Lesbók Morgunblaðsins - 30.09.1962, Qupperneq 13

Norræn
Eftir Alan Moray
•ALAN MORAY WILLIAMS er brezk
ur blaðamaðui búsettur í Kaupmanna-
höfn. Hann tekur hrifningu Breta af
norrsenum húsgögnum með velvild, en
nokkru hiki eigi að síður.
Nú stendur yfir í annað sinn
strandhögg víkinga í Bretlandi.
Innrásarmennirnir eru ninir snjöllu
húsgagnasmiðir og teiknarar Danmerk
ur, Finnlands, íslands, Norégs og Sví-
þjóðar. sem í sameimngu hafa gert nor
ræn húsgögn og annan húsbúnað að að-
dáunar- og öfundarefni annarra landa
heimsins.
Frægð norræna stílsins hefur aldrei
verið meiri en nú. Aimennt er nú viður
kennt, að híbylamenning Norðurlanda
hafi komizt á hærra stig en hjá öðrum,
og ennfremur, að hinar nýju húsgagna-
gerðir, sem þar hafa komið fram — með
fögrum línum. einföld og hagnýt — séu
í betra samrænii við anda vorra tíma en
stór og tiltölulega klunnaleg gamaldags
húsgögn, sem fylla flest brezk heimili.
Ahrif norrænna húsgagna á brezk
heimili eru tvennskonar. í fyrsta lagi
kaupa sifellt flein norræi. húsgögn og
borðbúnað fvrir milligöngu sölumanna
á meginlandinu eða verzlana eins og t.d.
Heal’s og Liberty’s í London. í öðru lagi
verða húsgagnateiknarar okkar fyrir
síauknum áhrifum frá starfsbræðrum
sínum handan Norðursjávarins.
Árið 1960 fluttum við inn húsgögn fyr
innrás
Williams
lr um 24 milljónir króna (ísl.) frá Sví-
þjóð, frá Danmörku fyrir 36 miltjónir
og Noregi fyrir 18 milljómr Innflutning
urinn frá Danmörku hefði verið miklu
næiri, ef danskir útflytjendur hefðu
ekki látið hinar firnastóru pantanir frá
Bandaríkjunum, Vestur-Þýzkalandi og
öðrum löndum sitja í fyriirúmi.
N^orræn húsgögn hafa haldið sínu
góða orði sem fyrsta flokks vara handa
listunnendum, en ekki orðið ódýr fjölda
framleiðsla.
Aðaleinkenni þeirra, fallegur viður,
nýjar teikningar og nosturslegur, per-
sónulegur frágangur, gera þau óhjá-
kvæmilega dýr. Þessvegna hefur mennt
að hátekjufólk keypt þau mest í Bret-
landi. En þegar tollar lækka sökum
þátttöku í Efnahagsbandalaginu, verður
verð hinna norrænu húsgagna lægra
með hverju ári.
f sömu andrá hafa nokkur velþekkt
brezk fyrirtæki einkum Gommehringur
inn, ráðið til sín danska teiknara, sem
starfa við enskar verksmiðjur, og eitt
þeirra, France and Son í Bond Street,
hefur sett á laggirnar verksmiðju í
grennd við Hilleröd í Dannrnörku til að
flytja út til Englands.
Eíga Bretar eftir að öð'ast „nor-
rænan smekk“? Eiga brezk heimili eftir
að líkjast þessum glansandi straumlínu
stofum í Stokkhólmi, sem við sjáum í
kvennatímaritum?
Sem Englendingur, er búið hefur á
Norðurlöndum í meira en tólf ar og
samið sig að siðum beirra, álít ég, að
við getum lært mikið af Dönum. Svíum
og hinum. En ég álít samt, að við eigum
að fara að öllu með gát.
Satt er það, að síðan „norræni nútíma
stíllinn" kom fyrst fram á Stokkhólms
sýningunni 1930. hefur hann öðlazt vin
sældir Svía á öllum aldri op af öllum
stéttum. En flestir íbúai Sviþjóðar búa
! húsum. sem reist hafa verið eftir 1918,
oe meirihlutinn (í Stokkhólmi yfir
80%) i fiölbýlishúsum. Óviðeigandi
værj að fht.ia nýtíziculegiistu sænsku
húsgögnin í gömlu húsin, sem mest er
af hiá okkur Því mætti helz4- líkja við.
að miðaldra kona færi að eanga í ..twist
buxum“ af sextán ára dóttur sinni.
S víar geta ekki eytt meirihlutan
um af frístundum sínum við að sóla sig
í sólríkum húsagörðum eða sötra vin
á útiveitingahúsum, eins og Soánverjar
op ítalir hafa svo mikla ánægju af.
