Lesbók Morgunblaðsins - 04.01.1970, Blaðsíða 5

Var I>að kannskl vingjarn-
leg framkoma, þegar ég settist
við skrifborðið, tók til við
vinnu mína og sagði yfir öxl-
ina á mér: lestu nú, þó að ég
vissi ofurvel, að ókunna bamið
vildi ekki lesa? Og þama sat
ég og hugðist skrifa, en kom
engu í verk. Mér var órótt, eins
og þeim, sem á að skynja eitt-
hvað, sem hann skynjar ekki,
og á meðan honum er vamað
að skynja það, getur ekkert
orðið eins og þegar allt lék í
lyndi. Nokkra stund stóðst ég
þessi óþægindi, en svo varð ég
að láta undan, sneri mér við,
fitjaði upp á samtali, og mér
komu ekki í hug nema heimsku
legustu spumingar.
Áttu nokkur systkini? spurði
ég.
Já, sagði bamið.
Er gaman í skólanum?
Já.
Að hver ju er mest gaman?
Ha?
Að hvaða námsgrein þykir
þér mest gaman?
Ég veit það ekki.
Þýzku ef til vill?
Ég veit ekki.
Ég sneri blýantinum milli
fingranna og það vaknaði í
huga mér skelfing, sem var
miklu meiri en barnið hefði get
að valdið.
Áttu vinkonur? spurði ég titr
andi.
Ójájá.
Þér þykir sjálfsagt vænst
um eina þeirra?
Ég veit það ekki, sagði barn-
ið. Það sat þarna í loðnu vetrar
kápunni sinni og líktist feitri
lirfu, eins og lirfa hafði það
líka borðað og eins og lirfa
snuðraði það aftur um herberg
ið. Nú færðu ekki meira, iiugs-
aði ég full einkennilegrar liefni
gimi. Þó gekk ég fram í eldhús
og sótti brauð og pylsu, barnið
starði á það sljóum augum, byrj
aði svo að borða, eins og lirfa,
hægt og jafnt eins og það væri
neytt til þess. Ég virti það fyrir
mér þögul og afundin.
Þegar hér var komið sögu,
gramdist mér allt, sem ég sá í
fari barnsins. En hvað þetta er
afkáralegur, hvítur kjóll og
hlægilegur strandkragi, hugsaði
ég, þegar barnið hneppti frá sér
kápunni eftir matinn. Ég sett-
ist aftur við vinnu mína, en þá
heyrði ég bamið smjatta að
baki mér. Þetta hljóð var eins
og letilegt skamp svartrar fiski
tjarnar langt inni í skógi, það
minnti mig á allt hið vatns-
kennda, hljómlausa, drungalega
og óskýra í eðli mannsins og
gerði mig mjög dapra. Hvað
viltu mér, hugsaði ég, farðu,
farðu burtu. Og ég fékk löng-
un til að reka barnið á dyr,
eins og maður rekur burtu hvim
leiða skepnu. En ekki rak ég
það út, heldur fór að tala við
það, jafnkaldranalega og áður.
Ætlarðu niður á svell?
Já, sagði barnið.
Ertu dugleg á skautum?
spurði ég og benti á skautana,
sem liéngu enn á handlegg
barnsins.
S ystir mín er dugleg á
skautum, sagði barnið, aftur
kom sársauka- og sorgarsvip
ur á andlit þess, og aftur skeytti
ég því engu.
Hvernig lítur systir þín út?
spurði ég, er hún lík þér?
Nei, sagði sú feita. Systir mín
er grönn, hún hefur svart, lið-
að hár. A sumrin, þegar við er-
um uppi í sveit, fer hún á fæt-
ur að nóttunni, þegar þmmu-
veður er, og sezt á handriðið
uppi á efstu svölum og syngur.
En þú? spurði ég.
Ég ligg kyrr í rúminu, ég er
hrædd.
Systir þín er ekkert hrædd?
Nei, hún er aldrei hrædd.
Hún stingur sér líka frá efsta
stökkbrettinu, höfuðið á undan,
og svo syndir hún langt út.
Hvað syngur systir þín?
spurði ég forvitin.
Það sem henni dettur í liug,
sagði feita barnið dapurlega.
Hún yrkir líka.
'En þú?
Ég geri ekkert. Telpan stóð
upp og sagði: Ég verð að fara.
Ég rétti hemii höndina, og
hún snerti lófa minn með
þykkri hendi sinni. Mér fannst
þetta handtak vera eins konar
áskomn, hljóðlaus brýn fyrir-
skipun.
