Lesbók Morgunblaðsins - 27.11.1966, Blaðsíða 14

Leikkonan bindur skóþveng sinn.
SVIPMYND
Framhald af bls. 2
og hve góðar móttökur hún fékk hjá
gagnrýnendum, er kvikmyndin „Darl-
ing“ var gerð og sýnd. Um ár er liðið,
síðan mynd þessi fór að vekja
almennt umtal, en hámarki náði það,
er Julie Christie fékk „Oscar“-verðlaun-
in.
ví hefur verið haldið fram, að
„Darling" — handritið er skrifað af
Frederic Raphaels — sé ekki handrit
að einni kvikmynd, heldur sé um að
ræða „margar kvikmyndir, sem steypt
hafi verið saman í eina“. Myndina megi
í senn telja gamanmynd, ádeilu og ástar-
harmleik. Það hlýtur að vekja athygli,
að við hlið Julie Christie í þessari mynd
léku Dirk Bogarde og Laurence Harvey
báðir heimsþekktir leikarar, en samt er
Christie talin „halda uppi myndinni",
cvo gripið sé til orða gagnrýnenda.
Þessi forsenda verðlaunaveitinganna
lofar miklu um frekari frama ungrar
leikkonu, og er þá jafnframt rétt að
hafa í huga ummæli stjórnanda myndar-
innar og meðleikara. Það er skoðun
þeirra, sem telja sig þekkja vel til í
Julie Christie.
heimi kvikmyndanna, að Julie Christie
sé einstök í sinni röð. Hún hefur einnig
áður fengið góða gagnrýni, m. a. eftir
leik sinn í „Dr. Sívagó", en þá var
það mál margra, að gagnrýnendur
hefðu orðið að leita orða utan við sitt
venjulega orðasafn.
Gamli maðurinn sezt á bríkina,
kastar brekáninu yfir axlirnar og er
lengi að klæða sig í skóna. Augnaráð
hans er tómlátt sem fyrr. Hann skimar
um herbergið, lítur framhjá helgimynd-
unum, sem bera strangan og dapurlegan
svip. Gamla manninum er ekkert um guð
gefið. Áður en sonur hans dó, signdi
hann sig stundum fyrir matinn, konu
sinni til þægðar. Hann virti ætíð langa-
föstu og beið Vasílísu með kertalýsta
páskaköku. Þegar það kom fyrir, að
Pétrúsa vaknaði af martröð og hann
gekk út í garðinn og horfði á stjörn-
urnar, þá var hann ekki frá því að guð
gæti verið til, en morgunninn og áhyggj-
urnar fengu hann til að gleyma þessum
efasemdum næturinnar. En aðeins einu
sinni fann hann til haturs, þegar
hann horfði á hinar dimmu helgimyndir.
Það var þegar hann frétti um dauða
sonar síns. Pétrúsa reyndi að skilja,
hvað gerzt hafði, og skildi að lokum að
það var óafturkallanlegt um ævarandi
tíð. Þegar hann faðmaði að sér Vasílísu,
sem grét fyrir framan íkonin, langaði
gamla manninn til að segja eitthvað, en
hann fann ekki orðin.
Og Pétrúsa kraup á kné við hlið
Vasílísu, konu sinnar.
Nei, hann trúði ekki á guð! En hann
var blátt áfram magnþrota, og þegar
hann gat ekki fundið neitt til að hylja
með höfuðið, þá fól hann það í skauti
Vasílísu. En hjartað barðist og neyddi
hann til að rétta úr öxlum og hálsi. —
Hanarnir höfðu nóttina að baki og dauf
skíma vetrarmorgunsins lýsti upp glugg-
ana, en þau krupu enn á kné, og í aug-
unum spegl'aðist grænn loginn á lamp-
anum.
Og þá gaus upp hatur í augum hans.
Gamli maðurinn dró að sér andann með
áfergju eins og villidýr, sem býr sig
undir að stökkva. Hann varð svo ófrým-
legur, að Vasílísa þrýsti honum að slöku
brjóstinu og hlóð kossum á hendur hans,
andlit, varir, augu.
— Sonur okkar, ha? muldraði gamli
maðurinn samhengislaust. Vasílísa
stundi.
