Lesbók Morgunblaðsins - 03.10.1965, Blaðsíða 11

Iiluti af bandarísku liáskólahverfi-
HÁSKÓLAR
Framíhald af bls. 1.
sem mannsandinn hefur fundið þörf og
löngun til að glíma við.
Þegar nemandi innritast í College (sem
er fyrri hluti hásklóans) er hann 18
eða 19 ára gamall og hefur að baki 12
ára nám í barna- og unglingaskólum.
Flestir nemendur hafa, þegar nám í
College hefst, ákveðið hvaða sérgrein
þeir hyggjast leggja stund á. Aftur á
móti, ef engin sérgrein er valin, þá
getur nemandinn byggt námsskrá sína
með það fyrir augum að öðlast sem
víðtækasta menntun á ýmsum svið-
um.
Menntagráður.
Hískólar Bandaríkjanna eru tví-
skiptir. Fyrri hlutinn, College, veitir
Baehelors-gráður (sveinspróf), síð-
ari hlutinn veitir Mastersgráð-
ur (meistarapróf) og doktorsgráður.
Því fer fjarri að allir háskólarnir séu
steyptir í nákvæmlega sama mótinu, en
í aðalatriðum eru þeir allir eins upp-
byggðir. Upplýsingar þær, sem nér eru
lagðar fram, eru fengnar úr námsskrám
stærstu skólanna í miðvestur-fylkjun-
um.
Námstíminn fyrix Bachelors-gráðu er
venjulega fjögur ár, og lágmarkstala
þeirra kennslustunda sem nemandinn
verður að sækja á þessu tímabili er 1860.
Mjög strangt er tekið á fjarvistum, og
þar sem mjög hratt er unnið við þessa
skóla og yfirferð þar af leiðandi mikil,
þá er ekki hlaupið að því að vinna upp
tapaðan tíma. Skólaárinu er ýmist skipt
í tvö eða þrjú námstímabil, og eru því
próf í allflestum námsgreinum tvisvar
eða jafnvel oftar á vetri hverjum.
Prófkröfur eru yfirleitt strangar og eru
einkunnir gefnar í bókstöfum: A, B, C,
D, F, sem svara til 4, 3, 2, 1, 0. Meðal-
einkunnir eru reiknaðar út tvisvar eða
þrisvar á vetri, og verður nemandi í
College að hafa C (2) eða hærra í með-
aleinkunn til að fá að halda námi á-
fram við skólann. Nemendur í fram-
haldsdeildum verða að hafa B (3) eða
hærra í meðaleinkunn, og fái þeir ein-
kunnir fyrir neðan B í aðalnámsgreinum
þýðir það í flestum tilfellum brottrekst-
ur úr skóla. Eins og af þessu má ráða,
er hér um sífellda spennu að ræða, enda
er sérhverjum nemanda það vel ljóst
að námið er ekki leikur, heldur ströng
vinna.
Þó nemandi ljúki Bachelors-gráðu við
einhvern skóla, þá er það engin trygg-
ing fyrir því að hann fái að halda þar
námi áfram og vinna að næstu gráðu,
sem er Masters-gráða. Margir hinna betri
skóla krefjast inntökuprófa af öllum sem
hafa hug á að stunda nám við fram-
haldsdeildirnar og gildir það jafnt fyr-
ir þá sem tekið hafa Bachelors-gráðu
við viðkomandi skóla.
Lágmarksnámstími fyrir Masters-
víðtæka almenna menntun og tök væru
gráðu er eitt ár, og leggur þá nemand-
inn eingöngu stund á sérgrein sína og
skyld námsefni. Fyrir utan hin venju-
legu próf þarf nemandinn að sækja
minnst 360 kennslustundir, áður en hann
fær leyfi til að leggja fram ritgerð sína
og taka tilskilin lokapróf. Þegar þessum
áfanga er lokið þarf nemandinn iðu-
lega að taka enn eitt inntökupróf, hafi
hann í hyggju að vinna að doktors-
gráðu.
Lágmarksnámstími fyrir doktorsgráðu
er tvö ár, og sækir nemandinn minnst
720 kennslustundir á þeim tíma. Þetta
er algjört lágmark, en í mörgum grein-
um eru kröfurnar mun strangari, sér-
staklega í vísindum og verkfræði. Há-
markstíminn fyrir þessa gráðu er venju-
lega sjö ár, og er ástæðan fyrir því
sú, að vegna fjárhagsörðugleika neyðast
margir nemendur til þess að fá sér at-
vinnu strax að lokinni Masters-gráð-
unni, en með þessu móti er þeim hins
vegar gert kleift að vinna að doktors-
gráðu við háskólann yfir sumartímann.
f flestum greinum er því þannig farið,
að vinnan fyrir þessa gráðu er að mestu
fólgin í ýmiskonar rannsóknum á lítt eða
óþekktum efnum. Það er því algengt að
doktorsefni í vísindum, sem og í öðrum
greinum, leggi fram drjúgan skerf af
merkilegum ritgerðum sem birtar eru í
ýmsum vísinda- og menningarritum.
