Lesbók Morgunblaðsins - 25.03.1962, Page 13

Arabíu-Lawrence
Frh. af bls. 1
Og allt stendur á höfði. Jarðlög liggja
lóðrétt, ekki lárétt. Vindurinn getur
sorfið klettana eins og vatn, þar sem
ekkert vatn er. Yfirborð stálharðra
kletta er grátt eins og vatnsflötur. Og
alls staðar gnæfa risavaxnar ójarðnesk-
ar jarðmyndirnar, sem standa gneypt-
ar andspænis hver annarri í algerri
þögn í hitanum.
Maður verður óttasleginn af að horfa
á allt þetta úr aftursætinu á jeppa, þótt
flugvél bíði á næstu grösum. Að lifa
þarna, eins og Bedúínarnir gera, krefst
sjálfstrausts, sem gengur geðbilun næst.
Erfitt er að segja með vissu, hve
margt af því, sem Lawrence segir í bók-
um sínum, er sannleikur. Sjálfur er ég
viss um, af stílrænum ástæðum, að hann
segir sums staðar ósatt í bókum sínum.
Og víst er, að stundum sagði hann mönn-
um sína söguna hverjum af sama at-
burði. En hann er enginn venjulegur lyg-
ari og lýgur sér oft í óhag.
En það er bjánalegt að segja, eins og
sumir hafa gert, að frásagnir hans séu
skreytni frá upphafi til enda. Hann
Ihefur með fullri vissu verið á tiltekn-
um stöðum á tilteknum tínia, og ferðir
Ihans einar hefðu verið nægilegt efni í
frábæra sögu. Vitað er, að hann var við-
staddur ákveðnar hernaðaruðgerðir, og
varla hefðu Bedúínar breytt nafni hans
í „E1 Aurens" og frægt hann, ef hann
hefði aðeins verið á'horfandi.
„Sendið okkur Aurens,“ skrifaði sýr-
lenzkur sjeik til brezku herstjórnarinn-
ar, „og við skulum sprengja með því
lestir.“ Nafn hans var hrópað á götum
Damaskus, ásamt nöfnum Feisals og
Sharif Nasir, þegar hann kom þangað
með arabíska hernum.
IVÍ iðaldalífið er að hverfa þarna,
eins og annars staðar, en ég get af eigin
reynslu borið um, að síðustu fulltrúar
þess minnast „E1 Aurens“ sem einnar af
hetjum síðasta tímabils þess. Og þótt
Lawrence-þjóðsögunni yrði trúað af
gömlum heimsveldissinnuðum konum í
Kensington, án þess, að fótur sé fyrir
henni, gildir ekki hið sama um menn-
Ina. sem áttu samleið með honum þessi
tvö ár.
Tryggð hans var tvískipt. Sumir vilja
aðeins líta á hann sem tilfinningalaust
verkfæri stefnu Breta, en aðrir segja að
Ihann hafi verið hugsjónamaður, sem
Ihafi fyrst og fremst hugsað um frelsi
Araba, en yfirmenn hans hafi haft hann
að ginningarfífli. Seinna sagði hann
sjálfur, að hann hefði vel vitað um svik-
ræði Breta, en vonazt til að geta komið
í veg fyrir þau, með því að láta Araba
taka Damaskus á undan Allenby.
Sennilega hefur hann þó ekki séð
þetta fyrir, heldur hefur hann látið mis-
nota sig.
A-stæðan mun vera sú, að tryggð
hans var í raun og veru tvískipt. Hann
bar málstað Araba fyrir brjósti, en hann
var Englendingur frá Játvarðar-tímabil-
inu, og fjandskapur hans gegn svipuðum
áformum á þessum slóðum hefur ráðið
miklu um gerðir hans. En fyrst og fremst
élit ég að tíminn, staðurinn og eðli hans
Bjálfs hafi verkað saman og fengið hon-
um tækifæri, sem hann gat ekki kastað
frá sér, hvað sem heilindum hans liði.
