Lesbók Morgunblaðsins - 03.04.1966, Síða 11

ÁRÓÐURSFRÆÐI stórvelda og stjórnmála líkist að sumu leyti
fóðurfræffinni í landbúnaðinum. Sá er þó munur að fóður-
fræðin fjallar um næringarefni, sem talið er að skepnum megi
að gagni koma, og hversu fara skuli með fóður og dýr, en
áróðursfræffin fæst við hugræn efni, sem talið er að menn geti
tileinkað sér með þeim árangri að þeir taki þá afstöðu, sem
áróðursvaldinu er æskileg.
Stundum spyrja menn undrandi hvaða áróður sé i sam-
bandi við eitthvert tiltekið mál — og vænta neitandi svars,
þar eð þeir sjálfir kenna engan áróðurskeim. En þróaðir
menn gera greinarmun á publicity, kynningu, og propaganda,
áróðri, en oft er munurinn svo lítill að menn fá ekki á milli
greint, nema þjálfaðir séu. Má líkja publicity við mjólk, en
propaganda við rjóma — eða rjómabland, sem auðvelt er að
renna niður, t. d. með ávaxtagraut. Reyndar kann áróður að
vera fastur, líkt og harðsoðið egg, en ekki fer hjá því að menn
verði þess varir ef þvílíku er hent í þá.
Nú kann kynning að vera þarfaþing, svo sem landkynning,
bókmenntakynning og vörukynning, og áróður kann að vera
almenningi gagnlegur til að koma nýtum málum fram, eða
vinna gegn því sem miður fer. Svo er um áróður gegn slysum,
framhjáhaldi, lús og brennivíni. Fyrir alllöngu ráku prestar
áróffur fyrir kartöflurækt, og segja fróðir menn að upp frá
því hafi hungursneyð að mestu horfið frá Evrópu á friðar-
tímum. „Stækkið búin“ var nýlega kjörorð ráðunauta, en
árangurinn er smjörfjallið fagra, sem gott er að grípa til ef
móðuharðindi skyldu aftur skella yfir, og auk þess má gefa
hungruðum Indverjum ögn ofan á brauðið eins og sakir standa.
En „feeding on propaganda" — fóffrun með áróffri beinist
þó oft að öðru en almennings heillum. Áróður er einatt hag-
ræðing á hugsun annarra manna í neikvæða átt, t.d. stríðs-
áróður, eða miðar að viðhaldi fordóma, t. d. Gyðingahatri eða
stéttahatri. Að kenna mönnum að sjá gegnum áróður, svo sem
með þekkingarfræði Husserls, er þýðingarmikill þáttur í heim-
spekilegu uppeldi, og er þetta kunnugt við háskóla lýðræðis-
landanna. „Because one is bombarded on all sides by propa-
ganda in our day, it is desirable to understand what propaganda
is and 'how it operates" segir kunnur félagsvísindamaður.
Hér vinnst aðeins tími til að víkja að fimmtu grein áróð-
ursfræðinnar: „Til að ná varanlegasta hugsanlegum árangri
skaltu beina áróðri þínum að börnum, blanda honum saman
við uppeldisaðferð þína“ (sbr. K. Dunlap: Civilised Life, bls.
360 nn). Þessa reglu staðfestir reynslan í mörgum löndum, og
vakandi kennarar finna það manna bezt, því oft rífur áróður-
inn niður það, sem þeir hafa nýlokið við að byggja upp. Fyrir
nokkrum árum spurðum vér menntaðan Bandaríkjamann um
áhrif sjónvarps á börn í landi hans, og svaraði hann því
greiðlega: „Hjá oss stjórnar sjónvarpið börnunum, en börnin
stjórna foreldrunum“. Þar með átti hann við að sjónvarpið
mótaði óskir og hugðir barnanna, og foreldrarnir tækju tillit
til þeirra.
Smátt og smátt erum vér einnig að komast á þetta stig.
Þar sem sjónvarpið er búið að vera barnfóstra í nokkur ár,
verða börnin fyrir vonbrigðum þegar þau fara í skóla og eiga
að læra það, sem þar er kennt, en missa um stund af sinni
ástkæru fóstru. Dæmi eru til að börn biðja um leyfi til að
fara heim úr skóla að horfa á tiltekna þætti, en fara að gráta
ef leyfið er ekki veitt. Hliðstæðar breytingar virðast geta
orðið á fullorðnu fólki. í VL þann 1. febr. s.l. lásum vér að
nokkrir hjónaskilnaðir hafa orðið í Danmörku út af því að
karlmenn gátu ekki slitið sig frá sjónvarpinu.
Með markvissri áróðurstækni má að dómi vísindamanna ná
tökum á miklum fjölda manna. Takist það frá bemsku, má
gera ráð fyrir að menn verði áróðursvaldinu þægir og auð-
sveipir, líkt og húsdýr, enda er það markmið einræðisríkja,
sem sum hafa áróðursráðuneyti, Ministry of Propaganda. í
lýðræðisrikjum hafa þó ekki aðvarandi raddir þagnað enn
sem komið er.
—. Sæll Tommi! — Við strákarnir ætlum á kendirí á
— Blessaður, Siggi! laugardaginn! Ertu með?
