Lesbók Morgunblaðsins - 03.10.1965, Blaðsíða 6

BÓKMENNTIR
Framhald af bls. 5.
samt að manni, hvort Þjóðleikhúsið hafi
ekki nóg með stóra sviðið, jafnfámennur
sem leikarahópur þess er. Ef Lindarbær
yrði til þess að draga að einhverju leyti
úr starfinu á aðalsviðinu, væri verr farið
en heima setið. Engu skal um það spáð.
Ávinningurinn að Lindarbæ er þó að
minnsta kosti sá, að Leiklistarskólinn
fær þar loksins sæmilegan samastað eftir
15 ára hrakninga og niðurlægingu. Hefði
það gjarnan mátt gerast fyrr og án allr-
ar ádeilu. En það þurfti víst til!
Hin gamla lumma, Kardimommubær-
inn, var enn einu sinni notuð til að fylla
upp í gloppu á þessu fátæklega leikári
S annleikur í gifsi eftir Agnar
Þórðarson var sjöunda nýja verkefnið.
Það fékk slæma útreið, verri en búast
hefði mátt við, eftir því sem handritið
kom mér fyrir sjónir, þegar ég las það.
Eg heyrði að gerðar hefðu verið á því
breytingar. E.t.v. hafa þær ekki verið
til bóta. Leíkstjóri var Gísli Alfreðsson,
og sýningar urðu 9.
Þriðja ísle»zka verkefnið á leikárinu
var Jámhausinn, eftir þá Múlabræður,
Jónas og Jón. Það er eins konar revía
eða óperetta, að mörgu leyti smellin,
með skemmtilegum söngvum eins og
þeirra bræðra var von og vísa. Skiptar
skoðanir voru um að velja það sem
afmælissýningu ríkisleikhússins. Ég man
ekki til að hafa heyrt þess getið, að
leikari héldi hátíðlegt 15 ára leikafmæli
sitt, hvað þá stofnun eins og Þjóðleik-
húsið, sem á að standa um aldir! Aldar-
fjórðungsafmælið er sjálfsagt að halda
hátíðlegt, en kannski þykir þá einhverj-
um súrt í broti að horfa á það úr
fjarlægð! Sýningar urðu 25, allvel sóttar.
Ellefta nýja verkefnið á leikárinu (ef
allt dótið er talið) og það síðasta, var
óperan Madame Butterfly eftir Puccini.
Leikstjóri var Leif Söderström og hljóm-
sveitarstjóri Nils Grevillus.
Þetta hugljúfa verk er frægt fyrir
unaðslega tónlist og fallegan róman-
tiskan texta. Sýningin heppnaðist mjög
vel, og mátti mest þakka það leikstjóra
og hljómsveitarstjóra, og svo sænsku
söngkonunni Rut Jacobson, sem söng
og lék titilhlutverkið með afbrigðum
vel. Vert er einnig að geta Svölu Nielsen
(þó leikarar hafi ekki verið nafngreind-
ir í þessu skrifi), sem kom vist mörgum
á óvart með ágætum leik og enn betri
söng í hlutverki þernunnar, Suzuki.
F áir efuðust víst um, að þessi hug-
þekki söngleikur næði hylli leikhús-
gesta og hvert kvöld í júní yrði notað,
enda voru ekki aðrar sýningar á dag-
skrá þann mánuð. En sýningarnar urðu
aðeins 13 og ekki vel sóttar. Hver er
orsökin til þessa tómlætis? Er kannski
komið svo, að smekkur leikhúsgesta sé
að spillast af því að horfa sífellt á
skvísusýningar og annað innantómt létt-
meti, eins og Stöðvið heiminn, og fleira
a* því tagi? Slíkt er lafhægt, ef mark-
visst er unnið að lágkúruskapnum. Ég
trúi því þó illa, svo góðir leikhús-
gestir sem íbúar Reykjavíkur eru.
Kóreuballettinn Arirang hafði þrjár
gestasýningar í Þjóðleikhúsinu.
Tónleikar og listdanssýning. Höfund-
ur og stjórnandi danssýningarinnar, sem
fram fór í Lindarbæ, var danskennarinn
Fay Werner. Fyrst hún gat stjórnað þess-
ari opinberu danssýningu, þá verður
manni að spyrja, hvers vegna hún var
ekki líka látin stjórna dansinum í Járn.
liausnum, í stað þess að kaupa rándýr-
an ballettstjóra frá útlöndum. Ekki voru
þeir dansar svo vandasamir, að hún
hefði ekki leikandi skilað þeim með
prýði. Þetta á maður dálítið örðugt með
að skilja. Sven Aage Larsen hafði verið
pantaður sem leikstjóri, en svo var
Baldvin Halldórsson leikstjórinn. Ennþá
óskiljanlegra!
Gísli Halldórsson, Haraldur Bjömsson
og fagrar konur".
etta er þá summa leikárs Þjóð-
leikhússins 1964—65. Eitt einasta veru-
lega frambærilegt verk (Virginía Woolf)
og svo Madame Butterfly, sem þó varla
getur talizt að vera innan hins eigin-
lega verkahrings ríkisleikhússins.