Hugsum okkur óskilgetinn mann, sem
getur ekki fengið af sér að minnast á
það. Látum hann vera gáfaðan, hug-
myndaríkan og stoltan, gefinn fyrir
grátt gaman í garð annarra, sem hann
þolir alls ekki að beinist að honum
ejálfum. Hann dreymir annarsvegar um
»ð yrkja söguljóð, en ætlar sér hinsveg-
ar — eins og hann sjálfur sagði — að
verða sleginn til riddara og vera búinn
að ná herforingjatign innan prítugs-
aldurs. Segjum að hann sé líkamlega hin
hættulegasta manngerð: vasa-Herkúles,
og hafi stórbrotna skapgerð skálds, sam-
fara þorsta eftir dáðum.
H ann er gæddur hugrekki lík-
amshreysti og, framar öílu, hæfileik-
anum til að taka þjáningu með ískaldri
ró, hversu ofsaleg, sem hún verður.
Hann er sendur til lanas og þjóðar,
þar sem þessi minni háttar dyggð er
sett ofar öllum öðrum. Hann fær gull
til að gefa.
Engann þarf að undra þótt hann sé
viðurkenndur þegar í stað. Það hefur
aldrei gerzt áður, hann hefur aldrei
leyft sér það, en nú getur hann leyft sér
það, því hann er viðurkennd hetja og
foringi — og í búningi (engin undur
þótt hann gæti aldrei lagt hann til
hliðar) og kringumstæðum, sem ýta
undir hugarflug hans. Hann var
Bedúínum fremri, bæði í fornri kurteisi
og þoli. Þeir tóku hann sér til fyrir-
myndar. Þessum smávaxna, hæfileika-
mikla og bælda manni nægði ekkert
minna en líf sem í hetjusögu.
Sá hæfileiki, sem hann treysti mest
d (að undanskildu brezku gulli) var
sársaukaþol hans. Sá hæfileiki hefur
myrkar hiiðar. Hann segir okkur, að
hann hafi lagzt lágt í skemmtunum
sínum. Ég á ekki við, að hann hafi
stundað sadisma, ekki frekar en kyn-
villu, en ekki þarf annað en lesa „Hin-
ar sjö stoðir vizkunnar“ til að sjá, að
sadismi var einnig til í eðli hans.
Að minnsta kosti þroskaðist eitt-
hvað með honum, sem hann varð hrædd-
ur við. Hann segir frá, að hann hafi
beðið Allenby að hleypa sér út úr
eyðimörkinni, en Allenby sendi hann
til baka. Frásagnirnar í bókinni af of-
beldisverkum koma nú ótt og títt, ekki
endurskoðaðar, en skrifaðar nákvæm-
lega á hijómmiklu máli, eða nærri því
í óhugnanlegum kveðanda. Að síðustu
kom fyrir, ekki aðeins með leyfi hans,
heldur eftir kröfu hans (að hans eigin
sögn) þarflaus slátrun 200 flýjandi
Tyrkja. Hún stóð allan daginn og, eins
og hann segir, „líf annarra manna urðu
leikföng til að brjóta og fleygja“.
Eftir var aðeins Damaskus og póli-
tísk málamiðlun, sem hann gerði sér
biturlega grein fyrir að gaf Bretum og
Frökkum nærri axlt það, sem þeir höfðu
alltaf sótzt eftir, en nærri því enginn aí
draumum hans rættist.
Sjálfur var hann útbrunninn. Hann
reyndi að vera Ross. Hann reyndi að
vera Shaw. En hann hafði gengið of
langt og varð að halda áfram að vera
persóna úr hetjusögu — Arabíu-Law-
rence. Þessvegna held ég að svona
rnikil skreytni og illa staðsettur skáld-
skapur sé í bókinni. Hún er kvæði um
kvæði, sem búið var að yrkja. Hann
hafði ort það í tvö ár rneð lífi sínu.
í stuttu máli sagt: Ég held að skoð-
un foreldra minna hafi verið réttlæt-
anleg. En það er elcki lítið, að hafa lif-
að eins og Rollant í tvö ár.
EFTIRLÆTI FJðLSKYLDUNNAR
Hann
byrjar
daginn
með

Eftirlætis morgunverður fjölskyldunnar er Corn
Flakes. Vegna ’pess að það er efnaríkt, staðgott,
handhægt og ódýrt. Inniheldur öll nauðsynleg
vitamin. — Handhægasta máltíðin hvenær dags
sem er. (Það eina sem þarf að gera er að láta
það á diskinn og hella mjólk út á). Corn Flakes
á hverju heimili
Fæst í næstu matvoruverzlun.
F
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 13