Lesbók Morgunblaðsins - 21.02.1965, Page 2

Það er kallað rödd stjómleysis
uppgjafar og eyðileggingai
í Þýzkalandi nútímans — og útgef-
andi þess, sem nú bíður ré.tarhalds
fyrir landráð, lýsir því yfir stutt og
laggott, að Sambandslýðveldið
Þýzkaland sé komið á kaldan klaka.
Allir vel menntaðir Vestur-Þjóð-
verjar, sem annt er um mannorð
sii , lýsa því yfir með áherzlu, að
þeir lesi það aldrei, og vísa þá
gjama til svívirðilegrar greinar í
nýútkomnu hefti. Fórnarlömb þess
kalla það ávöxrt óheilags hjónabands
milli fjandans og móður allra lyga-
laupa. Djarfur ungur gagnrýnandi,
sem er ekki sérlega hrifinn af efn-
uðum og værukæmm samlöndum
sínum (þeir eru nú 57 milljónir),
segir að það sé hvorki betra né
verra en þjóðin verðskuldi.
Stofnun, sem vekur slíka storma, hlýt-
ur að hafa eittlhvað til síns ágæ'tis, og
er.ginn neitar því að ,,Der Spiegel“
(Spegillinn), mesta afrek í evrópskri
blaðamennsku eftir seinni heimsstyrj-
öld, sé spennandi lesning. Sex hundruð
þúsund manns fá þetta vel unna viku-
rit á hverjum mánudegi. Meðal vestur-
þýzkra vikurita, sem fjailla um sam-
tímaviðburði, er helzti keppinauturinn
hið virðuflega og gætna rit „Die Zeit“
(Tíminn), sem gefið er út í 160.000 ein-
tökum. Meðal áskrifenda „Der Spieg-
el“ eru öll utanríkisráðuneyti í Evrópu,
bæði austan og vestan járntjalds. Það
er ekki rétt, að menn verði að lesa ,,Der
Spiegel“ til að fá sannar fregnir af því
sem er að gerasrt í Vestur-Þýzkalandi.
Hitt er satt, að menn verða að lesa
blaðið til að fylgjast með því sem ger-
ist á bak við tjöldin í Sambandslýð-
veldinu, að dcmi kunr.ugra.
E f ritið væri ekki annað en „skrá-
argat“ að þýzkum stjórnmálum, mundi
það að vísu vera keypt af miklum fjölda
forvitinna lesenda, en yrði nauimast
tekið alvahiega af öðrum en fórn-
arlömbunum. En það er viourkennt sem
pólitískt afl; rcdd í eyCimörkinni sem
vekur athygli, ef ekki \ irðingu. í einum
skilningi er „Der Sy'" hin raun-
verulega stjórnarand:t"ða í Vestur-
Þýzkalandi, þegar bszt tekst til.
Skoðanakönnun hefur leitt í Ijós, að
4,5 milljónir manna lesa „Der Spiegel.11
að staðaldri — þ.e.a.s. rúmi'ega sjö á
hvert hefti. Nemur þessi lesendahópur
um 10% af vöxnum íbúum Vestur-Þýzka
lands. Ritstjórarnir áæt’.a, að um þriðj-
ungur „leiðandi manna“ í landinu lesi
ritið. Jafnvel andstæðingar þess játa, að
það eigi engan „alvarlegan" keppinaut
um áhrif á ai menningsálitið. Einar tólf
tilraunir til að koma upp sambærileg-
um vikuritum síðasta áratuginn hafa
farið út um þúfur.
U tgef andi þessa atkvæðamikla
vikurits, Rudolf Augstein, sem minnir
fremur á dálítið kæringarlausan París-
ar-sitúdent en 41 árs gamilam blaðakóng,
lágvaxinn, grannur, með svört horn-
spangagleraugu, virðist ekki við fyrsta
■ - - ’ nkhh
J. «-avt«ífs týat. «*,«
»«. n.iiM'ia . 1
WtKHtnmat 'J
»m Hmtmv. <:«*»« \

Á rið 1950 keypti Augstein og vin-
ur hans, John Jahr, sem einn 2r út-
gefandi, öll hlutabréf stofnendanna. Tíu
árum síðar seldi Jahr sinn hlut, og nú
á Augstein sjálfur 75% fyrirtækis, seim
veltir rúmum 500 miilljón.um króna ár-
lega og gefur yfir 40 milljón króna
hreinan arð á ári. Kichard Griiner, prent
smiðjueigandi í Hamburg, sem prentar
„Der Spiegel“, á 25% hlutafjárins.
