Lesbók Morgunblaðsins - 31.03.1963, Blaðsíða 13

ADENAUER
Framhald af bls. 9
að ég sé að reyna að efna til samkeppni
við það“.
E g gleymi seint einu, sem faðir
minn sagði mér einu sinni: „Eg trúi bvi,
að góður stjórnmálamaður verði að vita
talsvert, vinna mikið og virða skoðanir
annarra, jafnvel þótt hann sé þeim ekki
sammála. Hann verður að eiska þjoð
sína og verður að vera reiðubúinn að
sýna öðrum þjóðum alla þá virðingu og
tillitssemi, sem hann krefst sinni eigin
þjóð til handa“.
Þetta eru viðeigandi orð stjórnmála-
manns. Ást hans á lýðræðinu er ekki
ný. Aðeins fáir menn muna nú, hvernig
faðir minn ávarpaði fund þýzkra borg-
arstjóra, árið 1930, og áminnti þá um
að svíkja aldrei lýðræðið en standa gegn
Hitler. Ég er enn hreykin af hugrekki
hans gegn hinu vaxandi nazistaveldi.
Hann sagði: „Ég tel lýðræðið eina
stjórnskipulagið, sem getur átt við fyrir
jafnmikla menningarþjóð og þýzka þjóð-
in er“. Faðir minn hefur aldrei hvarflað
frá hugsjón sinni um frjálst og lýðræðis-
legt Þýzkaland og frjálsan og lýðræðis-
legan heim.
| PRESTASÖGUR |
Framhald af bls. 7
T il er lýsing síra Eggerts, og er
hún á þessa leið (Sbr. Fræ Sighv. G.
Borgf. XIV, 362):
„Síra Eggert var vel að sér gjör um
marga hluti. Hafði fljótar og skarpar
hugvitsgáfur. Klerkur góður, utan sem
innan kirkju. Radd- og mælskumaður
mikill. Var málfarið einkar liðugt og
orðheppið, og varð honum sjaldan orð-
fall. — Hann var snotur meðalmaður
vexti, einhver mesti fjör- og snarleika-
maður, og lét eigi allt fyrir brjósti
brenna. Hversdagslega skrafhreifinn og
gamansamur. Skapmikill og bráðlyndur,
en léttlyndur og sáttfús, og erfði aldrei
lengi mótgjörðir. — Hann var sérlega
laginn að leysa úr misklíðum manna,
enda var hann forlíkunarmaður í mörg
ár í 3 hreppum. — Vid vín þótti hann
nokkuð málskarfs- og svakamikill, en
skemmtun að honum í veizlum og sam-
komum. Fuku honum þá einatt gaman-
kveðlingar og hylltust margir til að
hafa hann í boðum sínum. — Nauð-
leikamaður var hann mikill við þurf-
andi gamal- og ungmenni. Þau fyrri
(þ.e. gamalmennin) tók hann mörg og
annaðist til dauðadags, líka hin síðari
(þ.e. ungmennin) og kom flestum til
nokkurrar menningar, væri þess auðið.
Líka tók hann til kennslu nokkra fá-
tæka bændasonu, og framaði með ráð
og dáð, suma þeirra til skólagangs, t.d.
Jón Konráðsson, síðar prófast á Mæli-
felli“.
\^orið 1797, þegar síra Eggert var
orðinn 67 ára gamall, og heilsa hans var
farin að bila, tók hann kapelán, skjól-
stæðing sinn, síra Jón Konráðsson, og
þjónaði hann Víðimýrarsókn allt til árs-
ins 1810, eða þangað til hann fékk Mæli-
fell og flutti þangað. En það ár stóð
síra Eggert rétt á áttræðu, og var þá
orðinn hrumur og sjóndapur, svo að
hann treystir sér ekki til þess að þjóna
embætti lengur. — Hann vildi þó ekki
sleppa brauðinu, og fékk þá prestinn á
Hvanneyri í Siglufirði, síra Vigfús
Reykdal til þess að verða aðstoðarprest-
ur hjá sér. Hann þjónaði svo fyrir síra
Eggert í 2 árin næstu, og mætti því
segja, að gam'li presturinn héldi þá
brauðinu aðeins að nafninu til. Svo fékk
síra Vigfús veitingu fyrir Hvammi í
Laxárdal og fluttist þangað.
Þess var áður getið, að síra Eggert
væri laglega hagmæltur, enda tók hann
til skáldskapargáfu sinnar, þó að nærri
áttræður væri orðinn, þegar Jörundur
hundadagakonungur gjörði norðurreið
sína, sumarið 1809, og orkti þá eitt vold-
ugt níðkvæði um konginn. — Espólín
segir svo frá „að eigi mundi Jörgensen
uðir við pólinn og fjórir við ísröndina).
