Lesbók Morgunblaðsins - 30.10.1960, Blaðsíða 6

546
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
mestir og víðáttumestir Þeir hefj-
ast við upptök Amazon-fljótsins í
miðri Suður-Ameríku og ná svo
þaðan suður með Andesfjöllunum
til upptaka La Plata fljótsins. En
til norðurs teygja þeir sig yfir
Columbía og upptök Orinico-
fljótsins. Svo kemur annar skógur
austan Andesfjalla og nær frá
Ekvador til Panama og þaðan
norður Carribbean-ströndina allt
að krabbabaugi í Mexiko. Svo eru
sundurslitnir regnskógar á suður-
strönd Brazilíu, og regnskógar
voru fyrrum á Vesturindíum, þótt
nú sé aðeins leifar þeirra eftir.
Regnskógurinn í Afríku er
minnstur, og menn greinir á um
hve stór hann sé nú, og hve víð-
lendur hann hafi áður verið. Hann
er aðallega við upptök Kongo-
fljótsins og nær svo þaðan norður
og vestur meðfram Guineuströnd
til Liberíu.
Skógarnir í Malajalöndum og ey-
unum í Indlandshafi, eru mjög
dreifðir. Þeir þekja þó mikinn
hluta eyanna Sumatra, Borneo,
Celebes, Nýu-Gíneu og Filippseya.
Frá Malajaskaga ná þeir alla leið
að landamærum Indlands, yfir
Burma og strönd Indokina. Og svo
eru einnig regnskógar í norðan-
verðu Queenslandi í Ástralíu.
Þessir skógar eru yfirleitt mjög
ólíkir. Hæstu tré þar eru um 150
fet á hæð, en þó eru víða tré sem
eru rúmlega 200 fet á hæð. Allra
hæstu trén eru nær 300 fet á hæð.
Trén í regnskógunum eru því yfir-
leitt miklu hærri heldur en tré í
venjulegum skógum í Evrópu og
Norður-Ameríku, sem ekki verða
nema 100—150 fet á hæð, þau allra
hæstu.
Þó komast trén í regnskógunum
ekki í samjöfnuð við rauðfuruna í
Kaliforníu og gúmtrén í Ástralíu.
Hæstu rauðfururnar eru 364 fet og
hæstu gúmtrén 350 fet á hæð.
Skordýr
í regnskógunum er örmul maura
af ótal tegundum. Og það er skrít-
ið að sjá að samvinna er milli
sumra maurategundanna og
trjánna. Maurarnir hafa tekið sér
bækistöð í holu tré, en í staðinn
verja þeir það. Menn, sem ferðast
um regnskóg, læra fljotlega að
forðast viss tré, eins og þeir læra
það að forðast eitraðan gróður,
þyrna og brenninetlur. Sé komið
nærri slíkum trjám, geta menn
verið vissir um árás, og þá er bitið
og stungið svo sárt, að menn
gleyma því ekki aftur.
Regnskógarnir mora af skor-
dýrum og það er furðulegast hvað
tegundirnar eru margar. Á litlu
svæði í Columbia fundum vér 150
mismunandi tegundir mýflugna (í
Bandaríkjunum og Kanada eru
ekki nema 120 tegundir af þeim).
Það eru ekki sömu trén í regn-
skógunum í Ameríku, Afríku og
Asíu, enda hafa þeir þroskast sinn
á hvern hátt og þar eru mismun-
andi tegundir jurta og dýra.
Eina dýrið (fyrir utan maur-
inn) sem er í öllum þessum skóg-
um, er hlébarðinn, en hann á
líka víðar heima. Stórir apar haf-
ast við í skógunum í Afríku og
Asíu. í Afríku eru það gorilla og
chimpanze, en í Asíu orangutang
og gibbons. En í Ameríkuskógun-
um eru engir stórir apar. Það eru
apar í öllum þessum skógum, en
aparnir í Ameríku eru af allt öðru
kyni en aparnir í Afríku og Asíu,
og hafa verið einangraðir um þús-
undir ára.
Dýralíf
Meðal þeirra dýra, sem lifa í
regnskógunum, eru nokkrir af-
komendur fornaldardýra Vér höf-
um litið svo á, að litlu pungdýrin
í Ástralíu hafi þraukað þar vegna
einangrunar, enda væri hvergi
annars staðar pungdýr að finna,
nema hinn litla opossum í Norður-
Ameríku. En þegar komið er inn í
regnskóga Ameríku, er þar fullt af
pungdýrum. Þar er t. d. hinn mjói
opossum (chicronectes) sem er
sunddýr og lifir á bökkum skógar-
ánna; þar er hinn bjarteygi og
loðni opossum (caluronys) og
fjöldi annara tegunda af opossum,
sem líkjast mest músum (marm-
osa).
Letidýrið er önnur eftirlegukind
frá forneskju, enda bera þau það
með sér. Þau eru nú hvergi nema
í regnskógum Ameríku. Fyr á
tímum voru til ýmsar tegundir
letidýra, sem gengu á jörðinni.
í regnskógunum eru skógalögin
enn í almætti sínu. Þar gildir það
að eta eða vera etinn Þar eru dýr-
in í sífeldu stríði með blóðugum
kjafti og klóm. Og hér má líka sjá
hámark þess hvernig dýrin verjast
með dulargervi.
Og þó er ekkert jafn æðisgengið
og grimmúðugt eins og herferðir
mauranna, þar sem ótölulegur
grúi hernaðarmaura geisist fram
og ekkert lifandi fær staðist, nema
það komist undan á flótta.
Lífið er engin hátíð fyrir skóg-
arbúana. Þar, sigrar sá, sem er
slungnastur, bezt tenntur eða
þroskaðastur. En þó er þarna alls
staðar, í lauffallinu, undir rótum,
í feysknum stofnum, eða í laufi
trjánna, morandi af allskonar
skordýrum, sem eru í engu frá-
brugðin forfeðrum sínum, sem
uppi voru á kolaöld, og steingerð-
ar leifar hafa fundizt af.
Ef þú veltir við fúinni trjágrein
muntu finna undir henni peripat-
us, mjúkan, brúnleitan margfætl-
ing, svipaðan tólffótlung, og er
furðuskepna á að líta. Þannig hafa
sennilega verið forfeður allra
orma, maura og skorkvikinda,
fyrstu lifandi veranna sem gátu