Svo segir leikhússtjórinn, að hann
reyni eftir beztu getu að komast hjá að
sýna innihaldslausa gamanleiki og ein_
tcmt grín! (Alþýðubl. 1. ágúst). Hefur
íslenzka þjóðin ráð á að fleygja milljón-
um í svona leikritaval? Hvar á þetta
eítir að lenda, þegar svona hrakar ár
frá ári?
Leikför leikaranna fjögurra með
Virginíu Woolf tókst vel að sögn, þó
þetta leikrit sé að ýmsu leyti óheppilegt
til leikfara, nema hvað það er mann-
fátt. Ekkert annað var til, sem gerlegt
þótti að senda. Fyrir sliku verður vitan-
lega að hugsa, þegar leikrit eru valin
fyrir hvert leikár. Þjóðleikhúsið hefur
of Oft vanrækt þessar ferðir. Minna má
á, að landsbúar allir eiga jafnan rétt eða
jafnvel heimtingu á að njóta sýninga
Þjóðleikhússins. Þessar leikfarir eiga að
vera fastur árlegur liður í starfsemi
leikhússins. Vanda verður bæði til verk-
efnavals og sýninga. Forðast á að fara
með verk sem hneykslun valda. Ef að
öllu leyti er vel að þessum ferðum búið,
geta þær orðið mikilvægur þáttur í leik-
menningu allrar þjóðarinnar.
Einhver vonarglæta er kannski um,
að þjóðleikhússtjóri fari að skilja þetta,
ef taka má alvarlega ummæli hans í
Alþýðublaðinu 1. ágúst s.l. þess efnis,
að Þjóðleikhúsið sé stofnun allrar þjóð-
arinnar, ekki aðeins fárra útvaldra.
Minna en 15 ár nægði ekki til að skilja
svo sjálfsagðan hlut. Miklir menn erum
við!
Uvernig lítur svo afrakstur leik-
ársins út í samanburði við þann loforða-
lista sem þjóðleikhússtjóri — með
nokkru vfirlæti — lét birta í helztu
dagblöðum Reykjavíkur á liðnu hausti?
Hér eru nokkur loforðanna:
1. Eftir syndafallið eftir Arthur Miller.
Ekki sýnt.
2. Arturo Ui eftir Bertolt Brecht. Ekki
sýnt.
3. Staðgengillinn eftir Rolf Hochhuth.
Ekki sýnt.
4. Ferðin til Limbo eftir Ingibjörgu
Jónsdóttur. Ekki sýnt.
5. tslenzkur ballett. Ekki sýndur.
6. Gestaleikur óperu frá Stuttgart.
Sást aldrei.
Auglýst var ennfremur, að leikarinn
og Gúðmundur PáLsson í „Þjófar, lík
og leikstjórinn Gísli Halldórsson mundi
vinna við Þjóðleikhúsið eitthvað í fyrra-
vetur, sem aldrei varð.
Nú er það svo, að leikritaval leikhúss
getur raskazt fyrir ófyrirsjáanleg atvik.
Því er það, eins og oft hefur verið bent
á bæði af mér og öðrum, að þessar
gráðugu auglýsingar í blöðunum geta
verið stórhættulegar. Að hrópa upp um
hluti, sem ekkert er fastákveðið með, lík
lega til að geta slegið um sig með löng-
um lista af verkefnum, hverju þjónar
það?
Það er satt að segja lítið undrunar-
efni þó leikárið sé iélegt, þegar fjögur
af veigamestu verkefnunum ganga úr
skaftinu: Miller, Brecht, Hochhuth og
þýzki gestaleikurinn.
E g vil ekkert segja um aðsókn að
sýningum Þjóðleikhússins á liðnu leik-
ári. Sæmileg hefur hún víst verið að
allflestum leikritunum, ef nokkuð má
taka mark á þvi sem auglýst er þaðan.
Hitt bendir þó til að mikil aðsókn hafi
verið frekar sjaldgæf, þegar biðraðir
þykja svo mikill viðburður að þær eru
ljósmyndaðar og sýndar í blöðunum.
Það hefði orðið kostnaðarsamt fyrir Leik
félag Reykjavíkur, ef birta hefði átt
myndir af öllum biðröðunum þar frá
jólum til leikársloka
Af Leiklistarskóla Þjóðleikhússins er
fátt að frétta. Hann hefur að minnsta
kosti fengið þak yfir höfuðið og líklega
emhvern vinnufrið. Bezt mun líklega
að tala sem minnst um kennarana. Það
mun vera sá sami fríði flokkur og áður,
þó sumir kenni stutt og stopult. Að loka-
prófi liðnu fær alþjóð að sjá hinn mikla
ái-angur.
