenn
í 250 ár. Nú er hans þar minni þörf
síðan vitinn var reistur á Sauða-
nesi. En hver veit þá nema hann
taki að sér að halda vörð um nýa
veginn, þegar hann kemur, og að-
vara bílstjórana. Ekki mun af veita.
Á.Ó.
júní 1859, orustan, sem kennd er
við Solferino. Og eg sá aðeins skelf-
ingar bardagans. Eg varð svo yfir-
kominn af meðaumkun, hryllingi
og samúð, að eg gerðist „Samverj-
inn frá Solferino" eins og eg var
þá kallaður, vegna þess að eg
reyndi að hjálpa.
Þennan eftirminnilega dag, 24.
júní, börðust þarna rúmlega 300
þúsundir manna. Það voru Austur-
ríkismenn, undir forystu Franz
Jóseps keisara, og Frakkar og ítal-
ir undir stjórn Napeleons III. og
Viktors Emanuels konungs. Víg-
völlurinn var 24 km. á lengd og
þarna var barizt látlaust í fimmtán
klukkustundir. En er orustunni
lauk og náttmyrkrið breiddist yfir
vígvöllinn, þá heyrðust þaðan
„hróp og snörl og stunur“ hinna
særðu manna, sem engdust sund-
ur af kvölum.
Og er sólin reis að morgni hins
25., blasti við hryllilegri sjón, en
nokkur orð fá lýst. Valkestir
þöktu vígvöllinn og allar leiðir til
Solferino máttu heita ófærar
vegna dauðra manna búka. Hús
voru ýmist sundur skotin, fallin
eða rústir einar Fólkið hafði falið
sig þar í kjöllurum nær heilan
sólarhring, og hafði hvorki fengið