Lesbók Morgunblaðsins - 18.10.1970, Blaðsíða 3

BÖKMENNTIR
OG LISTIR
HVER
VAR
RUNÓLFUR?
Gripið á þrem stöðum niður í
nýja bók, sem út kemur í haust
eftir Hilmar Jónsson.
Bókin heitir „Kannske verður
þú...“, en þar ræðir Hilmar við
frænda sinn, Runólf Pétursson,
lífs og liðinn
i.
í öðrum bekk D.
Það verður þó hlutskipti pilts
ins að flytja úr birtunni í dimm
una. Nœsta vetur er hann far
inn úr Vesturbænum og kom
inn á Bergstaðastræti. Þar hef
ur frænka hans í föðurætt,
Sigrún Pétursdóttir, matsölu.
Þarna kynnist pilturinn furðu
legum og að ýmsu leyti annar
legum heimi. Frænka hans býr
þarna með manni, sem kallaður
er Leifi. Hann er góður skák
maður og listaskrifari. En þar
með eru líka taldir hans kost
ir. 1 hvert sinn er hann á að
fara að vinna, fær hann eitt
hvert ógurlegt innanmein eða
annar fóturinn verður styttri
en hinn. Eina ráðið við þessu
er að fara sem oftast á fyllirí.
Þá man hann eftir sínum miklu
sönghæfileikum. Þannig voru
oft á boðstólum ókeypis kon
sertar langt fram á nætur. Eitt
sinn eftir langt fyllirí hefur
samvizka Leifa ef til vill
rumskað, því Rúna á bágt með
svefn og vinnudagur hennar
byrjar snemma á hverjum
morgni, nema Leifi hefur
skyndilega fengið slag. Leggst
á stofugólfið og tiikynnir
piltinum að hann sé að deyja.
Rúna, sem alltaf er tilbúin að
stumra yfir honum, lætur
standa á svari.
— Sæktu vatn, sæktu vatn,
segir Leifi.
Pilturinn flýtir sér hægt, en
nær i vatnið. Hvað skyldi
þessi komedía standa lengi
hugsar hann.
-— Sæktu vatn, ég er að
deyja, kallar Leifi. Að korteri
liðnu er Leifi sofnaður svefni
hinna réttlátu, svo hroturnar
heyrast um allt hús. Hann virð
ist þá hafa hætt við að deyja
hugsar pilturinn og fer með
vatnið fram í eldhús.
Meirihluti þeirra, sem borða
á Bergstaðastræti eru verka
menn. Margir mjög róttækir.
Það verður hins vegar ekki
sagt um Runólf Pétursson, bróð
ur Sigrúnar. Hann kemur
þarna einn daginn eins og
hvirfilvindur.
— Sæl Rúna. Ég er svangur.
Og hefur þú eignazt son í ell-
inni?
— Ekki það. Svo þú ert
frændi okkar, sonur Nonna í
Fögruhlíð.
Piltinum verður starsýnt á
þennan frænda sinn. Andlitið
er mikilúðlegt, röddin há. Grín
og alvara stöðugt á takteinum.
Runólfur lendir fljótt í harða
deilu við þá róttæku.
— Blessaðir verið þið ekki
að þessu fjasi, ég þekki ís
lenzka verkalýðspólitík eins og
tittlinginn á mér eða heldurðu
það ekki? spyr Runólfur og
snýr sér að uppvartingardöm
unni, sem gengur undir nafn
inu Landeyjarplágan. Aldrei
þessu vant verður henni orð
fall. Hún bara hlær.
— Vissi ég ekki láfa litla
að við værum sammála. Meiri
graut í Jesú nafni. ..
Landeyjarplágan er þotin af
stað áður en Runólfur hefur
endað setninguna.
— Þetta er vinnugleði, sem
glæpahundur á borð við Stalín
gæti lært ýmislegt af.
Þeir róttæku geta ekki hleg
IB að svona fyndnl. Elnn þeirra
kemur með skýringu á aftur
haldssemi Runólfs.
— Ert þú ekki stórútgerðar
maður ennþá?
— Ég veit ekki hvað það er,
sem þú kallar stórt eða lítið,
segir Runólfur, en hitt veit ég,
að þeir sem lifa á því að ljúga
í ykkur um íslenzka verkalýðs
pólitík, búa við miklu meira
fjárhagslegt öryggi en sumir
okkar, sem höfum verið að
bagsa í útgerð.
—- Þeir eru svona þessir
kratar, segir maðurinn. Þeir
eru verkalýðnum hættulegastir.
— Nú, svo þig hefur dagað
uppi á tímum sósíalfasismans.
Þegar Alþýðuflokkurinn var
höfuðstoð auðvaldsins og
kommar lögðu aðaláherzlu á að
sverta krata í stað þess að berj
ast við íhaldið, segir Runólfur.
Þetta er í fyrsta skipti, sem
pilturinn heyrir orðið krati.
Hann hefur drukkið í sig kenn
ingar hinna róttæku en hann
hefur gaman af þessum frænda
sínum. Þótt pilturinn haldi
áfram að vera honum i höfuð
atriðum ósammála, getur hann
ekki annað en viðurkennt yfir
burði hans í viðræðunum.
Námið þennan vetur, fer að
mestu fyrir ofan garð og neð
an hjá piltinum. Hann hefur
lent í hálfgerðri ruslakistu.
Það er meðal annars spilaður
handbolti í tímanum hjá einum
kennaranum. Þarna eru strák
ar og stelpur, sem eru 2—3 ár
um eldri en pilturihn og hafa
önnur áhugamál en námið.