Af framansögðu verður það ljóst, að ef
háskólanám vestra gengur snurðulaust
fyrir sig, þá hafa nemendur í mörgum
greinum möguleika á að ljúka öllu þessu
„skyldunámi", og þar með doktorsprófi
25 ára gamlir. Aðalatriðið hér er það,
að fólk þetta fer út í alvöru lífsins á
bezta aldri, og töluvert fyrr en gengur
og gerist í Evrópu. Rétt er að geta þess
að það hvarflar að fáum háskólamönnum
vestra, að öllu námi sé lokið um leið
og þeir fá prófskírteini í hendur. Hin
öra þróun á öllum sviðum í dag leiðir
það óhjákvæmilega af sér að hver sá
sem ekki fylgist með því, sem er að
gerast, dregst fljótlega aftur úr. Því er
það svo, að ýmis fyrirtæki og vísinda-
stofnanir í Bandaríkjunum halda nám-
skeið og reka kvöldskóla til að gera
starfsfólki sínu kleift að fylgjast með
þeim ýmsu nýjungum sem ávallt eru
að koma fram. Þess er beinlínis kraf-
izt af ungum prófessorum vestra, að
jafnframt kennslustörfum vinni þeir að
sérgreinum sínum, vinni við rannsókn-
ir, skrifi timaritsgreinar og bækur, sæki
ráðstefnur og fylgist eftir fremsta megni
með öllu markverðu sem er að gerast
í sérgreinum þeirra.
E g tel ekki ósennilegt, að ýmsir ís-
lenzkir háskólakennarar og aðrir leið-
togar fræðslumála hér líti með vantrú
á margar af hinum amerísku vinnuað-
ferðum. Ég er þó það bjartsýnn að halda
að íslenzkir menntafrömuðir muni um
síðir tileinka sér í æ ríkara mæli hið
bandaríska kerfi, og þá yrði fyrsta verk-
efnið það að stytta langskólanámið hér,
en reyna heldur að nota tímann betur.
Til þess að þetta megi verða þarf að
endurskipuleggja menntaskólana og há-
skólann, koma á eins víðtæku námsvali
og aðstæður frekast leyfa, og það sem
meira er um vert, það þarf að sam-
ræma námsskrár þessara skóla þrátt fyr-
ir það, að þeir yrðu eftir sem áður rekn-
ir sem sjálfstæðar stofnanir.
Tónlistarskólarnir ættu tvímælalaust
heima í þessu heildarkerfi, því nemend-
ur þeirra þurfa jafnmikið á almennri
akademískri fræðslu að halda og annað
menntafólk. í áratugi hefur þetta aðeins
mátt verða með þeim hætti, að tónlistar-
nemendur hafi jafnframt. stundað nám í
menntaskóla, verzlunarskóla eða kenn-
araskóla. í flestum tilfellum hefur þetta
komið fram í mun lakari árangri við
tónlistarnámið en verið hefði, ef þessi
tvískipting hefði ekki átt sér stað. Mér
er það kunnugt, að margir tónlistar-
kennarar eru óánægðir með þetta ástand,
starfsgeta þeirra og menntun nýtist illa,
enda líta alltof margir nemendur á tón-
listarnám sem einskonar tómstundaiðju.
Ástand þetta er vægast sagt ekki gott,
en meðan það helzt er ekki mikillar
framþróunar að vænta í tónlistarmálum
þjóðarinnar, og líklega verður þess langt
að bíða að hægt verði að skipa tónvís-
indunum þann sess sem þau eiga skilið
meðal námsgreina í Háskóla íslands. Það
er von mín að forvígismenn tónlistar-
menntunar hér geri sem allra fyrst rót-
tækar áætlanir og skipuleggi starfsemi
skólanna á þann veg að gefa nemend-
unum jafnframt tækifæri til að stunda
þær akademísku námsgreinar, sem telja
megi nauðsynlegar fyrir þá. Æskilegast
væri að námstímanum yrði þannig skipt,
að 2/3 færu í vel skipulagt tónlistar-
nám og 1/3 færi í almenna menntun.
Þegar kennslumálin væru komin inn á
þessa braut, gætu tónlistarkennararnir
farið að gera strangari kröfur til nem-
endanna, og kæmi þá trúlega fljótt í
ljós að íslendingar búa yfir meiri tón-
listargáfum en afrakstur seinustu ára-
tuga hefur gefið til kynna. Það er skoð-
un mín og reynsla, að aðeins með ströng-
um kröfum og aðhaldi verði til fulln-
ustu unnið úr hæfileikum þeirra nem-
enda, sem hyggjast ganga tónlistargyðj-
unni á hönd.
■MMMMMMBMMIIMSM
BÓKMENNTIR
Framhald af bls. 6
sinnum sem síðdegissýning. Var það víst
nýmæli í seinní ára starfsemi félagsins.
Barnaleikritið Almansor konungsson
eftir Ólöfu Árnadóttur var sýnt 25 sinn-
um í Tjarnarbæ, sem forráðamenn bæj-
arins fengu Leikfélaginu til afnota sl.
haust, en barnasýningar hafa ekki verið
á þess vegum síðan 1947. Var vel af
stað farið bví þetta var mjög hugþekkur
ævintýraleikur.