★ ★
(Áöur en ég sTcil við Þjóöleikhúsiö,
langar mig til aö skjóta hér inn í
sviga nokkrum athugasemdum — aö
gefnu tilefni:
Var þaö ekki dálítið ðsmekklegt af
háttvirtum leikhússtjóra að líkja okk-
ar kœra Þjóöleikhúsi viö dýragurð
(Tíminn 23. maí s.l.) Svo slœmt er
þaö þó varla! Þó liin konunglegu og
göfugu Ijón séu fyrir utan, mœttu
menn kannski hafa leyfi til aö vona,
aö litli wpakötturinn — sem er ekkert
konunglegur — fái þó aö vera innan
dyra enn um skeiö, svo hœgt sé um
hríö aö skemmta sér viö fáránleg til-
tœki hans. Viö vonum hiö bezta!
Rétt mun þaö líklega vera aö ein-
hverju leyti (Tíminn), aö mér hafi
einhverntíma oröiö á sú skyssa aö gefa
viröulegum leikhússtjóra nokkur hrós-
yröi — í gustukarskyni.. Vildi sœma
hann á góöri stund einhverju sem hon-
um haföi aldrei áöur hlotnazt og
mundi heldur aldrei á hans fjörur
rekxi.
Mikilsvert hefur þetta þótt! Svo
mikilfenglegt aö ástœöa þótti til aö
birta þessi orö í opinberu blaöi, lík-
lega til aö fœra sönnur á, að honum
vœri þó ekki alls varnaö, úr því Har-
adur léti sig hafa aö láta slíkt á þrykk
út ganga. „Litlu veröur Vöggur feg-
inn.“
Einhver Kristín Magnúss lœtur ýta
sér fram á ritvöllinn í Morgunblaöinu
30. mai s.l. meö ógeðslegar dylgjur og
getsákir í garö manna sem eytt hafa
mestallri œvi sinni í óeigingjarna bar-
áttu fyrir uppbyggingu leiklistar þessa
lands. í skjóli verka þeirra nýtur þessi
kvenpersóna þó — og fleiri — síns
daglega lífsviöurvœris.
&!cki veit ég til þess, að nefnd kona
hafi ennþá unniö leiklistinni hér nokk-
urt gagn, og meö þessum skilningi á
málefnum leikhússins virðist ekki útlit
fyrir, aö hún eigi nokkurntíma eftir
að gera það.
Haldbetri rök, skarpari penna og
ögn meiri gáfur þarf til aö reka slyðrw-
oröiö af Guðlaugi Rósinkranz og hans
síendurtekna og síversnandi fúski í
þessari listgrein.
Menn geta tékiö málstaö góös mál-
efnis, þegar verið er aö misþyrma því,
án þess aö fyrir þeim vaki persónu-
legur hagnaöur af neinni tegund. En
þaö skilja þessar manntegundir auö-
vitað ekki, og varlega skyldi fariö i að
treysta forskrift vafasamra heimild-
armanna.
Þaö er álgerlega vonlaust verk fyrir
Guölaug Rósinkranz og alla hans att-
aníossa að reyna meö mæröarfullum
blaöagreinum og vœmnu sjálfshóli að
leitast viö aö lauma því inn hjá lands-
fólkinu, aö óhreinar og eigingjarnar
hvatir hafi ráöiö mér og öörum eldri
leikurum í brautryöjendastarfi okkar.
Því trúir enginn. Hans hlutur veröur
aöeins að verri.
Leikhússtjórinn œtti jafnan aö hafa
þaö vel hugfast, aö hann jórtrar sína
tuggu viö jötu, þar sem honum meiri
menn hafa gefiö á garöann).
LEIKFÉLAG REYKJAVÍKUR
JJ
já_ Þessu félagi var leikárið
1964-65 óvenjulega athafnasamt. 218
sýningar. Árið áður urðu þær 156. 41
þúsund leikhúsgestir. Árið áður voru
þeir 28 þúsund.
Leikárið hófst með sýningum á „eilífð
arleikriti“ Jökuls Jakobssonar, Hart í
bak, 1 uppsetningu Gísla Halldórssonar.
Þetta var þriðja leikárið sem það var
sýnt. Að þessu sinni urðu sýningar þó
aðeins 10, af því einn aðalleikandinn var
ráðinn við Þjóðleikhúsið. Uppselt var á
allar þessar sýningar, og komust ekki
allir sem vildu á þá síðustu.
Þessu leikriti hafnaði Þjóðleikhúsið á
sínum tíma. Mörgum hefur veitzt erfitt
að skilja hið fullkomna og stórkostlega
gengi þessa leikrits. En getur ekki verið
að almenningi finnist verkið tala til sín,
og menn skilji og hafi áhuga fyrir lífi
og örlögum þessa íslenzka fólks sem þar
kemur fram, og vilji því sjá það. Og
ekki kannski hvað sízt vegna þess, að
sýningin er öll mjög vel leikin og prýoi-
lega sviðsett.
Brunnir kolskógar eftir Einar Pálsson,
leikstjóri Helgi Skúlason, og Saga úr
dýragarðinum eftir E. Albee, leikstjóri
Erlingur Gíslason, voru næstu viðfangs-
efnin. Þessir 2 einþáttungar voru sýndir
saman. Hinn síðarnefndi 18 sinnum, 10
Framhald á bls. 11.
6 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS.
31. tbl. 1965