Komdu aftur í heimsókn,
sagði ég, en hugur fylgdi ekki
máli. Barnið sagði ekkert og
horfði kuldalega á mig. Svo fór
það, og ég hefði eiginlega átt
að finna til léttis. En varla var
ég búin að heyra smellinn í for
stofuhurðinni, er ég þaut af
stað eftir ganginum um leið og
ég fór í kápuna. Ég hljóp á
spretti niður stigana og komst
Pranruhald á blis. 10.
stœða v:ð spurningu íslenzka
heiðarbóndans. Og samlíking
in auðveldar okkur að gera
okkur grein fyrir því ástandi,
sem verið hefur í Kína síð-
ustu árin og á eftir að hafa
ófyrirsjáanleg áhrif.
Alberto Moravia lagði leið
sína til Kína af því hann grun
aði, að það sem skrifað hafði
verið um menningarbylting-
una segði ekki alla sögu um
það sem þarna vœri að gerast.
Einkum dró hann í efa að
myndrœnn þáttur menningar-
byltingarinnar hefði komizt
til skila. Úr þessu reynir hann
að bœta eftir beztu getu í bók
þeirri, er hann skrifaði um för
ina: Alberto Moravia: Röda
boken och kinesiska muren.
Albert Bonniers förlag.
Stockholm 1968. Verður ekki
annað sagt en þetta tak-
ist mætavel. f lifandi mynd-
um dregur stórskáldið upp á
nœrfœrinn og trúveröugan
hátt það sem liann sá og
skynjaði í Kína á dögum
menningarbyltingarinnar.
Bók Moravia hefst á inn-
gangi, sem er tvírœða milli A
og B. Upphafið er á þessa
leið:
„B. Þú hefur þá verið í
Kína?
A. Já.
B. Hvað var það, sem hafði
mest áhrif á þig í Kína?
A. Fátœktin.
B. Fátœktin?
A. Já, einmitt.
B. Eru Kínverjar fátækir?
A. Já, samkvœmt skilningi
Vesturlanda um velmegun
eru þeir mjög fátœlcir.
B. Hvaða áhrif hafði fátœkt
þeirra á þig?
A. Mér létti.
B. Hvað er að heyra! Eftir
því sem ég bezt veit felur fá-
tæktin í sér niðurlægingu og
vonbrigði. Og þér fannst létt-
ir að henni. Hvernig getur það
verið?
A. Mér fannst það, það er
ég viss um. Maður getur ekld
villzt á tilfinningum sínum.
Mér fannst það allan tímann
sem ég var í Kína. En þú
spyrð mig hvers vegna mér
hafi fundizt þetta þannig. Það
hef ég ekki hugsað um enn-
þá. Ég skal reyna að hugsa
Alberto Moravia
um það núna og gefa þér
sv ar.“
Fyrsti kaflinn í bók Mora-
via fjallar um þetta svar. Er
fátœktin í Kína þar skoðuð
frá ýmsum sjónarhornum og
seilzt til jnnarra landa og tið-
innar sögu til samanburðar.
Dregið er fram hvernig Kína
leysir vandamál fólksfjölgun-
ar og of lítillar framleiðslu
með því að einbeita þjóðinni
allri að marki lágmarks-
neyzlu.
Annar kafli bókarinnar
heitir: Það sem maður sér.
Lýsir höfundur þar komu
sinni til landsins og því sem
fyrir augu ber og vekur mesta
athygli hans. Það sem fyrst
verður fyrir, er að gestirnir
eru fœrðir inn í stóran sal í
flugstöðiinni í Kanton þar
sem nokkrar ungar stúlkur
koma inn og dansa og syngja.
Atferli þeirra og framferði
minnir Moravia á þjóðvxsna-
söngva í gömlum stíl á trúar-
hátíðum í ítölskum sveitum.
Að baíci stúlknanna er grið-
arstór mynd af Maó og þœr
halda allar á bók hans og
veifa henni og blaka á ýmsan
hátt meðan á dansinxim stend
ur. í flugvélinni frá Kanton
til Pek'ng er þessi söngur og
datis endurtekinn og þegar
honum lýkur gengur flug-
freyjan um vélina og falbýð-
ur myndir af Maó: „Þar er
um að rœða helgar myndir,
helga dóma og tákn, um það
er ekki að villast. Og enn er
að nefna, að meðan dansinn
fer fram syngja allir kín-
versku farþegarnir i kór sama
söng og ihxgfreyjan. Hlcej-
andi, hrifnir, gagnteknir og
snortnir. Alveg eins og í
kirkju. FlugvéVn er í raun og
veru fljúgandi kapella, þar
sem helgiathöfn fer fram við
vélardyn og fall í lofttómi.“
Annað atriði sem fljótt sker
i augu eru veggblöðin. Mora-
via segir, að þau séxi til marks
um að fólksmergðin hrœrist
enn í andrúmslofti byltingar-
4. j'ainiúar 1970
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 5