Lesbók Morgunblaðsins - 06.09.1959, Page 7

LESBÖK MORGUNBLAÐSINS
383
Álagablettir á Snœfellsnesi
ÞAÐ hefir átt sér stað að menn
hafi talið það ókost á jörð, sem
þeir bjuggu á, ef blettur var í landi
jarðarinnar, sem talið var að ekki
mætti slá eða hafa aðrar nytjar
af vegna álaga eða gamallar venju,
sem menn vildu gjarnan virða.
Það munu þó hafa verið fleiri,
sem engan trúnað lögðu á gömul
munnmæli og slógu þessa bletti,
en undantekningarlaust urðu þess
ir menn fyrir óhöppum á skepnum
sínum, og var það sett í samband
við nýtingu þessara friðhelgu
bletta og gáfust menn svo upp
við að nota þá meira.
Og enn munu hafa verið nokkr-
ir, en þó sennilega minnsti hóp-
urinn, sem þótti vænt um þessa
friðhelgu bletti náttúrunnar í landi
allar þessar hörmungar? Ef til vill
er svarið við þeirri spurningu önn-
ur spurning: Mundi ekki vera hægt
á friðartímum að stofna hjálpar-
sveitir er hefði það hlutverk að
hjálpa særðum og bágstöddum á
stríðstímum?
Þetta er tekið úr bókinni „Minn-
ingar frá Solferino" eftir Henri
Dunant. í lok þeirrar bókar skor-
ar hann alvarlega á menn að stofna
sjálfboðasveitir manna og hjúkr-
unarkvenna, björgunarsveitir í
stríði, viðurkenndar af öllum her-
stjórnum.
Þessi áskorun bar góðan ávöxt.
Upp af henni spratt Rauði kross-
inn, öflugasta líknarfélag í heimi,
bæði í stríði og friði.
Þess vegna er rétt að telja að
það alheimsfélag eigi nú hundrað
ára afmæli.
sínu og virtu friðhelgi þeirra, létu
þá jafnvel í friði þá er jarðýta og
herfi byltu um hólum og þúfum í
túnum þeirra. Þannig var lítill hóll
í túninu í Syðri-Tungu í Staðar-
sveit, sem ekki mátti slá. Hann var
látinn vera kyr þegar túnið var
sléttað og er þar enn.
Hjá Grímsstöðum í Breiðavík
rennur á sú er Sleggjubeina heitir.
Gömul munnmæli segja að nálægt
á þessari hafi að fornu búið kona,
er Sleggja hét. Hún átti tvo sonu
sem voru vanir að veiða silung í
ánni, gerðu vakir á ísinn þeg-
ar frost var og veiddu á
færi. Einu sinni tókst svo
illa til, að þeir drukknuðu í
einni veiðiferðinni. Sleggja móðir
þeirra mælti þá svo um að áin
skyldi verða svo lítil, að enginn
gæti í henni farizt og aldrei í hénni
silungur veiðast og aldrei ísi leggja
Þetta er að vísu rétt, að í ánni er
enginn silungur og aldrei leggur
hana.
Á landamerkjum Laugarbrekku
og Miðvalla er stór hóll eða hæð,
sem heitir Háaborg, upp við fjall.
Suðvestan í borginni er grösug
brekka. Gömul munnmæli voru til
um það að ekki mætti slá brekk-
una. Um síðustu aldamót bjó við
Hellna maður, sem ekki mun hafa
lagt trúnað á munnmæli þessi, ef
hann hefur þá nokkuð um þau vit-
að. Hann sló brekkuna, en missti
kú nokkru síðar. Næsta sumar slær
hann staðinn aftur, og fer það á
sömu leið, að hann missir kú. Sagði
þá nágranni bóndans eitthvað á þá
leið: „Þú slærð nú ekki þessa
brekku oftar“. En bóndinn svaraði:
„Ójú, kannski ég fari þá sjálfur“.
En hann sló blettinn aldrei aftur og
enginn hefur slegið hann síðan.
Norðaustur af bænum á Malar-
rifi er Svalþúfa (Þúfubjörg). Að
vestanverðu við þúfuna er dálítið
slægjuland. Sagnir voru til um það,
að ekki mætti slá blett þennan,
Fyrir síðustu aldamót sló bóndinn
á Malarrifi þennan blett. Hann
varð síðan fyrir svo miklum skaða
á fé sínu, að fádæmi þótti. Voru
fjárskaðar þessir taldir stafa af
því að bletturinn var sleginn.
Slægjur þessar hafa ekki verið
notaðar síðan.
Skammt fyrir sunnan Dritvík er
Lónsdalur, en svo nefnist lending-
in í Einarslóni. Sú trú var í fyrri
daga, að ekki mætti róa úr daln-
um fyr en bjart var af degi. Út af
þessari reglu hafði þó einn óþolin-
móður sjósóknari vikið, en hvorki
menn né bátur sáust meira, Þetta
er ekkert óeðlilegt, því lending er
þarna svo vafasöm að full aðgæzla
í björtu og góðu veðri er nauðsyn-
leg ef vel á að fara og myrkur
byrgi ekki krókótta leið.
Ekki er vitað að til séu munn-
mæli um það á hvern hátt þessi trú
hefir til orðið á þá staði, sem hér
eru taldir, að Sleggjabeinu undan-
tekinni.
Ekki mun koma til þess að nokk-
ur maður hugsi til þess að not-
færa sér þessa friðhelgu bletti
framar. Flestir liggja þeir fjarn
bílvegi og er sláttuvélin komin í
staðinn fyrir orf og ljá, en blettir
þessir nokkuð ósléttir.
K. B.
LANDNEMAR A ÍSLANDI
I erlendu tímariti stendur þessi
frétt nýlega: Sú fregn kemur frá ís-
landi, að veðrátta hafi farið þar svo
hlýnandi seinustu 50 árin, að jöklar
hafi minnkað mjög, hafísinn horfið frá
norðurströndinni, og sjö tegundir fugla,
sem ekki voru þar áður, hafi nú tekið
sér bólfestu þar.