Lesbók Morgunblaðsins - 29.09.1963, Síða 8

Tortryggnir tollarar.
Klofinn persónuleiki.
og hjálpar hjá honum. Erfiður Qg ó-
þægilegur í umgengni.
Þessi bók er rituð af mikilli aðdáun
á afrekum hans, en ekki að sama skapi
á framkomu hans. Og ekki hvað sízt
er hún rituð, sögunnar vegna, til þess
að lýsa rétt hlutfallinu milli björtu hlið-
anna og þeirra svörtu, og til þess að
fá réttan dóm yfir konunni — móður
höfundar — sem reyndi í tuttugu ár að
búa þessum óstöðuga hugvitsmanni og
iistamanni heimili. Loksins varð hún að
gefast upp og gifta sig aftur. Það gerði
Marconi líka — maðurinn, sem gat þessa
stundina verið kátur með glöðum börn-
um sínum og svo gleymt í næsta andar-
taki, að hann hafði farið með yngstu
dóttur sína, henni til skemmtunar, nið-
ui að sjó, en það hafði næstum orðið
henni að bana, þegar hún reyndi að
synda út í skemmtiskipið hans, en var
þó bjargað á síðustu stundu.
Þegar ráðuneyti pósts og síma, sem
Marconi hafði sent uppfinningu sína,
vildi ekki sinna henni, ákvað hann og
móðir hans að fara sjálfviljug í útlegð
til Bretlands, þaðan sem hún var upp-
runnin og átti svo margt frændfólk.
Þetta var árið 1896.
Ekki byrjaði vel hjá þeim. Brezka
tollheimtan — sem margir kannast nægi-
lega vel við, til þess að trúa sögunni —
tætti sundur farangur hans og reif meðal
annars uppfinningu hans alla sundur.
Hafði kannski ekki Viktoríu drottningu
nýlega verið sýnt banatilræði? Var ekki
forseti Bandaríkjanna myrtur, árið 1865?
Hafði kannski ekki stjórnleysingi kálað
Carnot Frakklandsforseta árið 1894? Það
gat sitthvað verið falið í kössum hjá
þessum unga ítala!
En Marconi tókst nú samt að koma
símaáhaldinu sínu saman aftur og í
London hlaut hann fljótlega viðurkenn-
ingu, og þar eignaðist hann líka ein-
hvern bezta samverkamann sinn, George
Kemp, sem hafði staðið uppi á svölum
og fylgst með athöfnum hans af mikilli
forvitni, þegar hann var að setja upp
loftnet á þakinú á byggingu póstmála-
stjórnarinnnar. „Hvað eruð þér að gera
þarna?“ spurði hann, og Marconi svar-
aði: „Komið þér bara og lítið á það“.
Það gerði Kemp, og frá þeim degi árið
1896 og til andláts Marconis, var hann
helzti samverkamaður hans.
Marconi var ekki nema 22 ára, þegar
hann stofnaði félag um uppfinningu sína
Frá þessu ævintýri er sagt í bókinni,
Marconi, faðir minn (útg. Frederick Mull
er, London), en höfundurinn er Degna
Marconi og tryggur hjálparmaður hans, Kemp. Atriðið er úr fyrstu kvik-
myndinni sem gerð var um þráðlausa símann árið 1901.
Eftir Eigil Steinmetz
17* ina nótt, síðla sumars, árið
J 1894, þaut ungur maður,
tæplega tvítugur, gegn um þögult og
dimmt húsið, Villa Grifoni, nálægt
Pontecchio. Með logandi kerti í
Marconi dóttir hans af fyrra hjónabandi,
íædd þrettán árum eftir þessa sögulegu
uppfinningu, sem átti eftir að gjörbylta
fjarskiptunum í heiminum.
En þetta ævintýri átti sér ýmsar
skuggahliðar. Marconi varð tveggja alda
maður og átti sér tvö lönd, fyrst og
fremst Ítalíu, sem í fyrstunni vildi ekki
sinna uppfinningu hans, og svo Bret-
land, þar sem hann hlaut viðurkenningu
maðurinn sem fann upp þráðlausa símann.
hendinni vakti hann móður sína og
hún reis á fætur, hálfvöknuð og
x'ingluð, og elti hann upp dimma stig
ana, upp í súðarkompurnar tvær,
sem höfðu undanfarna þrjá mánuði
verið einskonar tilraunastofa unga
mannsins.
Öll fjölskyldan — harðstjórinn,
faðir hans, sem -var ítalskur, skáld-
lega sinnuð móðir hans,, sem var
írsk, hinn dáði eldri bróðir Alfonso
og hálfbróðir hans Luigi, og allur
fjöldinn af írskum og ítölskum
frændum og frænkum — allt þetta
fólk vissi, að þarna uppi á loftinu
var eitthvað dularfullt að gerast. En
þessa nótt, árið 1894, var ungi mað-
urinn í engum vafa um, hvern hann
vildi hafa hjá sér — það var móðir
hans, sem var honum svo mikils
virði.
