Lesbók Morgunblaðsins - 15.01.1961, Blaðsíða 4

4
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
Sýklahernaður gegn skordýrum
MAÐURINN á í sífelldu stríði við
skordýrin. Þau eru verstu óvinir
allra þeirra, sem jarðrækt stunda,
og valda óbætanlegu tjóni ár
hvert í öllum löndum heims. Um
alllangt skeið hefir verið reynt að
hefta skordýrapláguna með því
að dreifa eitri á akra, garða og
aldintré. Virtist svo í fyrstu sem
það mundi bera tilætlaðan árang-
ur. En svo kom það upp úr kaf-
inu, að skordýrin urðu ónæm fyr-
ir þessum eiturtegundum er fram
liðu stundir. Og svo kom einnig
í ljós, að ekki var hættulaust að
nota þessar eiturtegundir, að
minnsta kosti sumar hverjar. —
Eitrið barst í menn með matvæl-
um og fór stundum krókaleiðir.
Svo var t. d. um hið alkunna eit-
urlyf DDT að það barst með
fóðrinu í kýr. Þeim varð að vísu
ekki meint af því, en hið * ein-
kennilega skeði, að þær skiluðu
öllu því DDT er í þær fór, með
mjólkinni. Og fyrir þær sakir
varð mjólkin óholl mönnum. Aðr-
ar eiturtegundir hafa skolazt með
jarðvegsvatni út í læki og vötn
og drepið vatnafiska. Yfirleitt má
svo segja að eitrið hafi orðið tví-
eggjað sverð í höndum manna,
og á seinni árum hafa komið fram
margs konar mótmæli gegn notk-
un þess. En hvað átti þá að gera?
Átti mannkynið að standa ráð-
þrota gagnvart hemaði skordýr-
anna?
Þá var farið að leita nýrra ráða.
Og nú var farið að hugsa um að
beita sýklum í baráttunni við
skordýrin.
Það er ekki ný uppgötvun að
sýklar geti drepið skordýr eins
og menn og aðrar skepnur. Fom-
Grikkir vissu það, og Aristoteles
getur þess, að farsóttir geti komið
upp meðal býflugna. En svo var
það á 19. öld, er Pasteur var að
rannsaka veiki í silkiormum, að
hann kom fram með þá kenn-
ingu, að gerlar gæti valdið drep-
sóttum. Og svo var það árið 1873,
að bandaríski vísindamaðurinn
John LeConte kom fram með þá
kenningu að hægt mundi að
stöðva skordýraplágur með því
að beita gerlum gegn þeim. Þá
voru gerðar tilraunir í þessa átt,
en þær mistókust allar og menn
misstu áhuga fyrir þessu. Og til-
laga LeContes gleymdist.
En svo var það árið 1933 að
náttúrufræðingar frá jarðræktar-
ráðuneyti Bandaríkjanna, sem
voru á rannsóknaferð í New Jer-
sey, rákust á dauðar lirfur hinnar
svonefndu japönsku bjöllu, og
þóttu þeim lirfurnar undarlega
hvítar á litinn. Þegar þetta var
athugað nánar, kom í ljós að lirf-
urnar voru fullar af gerlagróum
og sýnilegt að þær höfðu drepizt
af svokallaðri mjólkursýki.
Þá vaknaði aftur áhugi fyrir
því að beita gerlum í baráttunni
við skordýrin. Vísindamennirnir
komust þó fljótt að raun um, að
ekki var hægt að rækta þessa
gerla í tilraunastofu. Þá kom ein-
um þeirra, dr. S. R. Dutky, í hug
að beita annari aðferð til þess að
afla gerla í stórum stíl. Hann lét
safna miklu af lifandi lirfum og
sýkti þær með gerlagróum úr hin-
um dauðu lirfum. Og þegar þess-
ar lirfur voru dauðar, voru þær
þurkaðar og malaðar. Síðan var
mjölinu blandað saman við eitt-
hvert duft og þessu dreift á jörð-
ina. Varð árangur sá, að um 90%
af bjöllulirfum á þessu svæði
hafði drepizt eftir tvo mánuði.
Kom nú í ljós, svo ekki varð um
villst, að hægt var að nota gerla
til þess að útrýma skordýrum.
Um svipað leyti fóru fram til-
raunir í Kanada, sem juku mjög
áhuga manna fyrir þessari bar-
áttuaðferð. Til Kanada höfðu þá
borizt frá Evrópu tvær tegundir
af trjáflugum, sem lögðust á
greni og furuskóga og höfðu drep-
ið þá á mörg þúsund fermílna
svæði.
Svo vel vildi til, að með þeirri
flugunni, sem legst á greni, hafði
einnig borizt vestur víra, sem helt
viðkomunni í Skef jum. Og nú náðu
vísindamenn í þessa víru og tókst
að rækta hana og nota í barátt-
unni við fluguna. En hin tegund-
in, sem lagðist á furu, var verri
viðureignar. Hún átti þarna eng-
an óvin og tímgaðist því ógur-
lega hratt. Reynt var að dreifa
eitri yfir skógana, en það dugði
ekki. Þá komu sænskir vísinda-
menn til hjálpar og útveguðu
víru, sem legst á þessa tegund
flugna. Reyndist hún svo vel, að
alveg var hætt við eitrið. Skóg-
ræktarfélag Bandaríkjanna varð
sér þá úti um víru og dreifði
henni um ákveðið svæði. Kom þá
1 ljós að hún drap um 89% af
flugunum á því svæði,
En vírur þessar dugðu ekki í
viðureigninni við þau skordýr,
sem leggjast á engi og akra. Þá
fundu vísindamenn við Kalifomíu-
háskóla nýa víru, sem var ban-
væn fyrir grasmaðkinn, sem
mestan usla hefir gert á alfalfa-
ökrum þar. En sá var galli hér á,