Lesbók Morgunblaðsins - 21.02.1965, Síða 5

frönsku
Eftir að styrjöldinni lauk 1945,
nefndu ekki „réctþenkjandi“
franskir rithöfundar nöfn þeirra
nema með blygðun og ógeði, og hin-
ir fáu aðdáendur þeirra voru lwnir
hornauga og grunaðir um hinar
skuggalegustu fyrirætlanir. Þeir
heyrðu ekki einu sinni undir hóp
hinna frægu fordæmdu, heldur að-
eins hinna svívirðilegu og útlægu. í
augum eftirstríðskynslóðarinnar
voru þeir ekki annað en nazistar og
fasistar, sem sökum ótvíræðra á-
hrifa sinna á bókmenntir og blaða-
mennsku og svo gáfnafrægðar sinn-
ar voru taldir sekir um afbrot
þeirra þúsunda manna, sem unnu
með óvinunum á hemámsárunum
finun. Þeir voru ofsóttir, fangelsað-
ir eða skotnir, verk þeirra sett í
gapastokkinn, og þeir hlui.u í kaup-
bæti á frægðina sorgleg örlög, sem
dauðinn einn gat af þeim létt. Það
leit svo ut sem þegar hefði síðisita
oröið verið um þá sagt, og framar
mundu þeir ekki heyrast nefndir á
nain.
En í dag, þegar þeir hafa verið
gleymidir í tuittugu ár, er bókmeninta-
lífinu að faeðast ný kynslóð, og um leið
risa þessir risar fyrirstríðs- og stríðs-
áranna upp aftur, og nú ekki lengur
sem hetjur, heldur sem sígildir höfund-
ar. Þesisi ótrúlega breyting, sem gerð-
ist fyrir tæpu ári, er ef til vi:.l eftir-
tektarverðasta einkenmð á yngri kyn-
filóðinni.
rír hinir merkuistu þessara rithöf
tmda eru Louis-Ferdinand Celine, Rob-
ert Brasillach og Drieu la Rochelle.
Hirm fyrstnefndi varð að lifa í útlegð
í ÞýzkaiLandi, en dó : París fyrir þrem-
ur áruim. Annar var skotinn 1945, en
hinn þriðji hafði þá verið reikinn til
sj álfsímorðs árinu áður.
Áður en farið er að lýsa verkum
hvers þessara manna og heimsfraegð
þeirra, verður að leggja á það áherz’u,
að þeir voru á sínum tíma það sam
Jean-Paul Sartre eða Albert Carnus eru
Eftir Philippe Maillard
Louis-Ferdinand Celine
nú meðal hugsuða. Óvefengjanlega voru
þeir höfuðmáilsvarar franskra bók-
mennta. Þessi ótvíræða staðreynd hefur
verið kveðin niður ailt fram að þessu,
og það er ritdómurunum að kenna, sem
hafa vandLega látið ógert að vitna til
þeirra siðan ófriðnum lauk eins og út-
gefendurnir liafa látið ógert að getfa þá
út. Hið illræimda þagnariögimál, sem
þurfti að gilda svona lengi, hatfði al-
gjörlega strikað þá út úr annáluim
franskna bólanennta. Og fáir voru þeir
raunverulegu bókrmenntaurmendur, seim
þeklktu nötfn þeirra. Og það má enn
endiurtaka, að í aiuigum ails meirihlut-
ans voru þeir ekkert annað en tákn
fúiimennsku og smánar.
E n hverjir voru þeir þá og bvert
var hlutverk þeirra á hernámsárunum
etf satt skal frá öllu segja?
Louis-Ferdinand Celine var læknir að
atvinnu. Hann særðist illa í fyrri heims-
styrjöidinni, en gaf út fyrstu bók sína
1934, „Mort á Crédit“, 400 blaðsíðna
skáldsögu, sem gefin vax út atf þá ó-
þekktum útgefanda, Denœl, Þessi bók
verkaði eins og sprengja. í fyrsta sinn
dirfðist skáldsöguhötfundur að skrifa á
talmáli. Raunsæi verksins, sem ekki
hatfði neitt frá Zola né neinum öðrum,
gamansemi, viðkvæmni og skýrleiki höf
undarins nægðu tiá þess að ná ótrúleigxi
sötu, 400.000 eintökum, af bókinni á
tveimiur ánum. Sem alþýðumaður var
Celine þegar tekinn með valdi í hóp
vinstrisinnaðra rithötfunda, en þar var
aðallhetjan um þessar mundir kommún-
istaskáidið Aragon. Hann þýddi bók-
ina á rússnesku, og þar í landi hlauit
hún gáfurlegar vinsældir. Samt kom
Celine hvergi í þessu verki sinu nærri
póiitík. Á óviðjafnanlega skáldlegan
!hátt lét hann sér nsegja að lýsa bam-
æsku sinni.
Hann sagði: „Ég er hvorki rifhötfund-
ur né hugsuður. Ég skrifaði þessa bók
til þess að geta keypt mér íbúð. Nú
skrifa ég ekki meira. Eina markmið
mitt með „Mort á Crédit“ var að gera
tilraunir á sviði stílsins. Hugmyndim-
ar eftirlæt ég vitringunum".