Þegar þau voru komin upp í komp-
una, laut ungi maðurinn yfir símritun-
arlykil, en móðir hans horfði á — enn
hálfsofandi. Hann ýtti varlega með ein-
um fingri á lykilinn, og lengst úti í
horni á kompunni heyrðist greinilegt
hljóð. Bjalla hringdi. Milli lykilsins und-
ir fingri hans og bjöllunnar var ekkert
nema loftið tómt.
Þannig hófst ævintýri þráðlausa sím-
ans. Og þannig ævintýrið um Guglielmo
Marconi.
á ungum — kannski of ungum — aldri.
Og tvö voru hjónaböndin hjá honum,
sem leiddu það í ljós, að þrátt fyrir
þau var hann engri giftur nema áhuga-
máli sínu. Tveir voru einnig heimarnir:
fyrst og fremst viðskiptaheimurinn, þar
sem hann sjálfur taldi sig vera utan-
garna, og hafði aldrei það upp úr, sem
hann verðskuldaði, og svo hins vegar
vísindaheimurinn, þar sem hann leitaði
fullnægingar og oft hælis.
Marconi skildi við fyrri konu sína —
móður bókarhöfundar — þegar sú síðar-
nefnda var aðeins sextán ára að aldri.
Kann var klofinn persónuleiki; einþykk-
ur meðal hinna kátu. en yfirborðslegur
glanni meðal hinna, sem leituðu alvöru
Gugliemo Marconi —
Fyrri kona Marconis, Beatrice O’Brieit
— sem barðist vonlausri baráttu við
skugga frægðarinnar.
— gjörsamlega reynslulaus á því sviði
og lá í eilífum erjum við önnur öflugri
félög. Þrátt fyrir sigurgöngu uppfinn-
inga sinna, var hann oftast á barmi gjald
þrots — eða réttara sagt „langt íyrir
neðan núllið".
Maður með skammbyssu.
í lok fyrri aldar komst á þráðlaust
símasamband yfir Ermarsund og á fyrstu
árum aldarinnar komust morsemerkin
á öldum Ijósvakans frá Evrópu til Banda
ríkjanna. Marconi var hylltur, en engu
að síður var hann stundum talinn villu-
trúarmaður. Og fyrir kom að hann og
samverkamenn hans voru í beinni lífs-
liættu.
Þegar einn þeirra, Bradfield að nafni,
var á verði í símaherberginu í Wimereux
í Frakklandi, kom þar æðisgenginn
maður vaðandi inn, með skammbyssu
í hendi, sem hann skók, ógnandi. Hann
lét þess getið, að „bylgjur Marconis
yllu honum óþolandi innvortis kvala“.
En Bradfield tók manninum, kaldur og
rólegur, eins og Breta sæmdi. Hann
sagði sem svo, að maðurinn væri ekki
sá fyrsti, sem kvartaði um þetta sama,
en heppinn væri hann að vera kominn
til eina mannsins, sem gæti læknað
hann. Ef hann vildi nú bara fjarlægja
alla málmhluti úr klæðnaði sínum —
að skammbyssunni meðtalinni — skyldi
hann losna við öll áhrif frá „bylgjun-
um“ á svipstundu, og fyrir fullt og
allt. Maðurinn gekk að þessu, lagði frá
sér skammbyssuna, tæmdi vasa sína að
peningum og öðru, sem þar var, og síðan
hleypti Bradfield í hann sterkum
straumi, sem snöggvast. Svo hvarf mað-
urinn, hæst ánægður með lækninguna,
og sást ekki framar.
HRYGGBROT
I lífi Marconis skiptust á sigrar og
sorg, hamingja og óhamingja, í sífellu.
Skömmu eftir að hann árið 1904 og í
fylgd með foreldrum sínum fór í sigur-
göngu til Rómar, sem nú vildi gera
hann að heiðursborgara — dó faðir
hans, en það var bein afleiðing a£
ilungnabólgu, sem hann hafði fengið
við hátíðahöldin. Marconi var þá flækt-
ur í fjármálaerfiðleika, sem fyrirtæki
hans átti jafnan í, og gat ekki komizt
til Ítalíu, til að vera við jarðarförina
— en einmitt á þessum sorgar- og erfið-
leikatíma varð hann ástfanginn —
hann, sem hingað til hafði aldrei haft
tíma eða tóm til neins slíks! Og þetta
var snögg og áköf ást! Þetta gerðist
síðsumars 1904 og sú útvalda var nítján
ára stúlka, Beatrice Q’Brien, dóttir 13.
8 LESBÖK MORGUNBLAÐSINS
27. tölublaS 1963