Fyrst í stað virtist honum, að einhver
æð í brjóstinu hlyti að springa. Hann
náði andanum með erfiðismunum og
beið þessa augnabliks með eftirvænt-
ingu og ótta. Síðan létti honum, og hann
sætti sig einhvern veginn við það, sem
gerzt hafði, en reyndi að telja sér trú
um, að hér væri málum blandað, að
sonur hans kæmi aftur, og hann fór að
vænta endurkomu hans.
(jFamli maðurinn teygir sig á hillu
undir rúmbálkinum og nær þar í nokk-
ur mál og bragðar með tungubroddin-
xun á gruggi og soði af grösum, sem
hann hefur safnað. Pétrúsa leitar að
sjaldgæfu, dularfullu grasi, sem nota
má sem yngingarmeðal.
Hann er ekki að hugsa um, til hvers
hann þurfi þetta gras; hann yrði að
öllum líkindum fullur undrunar, ef hann
yrði skyndilega ungur á ný. Engu að
síður leitar hann, skríður á hnjánum
um djúp og brött gil og dimm skógar-
þykkni. Hann þekkir götur dýranna og
hreiður fuglanna, hann drekkur vatn úr
uppsprettum og fylgist með fæðingu og
dauða lækjanna. Hanrí skilur kallmerki
hamstranna og vein særðra héra. En
hann hefur ekki enn komizt á snoðir
um, hvar grasið vex, sem enginn hefur
enn fundið. Samt heldur hann áfrarn
leitinni í þrjózku og þögn. Hann safnar
líka lækningagrösum og gefur þau sjúk-
um, til að lina þjáningar þeirra. .
í hvert sinn, sem héraðslæknirinn
kemur frá Pétrúsu, heldur hann áfram
að vinna að bók um lækningagrös og
vonast til að fá hana gefna út.
Stjarna skimar inn um gluggann.
Vasílísa kemur inn í herbergið með lýs-
andi lampa. Síðan gengur hún fram og
kemur að vörmu spori með samóvar.
í hitteðfyrra var lagt rafmagn í þorp-
ið, en gömlu hjónin halda samt tryggð
við lampann. Vasílísa hafði einmitt ný-
lega keypt heila tunnu af steinolíu af
bílstjórum, sem leið áttu um þorpið,
og henni fannst sjálfsagt að nota lamp-
ann þar til olían gengi til þurrðar.
Vasílísa ber inn með sér ilminn af
volgri nýmjólk — hún hafði lokið við
að mjólka kúna. Þegjandi setjast hjómn
að borðum.
Hvorki Pétrúsa né Vasílísa finna hjá
sér þörf til að vera margorð. Tugir ára
eru liðnir, síðan allt var sagt. Sambúð-
arár þeirra hafa flutt með sér lausn á
öllum daglegum vandamálum.
Aðeins eitt amar að. Sjónvarpsstöð
var tekin til starfa í borginni. Vasílísa
hafði eitt sinn verið hjá formanninum
að horfa á sjónvarp og fylltist löngun
til að fá sér viðtæki. Pétrúsu fannst
næsta lítið til þeirrar hugmyndar koma.
Hann langaði að spyrja konu sína til
hvers hún þyrfti sjónvarp, en hætti við
og bandaði aðeins hendi. Vasílísa var
jafn þrjózk eins og hún var vitur. Hún
beið þeirrar stundar, þegar tími væri
til kominn að ræða á ný um sjónvarps-
tækið. Hinar fáu lífsreglur hennar voru
einfaldar og blátt áfram. í kistu sinni
geymdi hún ábreiður, vaðmál og sjöl,
og naftalíni vandlega stráð yfir. Þetta
væri heimanmundur dauða hennar. Þeir
sem héldu í hönd hennar við andlátið,
lykju aftur augum hennar, þvæðu lík
hennar og legðu í gröf, skyldu þiggja
sem þakklætisvott síðustu gjöf hennar.
Hún vissi að peningar voru ekki til fyrir
sjónvarpstæki, og þá ákvað hún að taka
gjald fyrir grasateið, en það hafði hún
ekki áður gert.
Það var gagnslaust að deila við gömlu
konuna, og Pétrúsa hefði farið fyi'ir
Xöngu til borgarinnar að kaupa sjón-
varpstæki, ef hann hefði ekki fengið
hugboð um, að bráðlega fyndi hann hið
dularfulla gras. Það gat gerzt á morgun
eða daginn þar á eftir. Og því var
Pétrúsu þvert um geð að ferðast burt
úr þorpinu.