Samt virtist svo sem enginn rithöf-
undur á imdan honum hefði sýnt sig
vera vitrari, en einkum þó skýrari í
hugsun, en hinsvegar forsmáði hann tii-
finningasemina og rómantíkina, sem
mest blómgaðist um þessar miundir. f
Framhadd á bls. 6.
Að sögn fróöra manna mun hin
margnefnda „sérstaöa‘e fslands
rneiri en samanlögö „sérstaöa‘e allra
annarra þjóöa. Þuö er því ekki ó-
eölilegt, þótt sumum landsmönnum
okkar þyki ísland hafiö yfir alla
heimsbyggöina, þegnr til umrœðu
eru ýmis málefni, sem varöa fjöl-
skyldu þjóöanna, eöa einhvern til-
tekinn hóp hennar. Viö erum nefni-
lega stórir, þótt viö séum smáir.
Þannig stendur ísland utan viö
allan heiminn og hlýtur að ska&ast
af samneyti við aörar þjóöir, ef ein-
hverjar skyldur, skuldbindingar eöa
kvaöir fylgja þátttöku í alþjóölegu
samstarfi. Ég tala nú ekki um, ef
einhver kostnaöur er samfara, því
aö viö erum smáir, þótt viö séum
stórir.
Hins vegar er þaö auðvitað móög
un viö sjálfstœöi þjóöarinnar, ef
einhverjum láist aö nefna ísland og
lslendinga, þegar upp eru taldar
þcer þjóöir, sem mikilfenglegastar
þykja á andlequ sem veraldlegu
sviöi — og mesta tillitssemi þarf aö
syna.
Reyndar hlýt
ur það aö telj-
ast ósanngirni
aö œtlast til
aö við fórnum
einhverju í
þáqu hinnar
alþjóölegu
samvinnu,
þótt aörar
þjóöir sýni
oklcur þá
sjálfsögðu umhyggju aö láta okkur í
té vœnan lilnta uppskerunnar. Eöa
til hvers er hœgt aö ætlast af friö-
samri þjóð og vopnlausri, sem hefur
eilífðarnesti af gömlum handritum
og minningum um mannvíg löngu
liðinna alda? Og innleiddi kraft-
blökkina t þokkabót.
Ekki er óeölilegt, að á þetta sé
drepiö nú að loknum fundi Norö-
urlandaráðs i Reykjavík, þvi aö rétti
lega hefur því veriö haldiö fram,
aö við legöum alltof mikiö fé og
of mikiö af dýrmœtu vinnuafli til
sltkra hluta.
Þó keyröi úr hófi, er hið svo
nefnda Noröurlandaráö lagði undir
sig œöstu menntastofnun þjóöarinn
ar t nokkra heila daga og taföi þar
af leiöandi nám og daglega fram-
för nokkurva sona og dœtra Sögu-
eyjarinnar — ungmenna, sem hald-
in eru óslökkvandi fróöleiksþorsta.
Aöfarir þessar munu hafa hald-
iö vöku fyrir álitlegum hópi stú-
denta, sem einmitt var aö byrja aö
táka sig á viö námiö — eöa var að
hugsa um aö fara aö tafoa sig á,
þvt aö nú nálgast prófin. En hinn
hópurinn, sem ekki óttast prófin,
varö œfur yfir því, aö ekki skyldi
gefið frí í skólanum í staö þess aö
flytja kennslunu í önnur og óœöri
húsakynni.
Þessi framkoma hinnar norrænu
samkundu er þvi sxzt fallin til aö
auka vinsældir alþjóölegs samstarfs
hér á landi, a.m.k. ekki meöal
menntamanna. Og það var ólán
Noröurlandaráös, aö þaö skyldi ekki
geöjast stúdentum okkar — ekki
einu sinni meö því aö útvega þeim
frt í nokkra daga.
Stúdentaráö brá aö vonum skjótt
viö, þvt að sjaldan hefur qefizt gúlln
ara tœkifœri til að samþykkja mót-
mæli og undirstrika óvefengjan-
lega „sérstööu“ íslands. Mun þessi
skelegga afstaða menntafólks okk-
ar og sá drjúgi skerfur, sem það
lagði alþjóölegri samvinnu, hafa
styrkt aöstööu fslands tii muna, en
fulltrúar annarra þjóða í Noröur-
landaráöi voru þeim mun aumari.
Stúdentaráöi lukkaöist svo vel aö
halda merki sínu á lofti meö þess-
um aögeröum, aö þaö er ekki leng-
ur í neinum vafa um lilutverk sitt
og hvernig leysa eigi þaö af hendi
meö sem mestum sóma fyrir land
og þjóö. Nœst mun ráöiö œtla aö
ganga á fund borgarstjóra og bera
fram mótmœli sín vegna þess aö
endurnar á Tjörninni mœni á stúd-
enta. þegar þeir qanga Tjarnargöt-
una á leiö tU skóla síns á morgnana.
li.j.h.
1. tbl. 1965.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 5