— Nei, ég þoli laugardagskvöldin ekki — Hræðilegt að sjá þá veslast upp!
lengur, maður er ekki ungur alla ævi!
Nýjar Penguin-bækur
Penguin-útgáfan hefur hafið
útgáfu nýs bókaflokks, sem er
„The Penguin English Library",
ný útgáfa sígildra verka enskra
bókmennta. Þessi flokkur er hlið-
stæða „Penguin Classics", sem út-
gáfan hefur gefið út undanfarin
ár. í þessum nýja bókaflokki
eiga að koma út öll helztu rit,
sem sígild mega teljast í enskum
bókmenntum. Bækumar eru
prentaðar á vandaðan pappír, en
límdar í kjöl; prentun einkar
smekkleg og hverju riti fylgir
ítarlegur formáli, ritaður af út-
gefanda, en reynt hefur verið að
velja hina hæfustu útgefendur
að hverri bók. Sígild verk enskra
bókmennta hafa komið í ótöldum
útgáfum, en þær ódýrari hafa oft
verið fremur óvandaðar. En með
þessari útgáfu á að gefa út ódýr-
ar en vandaðar útgáfur þessara
rita. Þessi útgáfa er bæði ætluð
almenningi og einnig nemendum
til lestrar. Fyrstu sex bækurnar
komu út seint á sl. ári og voru
þessar: Persuasion eftir Jane
Austin gefin út af D. W. Harding
prófessori við Háskólann í Lon-
don. Þetta er síðasta skáldsaga
Jane Austin og ein sú bezta.
Wuthering Heights eftir Emily
Bronte, gefin út af David
Daiches prófessori við Háskólann
í Sussex. Þeir sem lesa þessa
bók gleyma henni aldrei. Þetta
er ein sérstæðasta skáldsaga
enskra bókmennta og sterkasta
ástarsaga. The Pilgrim's Progress
eftir John Bunyan, gefin út af
Roger Sharrock prófessori við
Háskólann í Durham. Fáar bækur
hafa verið jafnmikið lesnar
um aldirnar og þessi uppbyggi-
lega bók þessa fróma baptista.
Hún er sett saman á 17. öld, þeg-
ar trúarbrögð voru og hétu og
sáluhjálpin var jafnmikill raun-
veruleiki flestallra eins og lífs-
þægindastreitan er okkur. Eftir
miklar raunir og freistingar nær
aðalpersónan því ástandi að verða
hólpin. Þótt slíkt efni sé nútíma-
mönnum fremur fjarlægt er bók-
in það mikið listaverk ísjálfri sér
að hún verður alltaf lesin. Great
Expectations eftir Dickens, gefin
út af Angus Calder. Þessi bók er
ein þeirra bóka Dickens, sem hafa
náð hvað mestum vinsældum
og minnir um margt á sakamála-
sögu hvað uppbyggingu snertir.
Middlemarch eftir George Eliot
er gefin út af W. J. Harvey, sem
starfar við Háskólann í Keele.
Þessi bók er talin sú bezta þessa
höfundar, hann lýsir í henni
mannlífi á Viktoríutímabilinu og
sumir gagnrýnendur halda því
fram að persónulýsingar hans
minni um margt á beztu persónu-
lýsingar Tolstoys. Höfundurinn
er einn þeirra höfunda 19. aldar
sem hafa verið endurmetnir um
miðja 20. öld. Three Jacobean
Tragedies: The Changeling eftir
Thomas Middleton, The Reveng-
er‘s Tragedy eftir Cyril Tourneur
og The White Devil eftir John
Webster. Þessi leikrit eru öll gef-
in út af Gamini Salgado við Há-
skólann í Sussex. Þessi leikrit
eru öll ágæt dæmi um grósku-
skeið enskrar leikritagjörðar á 16.
og fyrri hluta 17. aldar auk þess
sem þau eru ágæt lýsing aldar-
farsins. Framantaldar bækur eru
þegar komnar út og á þessu ári
er ætlunin að gefa út verk
fimmtán höfunda í viðbót, meðal
þeirra eru: Butler, Defoe, Field-
ing og Swift. Verð þessara bóka
er frá 3/6 til 7/6.
Saga
Livy: The War with Hannibal.
Books XXI-XXX of The History
of Rome from its Foundation.
Translated by Aubrey de Sélin-
court. Edited with an Intro-
duction by Betty Radice. Penguin
Books 1965. 8/6.
Livíus hefur verið lesinn af
ílestum, sem eitthvað hafa lesið
latínu. Rit hans eru notuð sem
kennslubækur í þeirri ágætu
tungu, eða hlutar úr þeim. Rit
hans eru lifandi sagnfræði, sem
má lesa sem skemmtilestur. í
þessum bókum segir frá innrás
Hannibals á Ítalíu og baráttu
Rómverja gegn innrásarherjun-
um. Þetta er aðeins hluti þess
mikla rits, sem höfundur vann að
í fjörutíu ár og taldi í upphafi
142 bækur eða um tuttugu og
átta bindi lík á stærð og þetta.
Af þessu riti er nú aðeins varð-
veittur fjórði hlutinn. Fyrsta til
fimmta bók þessar rits hefur
einnig komið út hjá Penguin-út-
gáfunni, en þar er rakin frum-
saga Rómar.
A erlendum bókamarkaði
3. apríl 1966
■LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 11