Margir nemendur úr Leikskóla L.R.
fengu þarna góð hlutverk og ágæt tæki-
færi til að sýna hvað í þeim býr. í Leik-
skólanum eru nú margir efnilegir upp-
rennandi leikarar. Helgi Skúlason ann-
aðist leikstjórn.
E f tir ítalska leikritahöfundinn
Dario Fo sýndi félagið þrjá einiþáttunga,
Þjófa, lík og fagrar konur. Leikstjórn
annaðist Svíinn Chr. Lund. Þættir þessir
voru mjög nýstárlegir og alldjarfir, hinn
fyrsti alger nýjung hérlendis að formi
og uppsetningu. Minnti helzt á gömlu
Commedia-dell-arte-leikina sem ítalskir
leikarar léku mikið víðs vegar um
Evrópu fyrr á öldum. Leikhúsgestir virt-
ust kunna vel að meta þetta, því upp-
selt var að flestum sýningunum, og hætt
með uppseldu húsi í 27. sinn.
Hið alkunna heimsfræga leikrit Vanja
frændi eftir rússneska skáldið Anton
Tsékhov var svo sýnt næst. Gisli Hall-
dórsson var leikstjóri og lék aðalhlut-
verkið. Mátti það teljast mikið afrek.
Leikurinn var sýndur 25 sinnum við
ágæta aðsókn.
Jólasýningin að þessu sinni var hið
gamila og góðkunna leikhúsverk C.
Hostrups, Ævintýri á gönguför. Ragn-
hildur Steingrímsdóttir var leikstjóri.
Aðsóknin var ævintýraleg blátt áfram.
Stórar biðraðir voru við hverja sýningu
frá jólum og til leikársloka. Það hvarfl-
aði að manni, að líklega væri hin gamlá,
hugljúfa og naíva rómantík að vinna
aftur hugi ungra sem gamalla. Hér kom
fólk sem aldrei sést í leikhúsi; sumir
komu hvað eftir annað, ef þeim tókst
áð ná í miða.
Sýningarnar á Ævintýrinu urðu 80 í
Iðnó. Auk þess urðu á því 34 sýningar í
leikför sem leikararnir fóru til Austur-
lands, Norðurlands og Vestfjarða í 35
daga. Aðsókn var alls staðar svo gífur-
leg að víðast varð margt frá að hverfa.
Sýningarnar urðu því alls 114 á leikár-
inu.
I
JLí eikárinu í Iðnó lauk með 10 sýn-
ingum á hinu heimsfræga verki eftir
Dúrrenmatt, Sú gamla kemur í heim-
sókn, í uppsetningu Helga Skúlasonar.
Leikárinu var að ljúka, svo sýningar
gátu ekki orðið fleiri, þó leikið væri sex
kvöld í viku síðustu vikurnar.
Auk þeirra verka sem hér hafa verið
talin var Sunnudagur í New York sýnd-
ur í 23 skipti ,en það leikrit var, sem
kunnugt er, eitt mesta gangstykki leik-
ársins 1963-64 ,og farið með það í langa
leikför í fyrrasumar. Leikrit Dúrren-
matts má hiklaust teljast það bezta sem
var á boðstólum í leikhúsum Reykja-
víkur í fyrravetur, enda hlaut það ágæt-
isdóma og mikla aðsókn.
■I tilefni af 40 ára leikafmæli
Brynjólfs Jóhannessonar hélt Leikfélag
Reykjavíkur heiðurssýningu fyrir hann
á Hart í bak, og var honum sýndur marg
víslegur og verðskuldaður sómi.
Aðra heiðurssýningu hélt Leikfélagið
á Ævintýri á gönguför vegna 50 ára leik-
afmælis undirritaðs.
Sveinn Einarsson leikihússtjóri og leik-
félagsstjórnin samþykkti að afhenda báð
um þessum leikurum þá f járhæð
óskerta, sem inn hafði komið fyrir sölu
aðgöngumiða að þessum tveimur sýn-
ingum ,en uppselt hafði verið á þær báð-
ar, svo sem aðrar sýningar á þessum leik-
ritum.
N
11 u fer smám saman að þokast i
þá átt, að leikararnir hjá þessu leikfélagi
verði atvinnuleikarar á föstu kaupi og
þurfi þá ekki að sinna annarri atvinnu
sér til lífsviðurhalds. Sjö af aðalleikur-
unum hafa þegar verið ráðnir fyrir föst
mánaðarlaun allt árið.
Það er orðið allfjölmennt leikaralið-
ið sem Leikfélagið hefur nú á að skipa.
65 manns tóku t.d. þátt í leiksýningum
þess á sl. leikári.
Leikskóli Leikfélagsins er nú orðinn
þriggja ára skóli fyrir nokkru. Aðsókn-
in er mikil, svo að hvergi nærri allir
þeir, sem sækja um skólavist, fá tæki-
færi til að ganga undir inntökupróf.
Silfurlampa Félags íslenzkra leikdóm-
enda hlaut Gísli Halldórsson fyrir leik
sinn í þáttum Darios Fos.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 11
31. tbl. 1965