Híbvli þeirra og innanstokksskreytingar
verða að vera þeim nokkurskonar gervi
sólskin á löngum, norrænum vetrum.
Ungum hjónum sem eru að setja sarnan
bú í tveggja herbergja íbúð í Stokk-
hólmi, finnst ekki mikið til um að evða
svo sem 770.000 krónum ísl. í húsgögn
og ríkið hvetur þau til þess með bví að
veita þeim lán á lágum vöxtum til langs
tima. Þannig geta jafnvel hinir óríkari
Svíar haft efni á Eð kaupa fallega hand
smiðaða muni, sem í öðruin löndum
væri aðeins að finna í stofum auð-
manna.
í Bretlandi gegnir öðru máli Hjá okk
ur drap iðnbyltingin flestar handiðnir,
og þrátt fyrir mótmæli nokkurra fram
sýnna manna eins og Williams Morris,
náðu fjöldaframleidd húsgögn. sem vfir
leitt voru frámunalega ljót, yfirhend-
inni.
Ef Bretar ættu að aeta öð!azt smekk
sem væri sambærilegur við smekk
manna í Danmörku og Svíþjóð, þyrftt
ekki aðeins að ala upp nýja kynslóS
teiknara og iðnaðarmanna, heldur einn
ig koma almenningi til að borga fyrir
tramleiðslu þeirra, sem ójhákvæmilegl
yrði dýrari.
Mjög fáar húsgagnaverksmiðiur k
Norðurlöndum hafa fleiri en 100 manns
i þjónustu sinni.
Vegna þess að fyrirtækin eru lítil
og ekki bundin við fiö’idaframleiðslu,
geta Danir og Svíar gert tíðar tilraunir
með nýjar gerðir.
Vnda þótt þetta hafi orðið þeim afaí
gagnlegt til að vekja athygli erlendis,
álít ég að tilraunirnar gangi oft of
lan«t.
Á húsgagnasýningunni í Stokkhólmi
* fyrra sá ég mörg fallep dæmi um form
list Svía, skorin af innlendum iðnaðar-
mönnum í teak frá Burma og sænska
eik og birki. Eg dáðist mjög að hlutum
eins og ruggustólum til aö sitja í við
sjónvarpið og hagkvæmum sófum msð
skúffum til að geyma sængurföt í. En
ég sá líka margt undariegt — stóla í
laginu eins og blóm, fugla eða hljóð-
færi — sem mér sjálfum væri illa við
að hafa á minu heimili.
Tilhneisingin ti! að draga að sér at-
h.ygli með því að hne.vksla er áberandi,
einkum í Danmörku. Þótt mörg slík
verk séu athyglisverð. eru þau tauga-
veiklunarleg, og að mínu áliti bundin
verri hliðum á norrænni menningu, eins
og óstöðu-’eika hjónabandsins og hin-
um tíðu hjónaskilnuðum.
Vinur minn einn í Kaupmannahöfn
keypti handa konu sinm einn af hinum
frægu „eggjaskurns“stólum. sem danski
húsateiknarinn Arne Jacobsen hef-
ur teiknað. Hvorugt þeirra gat vanizt
laginu á stólnum, og á endanum notuðu
þau hann til að baða ungbamið í.
Sú hætta er alltaf til staðar að það
sem er byltingarkennt í dag verði gam
aldags á skömmum tíma.
TJnnið að athugunum innan girðingarinnar
- Leshók æskunnar
Framh. af bls. 7
haga gjörðum okkar eftir því.
Allflestir voru farnir að teygja
úr limunum og hrista af sér
svefndoðann og gá tií veðurs
fyrir kl. 8 f. h. Stundvíslega
kl. 10 f. h. mátti sjá allan hóp-
inn sitjandi fyrir framan bú-
stað yfirmanna okkar, sem er
leitarmannakofi. Fyrst hóf dr.
Björn upp raust sína og flutti
greinargott og allýtarlegt yfir-
lit yfir sögu lands okkar frá
fyrstu byggð, svo að brátt voru
allir þögulir og hlustuðu hug-
fangnir á -tal hans. — Yngvi
Þorsteinsson lét ekki heldur
sinn hlut eftir liggja. Skil-
greining hans á gróðurlendum
landsins og öllum þeim breyt-
ingum á gróðurfari frá land-
námsöld vegna hinna ógur-
legu og síógnvekjandi eld-
fjalla voru skýrlega fram sett-
ar. Yngvi benti glögglega á,
hversu þýðingarmikið starf
hópur þessi ynni hér með sán-
ingu fræs í tilraunareiti og
minnti okkur á að sýna um
fram allt nákvæmni í hví-
vetna.
