Lesbók Morgunblaðsins - 03.10.1965, Blaðsíða 2

I an Douglas Smith, forsætisráð-
herra Ródesíu, hefur liótað því nokkr-
um sinnum að slíta öll tengsl landsins
við Bretland, segja sjálfstjómarnýlend-
una úr lögum við „móðurríkið“ og
tryggja með því fullkomin yfirráð
hvítra manna í Ródesíu um ófyrirsjáan-
lega framtíð. Bretar eru ekki reiðuhúnir
að veita landinu algert sjáifstæði, meöan
menn með skoðanir lans Smiths eru
við völd. Þeirn finnst þeir eiga skyldum
að gegna við landsmenn alla, bæði hvíta
landnema og svarta frumbyggja. Slepptu
Bretar hendinni af Ródesíu nú, væri
meirihluti íbúanna, h.e. svertingjarnir,
ofurseldur stjórn minnihlutans, þ. e.
hvílra manna.
F lestir Ródesíubúar, hvítir sem
svartir, munu óska eftir sjálfstæði, en
meirihluti hvítra manna í landinu vill
viðhalda yfirráðum sínum yfir allri
landsstjórn. Bretar hafa hins vegar lýst
því yfir, að lýðræði og þingræði verði
að vera tryggt í landinu, þegar þeir
hverfi á braut. Þótt svertingjarnir séu
ef til vill ekki almennt undir það búnir
að taka alla stjórn mála í sínar hendur,
hljóti bráðlega að koma að því, að þeir
heimti sinn rétt, a.m.k. í samraemi við
hlutfallslega skiptingu ibúanna. Hvítir
menn eru nú 219.500 í landinu, en svert-
ingjar 4.020.000. Upphaflega var ætlun
Breta að koma á „samvirkri" stjórn,
eða tryggja sambýli ólíkra kynþátta í
Ródesíu, en með þvergirðingslegri af-
stöðu sinni hefur Ian Smith og sálufé-
lagar hans gert þá þróun mála líklega,
að svertingjar sparki hvítum mönnum
í burtu við fyrsta tækifæri. Meðan kosn-
ingalöggjöfin er þannig, að hvítir menn
hafi örugglega meirihluta á þingi, er
hætt við' að svertingjar hallist að
ofstækismönnum, sem vilja einskis
skirrast við að hnekkja valdi hvíta
mannsins. Frjálslyndir menn og hægfara
áttu talsverðu fylgi að fagna áður meðal
hvítra manna í Ródesiu, en nú virðast
öfgamenn orðnir þar allsráðandi, menn,
sem óttast að missa lönd sín og eignir
og slá á strengi óttans meðal hvítra
íbúa.
Báðir aðiljar, Bretar og Ródesíustjórn,
munu viija draga máiið á langinn. Breta
fýsir ekki að þurfa að beita Ródesíu
efnahagslegum þvingunum eða jafnvel
senda þangað her, eins og sumir hafa
stungið upp á. Ródesíustjórn er hvergi
nærri tilbúin að rjúfa öll tengsl við Bret-
land, nema það valdi landsmönnum
miklu tjóni og óþægindum, og undir
niðri óttast stjórnin, að Bretar sendi her
á vettvang.
F orsætisráðherra Ródesíu, Ian
Smith, virðist njóta óskoraðs stuðnings
hvítra manna i landinu nú, en ekki er
langt síðan hann reri einn á báti í stjórn
máialífinu þar. Stefna hans er að sumu
leyti furðu óljós, og leiðir hans þekkir
enginn. Samt virðast hvítir íbúar lands-
ins treysta honum fullkomlega.
Hann er sannfærður um það, að
fengju allir landsmenn jafnan rétt, yrði
þess ekki langt að bíða, að hvítir menn
yrðu reknir úr landi. Hann er sann-
færður um, að slíkt yrði landinu og
ölium landsmönnum til óbætanlegs
tjóns. Hann er andvígur „apartheid“-
TRIST fflr SMIIH
TRlfST him... to negotiate for an honourabte Independence
TRUST him,.. to act responsibly in your interests
TRUST him... to ensure the safetv oí us ail
TRUST hím... he has the welfare of the Country at heart
TRUST him... he leads a united resolute Party
.
TRUST HIM ABOVE ALL
.. HE WiLL NEVER ‘HAND OVER’ RH0DESIA
m ‘Fif?ST CH0ICE’ aná uniífi ®n ífiay 7
UMITt FO«

Kosningaspjald með mynd af Ian Smith.
sfefnu Suður-Afríkustjórnar og er
ófeiminn við að andmæla þeirri stefnu
opinberlega, þótt margir stuðnings-
manna hans hallist að henni leynt og
ljóst. Hins vegar telur hann hvíta menn
eiga hlutverki að gegna í Ródesíu og
til þess verði þeir að halda völdum
nokkra hríð enn, e.t.v. allt fram undir
næstu aldamót. Hann trúir því, að svert-
ingar eigi eJtki að fá meiri áhrif í bráð á
stjórn landsins en þeir hafa nú, en þau
eru sáralítil. Hann hefur marglýst yfir
því, að hvílir landnemar hafi rétt, sem
þeir geti ekki afsalað sér, til þess, sem
þeir hafi gert í landinu. Til þess að
vernda þennan rétt, beri honum skylda
til að grípa jafnvel til örþrifaráða, hvort
sem Bretar eða svertingjar eigi í hlut.