Margir'þaulvanir suðurskautsfarar sofa
ekki nema tvær klukkustundir á nóttu.
f framanskráðu mætti nú halda,
að útkoman af reynslu manna af þess-
um slóðurn væri sú, að þar hefði mað-
urinn rekizt á stað, sem hann hefði
aldrei átt erindi á. Og vist er um það,
að rólegur getur hann varla verið í
svona óvistlegu umhverfi. Riehard heit-
inn Byrd, aðmíráll, sem fyrstur manna
ferðaðist þarna suður með nýtízku út-
búnaði og fyrstur manna flaug yfir suð-
urpólinn, sagði um þetta svæði: „Hætt-
urnar þarna þýða það, að maður má
aldrei slappa af á Suðurskautslandinu.
Geri maður það getur þessi tilbúni ör-
yggisveggur, sem maður hefur byggt
kringum sig, hrunið fyrirvaralaust.“
Satt var orðið. En samt er það óve-
fengjanleg staðreynd, að Antarctiea hef-
ur sterkt aðdráttarafl á manninn. Byrd
sjálfur fór þangað aftur í nokkra ára-
tugi. Leiðangursmenn og vetursetu-
flokkar eru alltaf ráðnir úr hópi sjáilf-
boðaliða, bæði úr hernuim og utan hans,
og alltaf liggja fyrir langir biðlistar til
að velja úr. George J. Dufek, aðmiráll,
sem stóð fyrir starfsemi Bandaríkjanna
é Suðurskautslandinu á jarðeðlisfræði-
érinu, segir: „Mikinn hluta þess tíma,
sem dvalizt er þarna líður manni fjanda-
lega. Enginn vafi á því. En fjöldi manns
fer aftur. Þegar menn hafa séð Antarc-
tia, er eins og einhverjir töfrar hvLli á
þeim, sem neyða þá til að fara þangað
aftur.“
etta seiðmagnaða aðdráttarafil
landsins gæti vel legið einmitt í hætt-
unum og erfiðleikunum. Charles Mull-
ins yngri, kafteinn í læknaliði Banda-
ríkjahers, sem athugaði sálfræðilega
þátttakendur í liði jarðeðlisfræðiársins,
gat í skýrslu sinni um mikið sálarþrek
hjá vetursetumönnunum og stolt þeirra
í þessum miklu erfiðleikum. Hann seg-
ir, að „mennirnir, sem dveljast yfir vet-
urinn í þessum' fjarlægu stöðvum, eru
sér þess meðvitandi, að persónuleiki
þeirra hafi orðið fyrir einhverjum á-
hrifum, sem eru ómaksins verð.“ Séra
John Condit, sem starfaði einu sinni
við McMurdo-stöðina, á ísnum undan
Vi'ktoriulandi, gefur í skyn, hvað það
var, sem var svona ómaksins vert: „Árs-
dvöl þarna gerir gömlu mennina ygnri
en þá yngri eldri. Erfiðleikarnir gefa
ungu mönnunum tíu ára þroska en dreg-
ur tíu ár frá kaldranalegum, rosknuim
mönnum, sem höfðu haldið, að þeir
þekktu lífið út í æsar.“
Umhverfið, sem rændi mörgæsina
upprunalegu eðli hennar, verkar sem
hressingarmeðal á manninn — hressir
við karlmennsku hans og líkamskrafta,
sem komnir voru í afturför. Þetta at-
hvarf frá raifmagnshnappa-siðmenning-
unni, sem veikir hann. Hann endurheimt
ir sjálfsvirðingu sina á stað, sem vekur
leynda líkamskrafta hans og heimtar af
honom aillt, sem hann getur lagt fram.