Við ritið vinna 60 blaðamenn á aðai-
Skrifstcfumni í Hamborg og 60 frétba-
ritarar víðs vegar í ÞýzkrJ andi oig er-
lendis. Hvert ein.tak er í höfuðdráttuna
verk þrigigja manna, sem allir eru reynd
ir blað'amienn á svipuðu reki og Aug-
stein. Þeir eru Conrad Ahlers, Klaua
Jaeobi og Joliannes Engcl.
Árum saman lá styrkur ritsins einung-
is í pólitisku deildinni. Erlend tíðindi
voru að mestu tekin upp úr öðruim.
blö'ð'um, og efnahags- og menningarm-ál
Vestur-Þýzkalands fengu hci dur yfir-
borðslega meðferð. Nú er „Der Spieg-
el“ allhliða fréttarit, 100 blaðsiíður á
viku. Menningardálkarnir eru lesnir
með atihygli, og ritstjórarnir vinna nú
að því að auka við fréttaritara sín«-i er-
lendis.
Meðal nýrra þátta í ritinu er vikuliegt
viðtal við einhvern atkvæðamann, cig
svo eru í hverju hefti þrjár til fjórar
greinar undir nafni. Viðtölin, sem tek-
in eru á segulband og síðan prentuð í
formi spurninga og svara, eru eimrtt
ákaflega lifandi og nærgöngul. Við'míel-
andinn leitast við að korna sem bczt
fyrir almermingsisjónir, mieðan tveir
fréttaimenjn reyna að plokka af bpnum.
fjaðrirnar.
Fræðimenn eru óánægðir með hinn
svonefnda Spiegel-stíl, sem er sam-
bland af götumáli, nýyrðum, lánor&um
úr öðrum má um og ýmsuim langsótt-
um samsetningi. Tilhneigingin til að
segja fréttir þannig, að m.enn verði ým-
ist emglar eða djöflar, hefur sætt harðri
gagnrýni og þótt jaðra við beina fölsun
á staðreyndum.
Rudolf Augstein
tillit vera líkfegur til pólitískrar for-
ustu, en samt er talið að á næstu árum
gæti bann orðið talsmaður og leiðtogi
þeirra mörgu ungu Þjóðverja, sem telja
hina rótgrónu pólitísku flokka rotin
samtök síngjarnra miðlungsmanna sem
hugsi um það eitt að komast í metorð.
Rudolf Augstein er dæmigerður full-
trúi þeirrar kynslóðar sem stóð uppi
rótt aus og allslaus í stríðsloik. Hann var
sonur kaupsýslumanns í Rínarlöndum,
var í æsku meðlimur Hitlers-æskunnar,
varð liðsforingi í stórskotaliðiniu í heims
styrjcldinni, en að henni lokinni gerð-
ist hann blaðamaður við brezkt her-
námsblað, „Hannover Nachrichten".
Hann hafði hug á að gerast Ijóðskáld
og ætlaði að haida áfram skó anámi, en
horfurnar á að sitja mániuðum saman
í ísköldum skólastofum ónýttu þá fyrir-
ætiun.
Árið 1946 ákvað brezkur liðsforingi,
sem var orðinn leiður á hernámsblöð-
unum, að gefa út líflegra vikurit með
fréttum. Hann rétti Augstein og tveim
öðrum ungum blaðamönnum eintak af
hinu skammUfa enska vikuriti „News
Review“, sem var stæling á bandaríska
vikuritinu „Time“, og sagði þeim að
líkja eftir því.