Þrjár lifsreyndar stúlkur, sem
sitja fyrir aftan piltinn og eru
honum innan handar í tungu
málum, hafa gleymt að slökkva
í sígarettu, þegar kennslu
stund byrjar. Þegar enginn
tekur eftir, fá þær sér smók á
bak við gluggatjald. Þetta er í
tíma hjá Sverri Kristjánssyni.
Skyndilega nemur hann staðar
og segir:
— Fáið þið mér sigarett
una, stelpur. Þið hagið ykkur
eins og kanamellur.
Þær verða rauðar út að eyr
um. 1 næstu frímínútum segja
strákarnir:
— Helvíti var Sverrir töff
við ykkur, stelpur.
— Þetta er kommahelviti,
segir ein þeirra.
— Og fyllibytta, segir önn
ur.
— Lifi spillingin, segir feit
ur og værukær náungi, sonur
ríkra foreldra. Hann er drátt
hagur mjög og áður en næsti
tími, sem er teikning hefst, hef
ur hann sviðsett þetta atvik á
töflunni. Jóhann Briem, sem
kennir teikningu, finnst ekki
ástæða til að afmá þetta lista
verk þegar í stað. Hann brosir,
enda ýmsu vanur í þessari óróa
deild. Um vorið falla flestir,
þar á meðal sögumaður.
Á Bergstaðastræti er lítið
næði til lestrar. Hins vegar er
Landsbókasafnið í næsta ná
grenni. Þangað leggur piltur
inn oft leið sína. Eitt kvöld,
þegar mjög fáir eru í lestrar
salnum kemur til hans maður
með gleraugu, krullað hár og
göngulag eins og kvenmaður.
— Heyrið þér piltur góður.
Hér er ekki ætlazt til að aðrir
dvelji en fræðimenn, auk þess
eruð þér alltof ungur til að
vera hér.
Pilturinn veit, að þetta er
rétt, en hingað til hafði enginn
amazt við honum. Pilturinn tek
ur saman bækur sínar og fer
niður. Hann er hálf niðurlút
ur, þegar hann kemur í fata
geymsluna. Þar er góðleg
kona, sem hann er orðinn mál
kunnugur. Hún sá strax að eitt
hvað hafði komið fyrir.
— Hvers vegna ert þú að
fara svona snemma, spyr hún
piltinn.
— Mér var visað burtu, seg
ir sá stutti og það er ekki laust
við að röddin bresti.
— Hver gerði það?
— Sá með gleraugun.
— Djöfuls skepnan hann
Guðbrandur.
— Nú er þetta doktor Guð
brandur. Ég hef aldrei vitað
hvað hann hét, sagði pilturinn.
Konan bauð drengnum að
sitja í forstofunni, ef hann
vildi. Hann gæti lesið þar, unz
lokað yrði. Pilturinn þáði það
með þökkum. Litlu seinna bar
þarna að Lárus Blöndal bóka
vörð og spurði hann konuna
hverju það sætti, að drengur
inn sæti þarna við lestur. Kon
an kvað doktor Guðbrand hafa
visað honum út, þótt lestrarsal
urinn væri svo til tómur. Ein
hver fleiri orð hafði hún um
þetta tiltæki Guðbrands og
bætti við, að doktorinn væri
snöggtum stimamýkri þegar
„sumir aðrir“ kæmu til hans i
heimsókn. Lárus sagði fátt en
fór til landsbókavarðar. Kom
að vörmu spori og sagði leyfi
fengið. En alltaf stafaði drengn
um beygur af Guðbrandi eftir
þetta.
II.
Soldáninn gefur komplí-
ment og Runólfur ræðir
stjórnmál
Eftir eitt og hálft ár er pilt
urinn ráðinn bókavörður í
Keflavik. Hann kemur oft í
heimsókn í Reykjavíkursafnið.
1 kaffistofu Bæjarbókasafnsins
er ákveðið að taka hann til
bæna.
— Okkur langar til að leggja
fyrir þig smá próf, segir
Herborg.
— Ég vona að það verði ekki
þungt.
— Hér kom kona í gær og
spurði um bækur eftir skáldið
á Egilsá. Þann, sem var við af
greiðslu rak í vörðurnar. Þá
sagði konan: Skelfingar af
greiðsla er þetta. Ég er viss
um að bókavörðurinn í Kefla
vík hefði vitað þetta á stund
inni.
Þetta er áður en skáldið á
Egilsá er orðið alþjóð kunnugt
eða sama árið og hin ágæta
bók hans, Hinum megin við
heiminn, kemur út.
— Ég er hræddur um að ég
falli á prófinu, segir Keflvík
ingurinn.
Hann rennir strax grun í
hver konan sé. Bókavörðurinn
fer í mat til Runólfs. Þeir verða
brátt niðursokknir í umræður
um Israela og Islendinga.
Soldáninn kemur inn og trufl
ar. Hún þarf að senda annan
út í búð og hinn niður í Turn.
Bókavörðurinn kemur eins og
venjulega með helminginn af
því, sem hann átti að kaupa.
SoMáninn stekkur upp á nef
sér.
— Það vona ég, að þú fáir
veruiega skapilla konu.
— Engin hætta, Solla mín, ég
hef beðið Drottinn að senda
mér Benjamíníta fyrir konu. Ég
trúi ekki öðru en hann verði
við svo kristilegri ósk.
Þetta var nú ekki beinlínis
til þess fallið að milda skap
soldánsins. Hún lítur á þetta
Israelaskraf þeirra Runólfs,
sem hálfgerða eða algera vit-
leysu.
— Heyrðu annars, Solla,
þakka þér fyrir komplímentið,
sem ég fékk frá þér niður á
Bæjarbókasafni.
— Hvað var það, spyr Run
ólfur og verður ein forvitni.
Bókavörðurinn segir söguna
18. október 1970
LESBÖK MORGUNBLAÐSINS 3