Þessu næst hófu menn
vinnu. Veður var að venju
kyrrt, sólarlaust, en hlýtt.
Seinni hluta dagsins birti til
og gerði bezta veður ...........
Flokkur A hóf sáningu fræs
og dreifingu áburðar í til-
raunareitina. Þarna var sáð 80
grastegundum og staðaraf-
brigðum. Var verulega gaman
að vinna að þessu og kynnast
því. Flokkur B var á ferð um
nágrennið í fylgd með Sverri
Thorsteinssyni, jarðfræðingi,
sem kynnti þeim jarðfræði-
lega sögu landsins og fór með
þá síðan um nágrennið til at-
hugunar og sýndi m. a. mola-
bergsafbrigði. Eitt var einkar
merkilegt. Ein tegund mola-
bergsins hefur verið reynd og
í Ijós komið að með því að
mola hana í vissa kornastærð
má drýgja sement um 40%
með henni. Flokkur C fór til
grasatínslu undir stjórn Gylfa
Más Guðbergssonar.
Það voru glaðir drengir og
samhentir, sem gengu til
tjalda um sjö leytið.
Þurrmjólkin, kartöfluduftið,
appelsínuduftið og pressaða
kjötið var nú blandað vatni
og því gerð góð skil. Áhuga-
málum sínum gátu menn sinnt
um kvöldið.... Sumum varð
til þess hugsað, að nú héldu
menn hátíð verzlunarmanna
víðsvegar um landið. Allir
komumst við að raun um,
hversu mikið gefandi er fyrir
það að fá að njóta kyrrðar ör-
æfanna innan um tíguleg fjöll
og seiðmögnuð, fjarri glysi og
skarkala fjölbýlisins. Inn milli
fjallanna fær maður ró til þess
að finna sjálfan sig, frjáls og
óhindraður. . . . Er sólin sveip-
aði fjöllin roða sínum í Jökul-
dölum, húmið færðist yfir,
fuglarnir þögnuðu sem snöggv-
ast, voru menn almennt gengn-
ir til hvílu.
Sunnud. 5. ágúst
f dag var farið í Eldgjá.
Lagt var af stað um 11 leytið
með vélahvin og söng. Farar-
tækin voru tveir „Dodge Wea-
pon“-bílar og „rússajeppi". —
Strákunum var hrúgað aftan á
„Weapon“-bílana og voru flest-
ir íslendinganna orðnir hásir
af söng, er í gjána kom. Nokk-
ur hluti hópsins ákvað að fara
að ófærufossi eða jafnvel upp
á Gjárbarm. Fossinn er mjög
sérkennilegur. Hann er í raun
og veru tveir fossar með flúð-
um á milli og er steinbrú frá
náttúrunnar hendi yfir flúð-
irnar. Á fjallið komust menn
um kl. 3 e. h. og virtu fyrir
sér útsýnið. f austri sást
Vatnajökull og í norðvestri og
norðri sást inn yfir öræfin á-
samt Langjökli og Hofsjökli.
Mistur skyggði á útsýn til suð-
urs.... Komið var aftur heim
rétt fyrir kl. 6 e. h. Borðaður
var kvöldverður og síðan var
stutt bænastund. Veðrið var
mjög gott allan tímann, sól-
skin og blíða, enda dagurinn
stórkostlegur.
Mánud. 6. ágúst
f dag flutti hópurinn sig f
Landmannalaugar og var farið
gangandi en farangurinn flutt-
ur á bílunum.
Miðvikud. 8. ágúst
Nú var kominn í hópinn dr.
Sigurður Þórarinsson. Hann
ferðaðist með okkur og sýndi
okkur og leiðbeindi um margt
jarðfræðilegs efnis. Var leið-
sögn hans mjög fróðleg og
skemmtileg. f kvöld var tjald-
að að Flúðum.
Fimmtud. 9. ágúst
Á Þingvöllum skildust leið-
ir. fslenzku piltarnir héldu til
Reykjavíkur, en við brezku
strákarnir fórum yfir helgina
til að athuga fyrri rannsóknir
við Ok.
Hér lýkur þá þessum ferða-
bókarþáttum eins og piltarnir
sjálfir, ýmist brezkir eða ís-
lenzkir rituðu þá. Verður vart
annað séð, en þeir hafi verið
ánægðir með ferðina og vill
Lesbókin óska þeim til ham-
ingju með hana og um leið
láta í ljós þá von, að þetta
verði upphafið að gagnlegu og
vaxandi starfi meðal æsku-
fólks á raunhæfri náttúru-
skoðun.
23. tölublað 1962
LESBOK MORGUNBLAÐSINS 13