G amli maðurinn blæs á teið og
dýfir kringlunni í og hugsar um það,
hve gaman væri nú að sitja uppi á bú-
inu, hlusta á andardrátt kúnna, sem
jórtra tugguna sína í ótruflanlegri ró,
klappa hringjuðu nautinu á bakið,
ganga síðan út undir ágústhimininn
stráðan stjörnufjöld, og gefa hugsunun-
um lausan tauminn. Langar svefnlausar
vetrarnætur, sem samt reyndust styttri
en einhæfur söngur engisprettunnar,
gerðu Pétrúsu að draumsýnamanni og
heimspekingi. Hann sér fyrir hugskots-
sjónum, að á hádegi daginn eftir muni
hann finna grasið, sem hann leitaði
eftir. Þá muni hann setjast undir vold-
ugasta og laufmesta eikartrénu og verða
ungur á ný. — Það er fyrst núna að
Pétrúsa skilur, að hann hefur beðið
þessa dags óralengi, allt frá fæðingu.
Hann fer að gera sér í hugarlund, að
bann hafi þegar séð þetta gras. Harm
gleymir teinu og reynir að rifja upp
fyrir sér, hvar og hvenær þetta var.
Sveipur endurminninganna rekur gamla
manninn út í nóttina á dyrapallinum.
Vasílísa hrópar á eftir honum án árang-
urs, signir sig, geispar, skríður upp á
ofninn, en umhugsunin um sjónvarps-
tækið og eiginmanninn varnar henni
svefns.
G amli maðurinn dragnast áfrani
og þyrlar upp ryki af veginum. Það er
hljótt í þorpinu. Hér og hvar sést
glampi í gluggum, og andvarinn ber
frá samkomuhúsinu mjóar söngraddir
stúlknanna.
Hvert stefnir þú, gamli maður? Það
er tími til fyrir þig að fara til vinnu,
upp á búið til kúnna.
Gamli maðurinn endurtekur ósjálfrátt
orð vísunnar, sem barst með vindinum:
Hátt fer sú hugsun,
af hamsleysi vex.
Gamli maðurinn hvislar blíðlega og
í gælutón. Við veginn hjá brunninum
eru hestar á beit. Hann leggur hönd á
herðakamb eins þeirra, stendur við hlið
hans, gælir og klappar, hvíslar orð vís-
unnar. — Hesturinn leggur hausinn á
öxl gamla mannsins. Öðru hverju blakar
hann eyrunum og stendur svo hlýð-
inn, eins og hann leggi við hlustir og
reyni að finna meiningu í orðum manns-
ins.
Já, gamli, lífið er að baki. Og hvað
hefur gerzt? Til hvers er töfragrasið?,
Með Vasílísu fékkstu stóran jarðarskika.
Tólf désjatínur, ekki var það minna. *).
Gamli maðurinn ruglast í ríminu.
Hann þrýstir sér upp að hestinum. Það
leggur af honum lykt af svita og heyi;
hlýju, skilning og samúð.
I borgarastyrjöldinni var gamli maður
inn við flutninga í hernum. Þá sá hanu
oft, hve fjólubláar sólir hestsaugnanna
fylltust sársauka, hryllingi, tárum, þegar
þeir trylltust af hræðslu og sárum, hárin
risu og þeir prjónuðu í örvæntingu eins
og þeir vildu eyða öllum kröftum, sem
aldurinn og vinnan leifðu, fyrir dauð-
ann.
Hesturinn skiptir um stöðu. Gamli
maðurinn missir máttinn, sígur til jarð-
ar, liggur lengi, hlustar eftir hestinum,
pírir augun, nýtur þess að horfa á hinn
feiknlega stjörnuvönd. Og nú, þegar
hann liggur þarna rólegur og hreyfing-
arlaus, þá rennur upp fyrir honum, hvar
sá staður er, sem töfragrasið vex. Hann
sá það eitt sinn, en sífellt kom eitthvað
í veg fyrir að hann sliti sundur þráð-
mjóan stilkinn. Hvert sinn sem hann
beindi skrefum að eikinni. . . . Já, já,
yngingargrasið vex undir voldugustu
* 1 désjatína = 1,093 ha.
14 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
27. nóvember 196«