hafa farið frá síra Eggert heilu skinni,
ef hann hefði verið nokkru yngri og
þeir hefðu átt illt við“. — En eins og
kunnugt er, og lýst hefur verið hér að
framan, var Eggert prestur annálaður
glímumaður og snar, og kallaður „risj-
óttur“, en það er illskeytinn, ef því var
að skipta. —
Þó að síra Eggert væri orðinn hrum-
ur og nærri blindur, var hann andlega
ern og hress í sinni, en árið 1813 sagði
hann þó brauðinu alveg af sér, og af-
henti staðinn vorið eftir. Þá var hann
84 ára gamall og hafði þjónað prests-
embætti í 47 ár. — Hann flutti þá til
hálfbróður síns, Hinriks Eiríkssonar
bónda á Reykjum, og gaf honum með
erfðaskrá alla fjármuni sína, fasta og
lausa. Madamá Þóra, kona hans, var þá
dáin fyrir 7 árum. Hún hafði orðið 82
ára gömul. Þau voru barnlaus, en voru
45 ár í hjónabandi. — Prestur átti tvo
launsyni, og eru af þeim'komnir merkir
menn í Skagafirði. — Jóhannes, sem
kallaður var Jónsson, var talinn laun-
sonur síra Eggerts og ólst hann upp hjá
honum, en bjó síðar á Vindheimum. —
Annar launsonur síra Eggerts, var Jón
Eggertsson, bóndi í Miðhúsum í Ós-
mannshlíð, og þótti hann kippa i kyn
sitt að ýmsu. —
S kömmu eftir að síra Eggert var
fluttur að Reykjum til Hinriks hálf-
bróður síns, varð hann alveg sjónlaus
kararmaður, en naut beztu aðbúðar hjá
frændum sínum. Hann hafði þá af
tekjum Glaumbæjarbrauðs, sér til fram-
færis. Hann lifði karlægur á Reykjum
í 5 ár, en á þeim árum kom þar einu
sinni Pétur prófastur Pétursson á Víði-
völlum og kvað hann þá þessa vísu við
rúmstokk gamla prestins:
Nú er Eggert kominn í kör,
kappinn Skagafjarðar,
sá hefur mörgum baugabör,
bylt niður til jarðar.
Síra Eggert bar kararkröm sína og
sjónleysi með mestu þolinmæði og geð-
ró. Loks fékk hann hægt andlát 22.
október 1819, og var þá á nítugasta ár-
inu. Hann var jarðsettur að Reykja-
kirkju í Tungusveit og var útför hans
gjörð virðuleg og með rausn. —
PIS A-
lM E L L 0
ca 13S5—1455
Hér birtast aftur þættir
eftir Paul J. Sachs um
ítalska teiknara frá endurreisnar-
tímabilinu; fyrst ræðir hann um
Antonio Pisanello, einn af frum-
herjunum, og sérstaklega mynd
þá, sem hér birtist og heitir ein-
faldlega „Tvær teikningar af
hesti“.
Þau fáu málverk sem til eru eft-
ir Pisanello, fíngerð og „hofmann-
leg“ verk, með geysimiklu blóma-
skrauti, dýrum og skartbúnu fólki,
skortir hin samfelldu og fastmótuðu
byggingareinkenni hinna frægu,
flórentínsku samtíðarmanna hans: —
Massaccios og Fra Angelicos. Mál-
verkin bera vitni skyldleika hans við
germanskar þjóðir. Pisanello er einn
hinna töfraríkustu málara á fyrra
helmingi fimmtándu aldar. En hér
eru annars til umræðu töfrar hinna
fjölbreyttu teiknibóka hans, svo og
hin mikla þýðing hinna heimsfrægu
skjaldamynda hans, sem einkennast
af klassiskri hófsemi. Þær voru
mikilvægir þættir í sköpun endur-
reisnarstílsins, gagnstætt málverkum
hans, sem minna meira á hið eldra,
gotneska tímabil, með sinni skraut-
uwa
legu, skemmtilegu og raunsæju út-
færslu í smáatriðum.
I teikningum sínum, eins og í
skjaldarmyndunum, leggur hann á-
herzlu á sterka útlínu, nátengda feg-
urð myndflatarins. Einkennandi fyr-
ir töfra og tilfinninganæmi næstum
allra teikninga Pisanellos af dýrum
er það, að hin áberandi mjúka áferð
og útlínurnar nást með skuggum úr
fjöldanum öllum af fínum, samsíða
strikum, sem draga þó ekki athygl-
ina frá meginatriðum formsins. Og
meira að segja styður þessi sérstæða
tækni beinlínis formið og bygging-
una. Teikningar Pisanellos af hest-
um bera vott um og leggja áherzlu
á forvitni hans á sviði náttúruskoð-
unar. Á teikningunni, sem hér fylgir
má glöggt sjá snilld hans og raunsæi
við dýrateikningu. Hinar einkenni-
legu rifur upp úr nösum hestsins,
sem sjást á þessari teikningu og
fleirum eftir Pisanello, virðast hafa
verið tíðkaðar að fornu með Býzans-
mönnum, í því skyni að auðvelda
hestunum andardráttinn. Sami siður
er enn við lýði hjá sumum mong-
ólskum þjóðum.
Hinar nákvæmu dýrateikningar
Pisanellos voru fyrirboði verka Leon-
ardos.
12. tölublað 1963
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS J3