(Afstaða svertingja nú virðist einkum
vera fólgin í því að bíða átekta og sjá
hvað setur). Hann bendir með stolti á
ai'rek hvíta mannsins í Ródesíu og.
blómlegt efnahagslíf og segir: Þetta
gerðu afar okkar, feður og við sjálfir.
Þessu afsölum við okkur aldrei. Aftur á
móti segist hann vera fús til að deila
kjörum með svertingjum, þegar þeir séu
„færir til þess“ (— að hans eigin áliti
að sjálfsögðu).
Ian Smith, sem stjórnar nú síðasta
vígi hvítra manna í Mið-Afriku, er 46
ára gamall, Skoti að ætt. Faðir hans,
Douglas Smith, fluttist frá Hamilton í
Skotlandi til Ródesíu árið 1898, þegar
hann var 21 árs gamall. Hann settist
að í litlum landnámsbæ, Selukwe, og
fékkst við ýmislegt, gullgröft, kaupsýslu,
nautgriparækt og pylsugerð. Hann tók
þátt í stjórnmálum staðarins og setti á
stofn skóla fyrir múlattabörn, sem enn
ber nafn hans. Ian Smith er hreykinn af
því, hve faðir hans lét sér annt um
svertingja og múlatta, og heldur því
fr.am, að engin hvít fjölskylda í Ródesíu
geti státað af betri sambúð við frum-
byggja en haps eigin. Ian Smith er fædd
ur 8. apríl 1919, yngstur þriggja sysc-
kjna og eini sonurinn. Honum gekk vel
í skóla og var einkum frægur fyrir þátt-
tölcu sína í íþróttum. Hann setti mörg
met á æskuárum sínum, sem nú fyrst
er verið að hnekkja.
A.rið 1940 gekk hann í brezka flug-
herinn og var tvívegis skotinn niður.
í fyrra skiptið var það í Saharaeyðimörk
inni, og slapp hann þá með naumindum
lífs af, töluvert slasaður. Þurfti þá að
skera hann margsinnis upp í andlitið,
og ber hann þess enn nokkrar menjar.
I síðara skiptið var hann skotinn niður
yfir Pódalnum. Honum tókst að komast
undan handtöku og náði sambandi við
ílalska skæruliða, sem tóku hann í sinn
hóp og gerðu hann að lokum að majór
í flokki sínum. Hann barðist með skæru-
liðum víðs vegar á Norður-Ítalíu I
fimm mánuði, en þá kvaddi hann ítal-
ina og lagði af stað gangandi yfir Alpa-
fjöll áleiðis til víglínunnar í Fral.'k-
landi. Honum tókst eftir mikið erfiði
og gífurlega áhættu að ná sambandi við
bandamenn í Norður-Frakklandi, og
innan skamms var hann aftur farinn að
fljúga; að þessu sinni í árásarferðir yiir
Þýzkaland.
A.g heimsstyrjöldinni lokinni lauk
hann námi í viðskiptafræði í Suður-
Afríku. Síðan hélt hann heim til 1 a-
garðs síns í Selukwe. Árið 1948 kvænt-
ist hann ekkju frá Suður-Afríku, sem
var kennslukona í nágrenninu, og hóf
þátttöku í stjórnmálum. Fyrstu árin bar
lítið á þessum unga bónda á þingi. Hann
var þingmaður á þingi Suður-Rhódesiu,
sem þá hét, og síðar á þingi Sambands-
ríkis Suður-Rhódesíu, Norður-Rhódesíu.
og Njassalands (Nyasalands). Hann var
þekktur í þingmannahópi fyrir hörrcu,
ósveigjanleika og ósáttfýsi, en annars
vissu fáir af tilveru hans. Árið 1961
sagði hann sig úr flokki sínum og lagði
niður þingstörf í mótmælaskyni við .nýja
stjórnarskrá fyrir Ródesíu. Hann var
eini maðurinn, sem það gerði, en þetta
vakti ekki mikla athygli, því að hann
var enn nær óþekktur. 1963 var sam-
bandsríkið leyst upp. Norður Rhódesía
varð algerlega sjálfstætt ríki og he.úr
nú Zambia, sömuleiðis Njassaland, sem
nú nefnist Malawi. (Afrískir þjóðernis-
smnar kalla Ródesíu Zimbabwe).
Ian Smith sá nú, að svertingjar
réðu öllu í fyrri sambandsríkjum
Ródesíu, og hann ákvað að koma í veg
fyrir, að sams konar örlög hentu
Ródesíu. Á tveimur árum hefur honum
tekizt að fylkja hvítum íbúum landsins
að baki sér. Hvernig gat þetta orð.ð?
Svarið felst í persónuleika Smiths.
Hann er óbilgjarn dugnaðarforkur, sem
kemst þannig, er hann ætlar sér. A
örskömmum ~ tíma hefur hann brotið
Framhald á bls. 9
FramKv.stj.: Sigíus Jónsson.
Ritstjórar: SigurSur Bjarnason frá Vieur.
Matthias Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Auglýsingar: Arni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn: Aðalstrœti 6. Sími 22480
Utgefandi: H.f. Arvakur. Reykjavfk.
2 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
31. tbl. 1965