F yrsta heftið af „Diese Woche“
(Þessi vika) kom út 16. nóvember 1946
með forsíðufyrirsögn sem h jóðaði svo:
„Stjórn Hans Hátignar verður æ skamm
arlegri“. Fyrirsögnin var tilvitnun í
orð brezks bókaútgefanda, Victors Goll-
ar.cz, sem var að gagiuýna stjórn Verka
mannaflokksins fyrir áætlun bennar um
að sjá hverri brezkri fjölskyldu fyrir
kalkúni í jólamatinn.
Þennan vetur var Vestur-Evrópa á
barmi hungursneyðar, og Gollancz
fannst áætlun brezku stjórnarinnar
heimskuleg, að ekki væri meira sagt,
og þar voru starfsmenn „Diese Woche“
á sama máiú.
Hið nýja vikurit var þegar komið
í vandræði vegna óvirðingar við Hans
Hátign og lögileg yfirvöid, en hins veg-
ar var fundin formúlan fyrir væntan-
legri velgengni „Der Spieger1, þó eng-
inr. gerði sér það ljóst þá. 3rezku her-
námsyfirvöldin voru að því komin að
banna útgáfu ritsins, en féllust loks á
þá málamiðlun, að „Diese Woche“ var
svipt opinbarum stimp/ i, en féklk nægi-
legan pappír til að prenta 15.000 ein-
tök upp á eigin spýtur. Augsbein held-
ur sjálfur, að Bretar hafi vonað að fyr-
irtækið færi á hausinn, en hann segir
að slíkar vonir hafi verið barnalegar
því þýzk blöð hafi þá verið ákaflega
leiðinleg og fólk haft nóg af gagnslaus-
um peningum, sem það eyddi í skástu
blöðin.
Augstein og annar ungur blaðamaður,
Hans Detlev Becker (nú framkvæmda-
stjóri fyrirtækisins), breyttu nafni viku-
ritsins í „Der Spiegel" árið 1947, og ári
síðar var eintaikafjöldin.n ko'minn upp
í 66.000. Árið 1950 var hann kpminn uipp
í 118.000; árið 1956 upp í 285.000; og á
árinu 1962 fór hann yfir hálfa milljón.
Fjárhagsörðugleikar blaðsins voru að
fúLlu yfirunnir árið 1958, og Augsbeki
er uú margfaldiur mitijónari.
A. nnað nýmæli í útgáfiu „Der Sni-
egel“ er það að birta eins og framihalds-
sögur bækur sem Augstein telur verð-
skulda almenna athygli. Ritið vaikti á
sér aiþjóðlega eftirtekt í fyrra með því
að birta á forsíðu stóra mynd af Kitler
um ieið cig það hóf að birta hina frceði-
legu skilgreiningu Percy Schranima
prófessors á persónuleika einræðisherr-
ans. Það hefur nýlokið við að birta bók-
ina „The Guns of August“ eftir Barböru
Tuchman.
Fyrstu aivaricgu vandræði ritsins
komu upp árið 1950, þegar það birti frá-
sögn þess efnis, að einir tólf stjórn-
mjálam.enn hefðu þegið mútur af kaup-
sýslumönnum til að greiða atkvæði með
Bonn sem bráðabirgðahöfuðborig hins ný
stoifnaða Sambandslýðveldis. Frásögn-
in var byggð á minnisgrein sem eimn
múbu'þeganna hafði hripað hjá sér.
Fyrirskipuð var rannsókn af þinginu
til að ganga úr skugga um sannleiks-
gilidi frásagnarinnar. Heifði sagan reynzt
römg, er enginn vafi á því að „Der Spi-
egel“, sem þá barðist í bökkum, hefði
lagt upp laupana. En það var nú öðru
næi.
Framhald á bls. 12.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritstjórar: Sigurður Bjarnason frá Vieur.
Matthias Johannessen.
Eyj ólíur Konráð Jónsson.
Auglýsingar: Ami Garðar Kristlnsson.
Ritstjórn: Aðalstræti 6. Sími 22480.
Utgefandi: HX Arvakur, Heykjavfk.
2 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS-
7. tbl. 1,965.