Lesbók Morgunblaðsins - 23.05.1971, Blaðsíða 7

stæðar, jafnt gegn Oddaverjum
og kirkjuvaldsmönnuim í
Skaftafellsþingi, eftir að þeir
náðu þar tökum, þó líklegt sé,
að þeir hafi fremur lagt ráð sitt
með Þykkvabæjarmönnum sið-
ari hluta 13. aldar.
Eins og þegar hafa verið
færð rök að, er Njála mjög mót
uð af klerklegum og kirkjuleg
um áhrifum og sjónarmiðum,
stimdum að vísu furðu óljósum
og dulbúnum í hinni miklu list
verksins, er fram kemur á marg
vislegan og ótrúlegan hátt. Það
er auðséð að um sögusvið
Njálu leikur undarlegur blær
kirkjulegrar aðferðar, heill-
andi en torráðinn. Höfundur-
inn hefur fullkomið vald ytfir
þvi sem hann vffl og ætlar að
koma fram. Hann leikur sér að
þekkingu sinni, og glæðir efnið
og persónurnar og sögusviðið
ótrúlegum ljóma, ótrúlegri
kynngi miðaldarlegra sjónar-
miða. Þetta kemur fram víða í
verkinu, en ef til viii hvergi
af jafnmikilli leikrti og i stað-
fræði og stílbrögðum i sam-
bandi við hana. Þar eiga naið-
aldarleg sjónarmið sinn miWa
Ijóma, sina miklu dul, er vfflt
hefur menn. Skal nú að því
vikið.
Aðaltilgangur kristins rithöf
undar úr Werkastétt á miðöld
um var, að rita guði tii ðýrð
ar, til að stuðla að riki hans
á jörðinni. Sjónarmiðin voru
mörg og margþætt. Tilgangur-
inn var mótaður af hinium
óþekkta skMningi á órannsak
anle.guim vegum guðs. Þar sem
hann hafði ráðin fullkomlega,
og umboðsmenn kirkjunnar
voru búnir að ná góðum ár-
angri eins og í vesturhiuta
SkaftafeHsþings — og jafnvel
undrr Eyjafjölilum — að dómi
höfundar Njálu — var honum
skylt að greina nákvæmlega
frá, hafa þar staðfræðina rétta.
En annað gilti fyrir utan
Markarfljót, þar sem menn, ráð
andi menn, streituðu gegn vilja
kirkj uvaldsmanna, vildu ekki
auka ríki guðs með auknum
jarðeignum til handa kirkj-
unni.
1 miðaldaritum kemur þessi
skilgreining viða fram og er
oft notuð til að auka á stíl-
brögð og kynngi sögu, líkt og
gert er í Njálu. Auðsjáanlegt
et að sumar staðvillurnar I
Njálu i Rangárþingi eru gerð-
ar að ráðnum hug, Verður að
þvi vikið siðar. En hitt er
merkilegra, hve mikla þekk-
ingu höfundurinn sýnir á stað-
fræði á Þingvelli og umhverfis
hann. Sama er að segja í upp-
hluta Ámesþings, en þar réðu
á Njáludögum forfeður fröm-
uða og fyrstu kirkjuhöfðingja
landsins.
Höfundur Njálu leikur sér
að staðreyndunum, mótar þær
að vild sinni í hið listræna
form listaverksins, er hann er
að skapa. Svæðið kringum
Odda á Rangárvöllum, er hann
hefur fyrir augum, meðan hann
ritar söguna, verður hulið róm
anlík. Rangá verður honum mið
depill í hinu ranga umhverfi
eins og Jórdaná varð honum í
óþekktu landslagi í Jóns sögu
baptista. Rangá verður honum
jöfn í sögunni, hvort heldur
hann miðar atburði við hana
austan og neðan Fljótsblíð-
ar og þar sem hún er á milli
Framhald á bls. 14.
LIN PIAO
FjöJimennasta stórveldi heims
ins hefur verið menningarlega
og stjórmnálaJiega eirtangrað
um nokkurt skeið og þótt und-
arlegt megi vixðast, er þetta
fjölmennasta ríki veraldar
ekki aðili að Samemuðiu þjóð-
unum. Kína og Kímverjar hafa
komirt á dagskrá upp á síðkast
ið sökum þeirrar þýðu i sam-
skiptum Kina og Bandarikj-
anraa sem vart hefur orðið við.
Mikil hula hvilir yfir mönn-
um og máJefnuim austur í
Kína og þykir þeim fáu, sem
gægzt hafa imm fjrrir bambus-
tjaldið, forvitnilegt um að lit-
ast. Hállfguðinn Mao getur ald
urs síms vegna varla átt eftir
Jangan stjónrarferil, þar sem
hann hefur sjö átr um sjötugt.
En hver tekur við þessu fjöl-
menna ríki, sem brátt mura
telja þúsund rrtilljónir manraa
innan sinraa vébanda? Furðu
hijótt hefur verið um tilvon-
andi eftirmanra Maos, en eftir
því sem bezt verður vitað,
koma tveir menn helzt til
greima og af þeim er Lin Piao
talinn Iíkiegastur rikiserfiragi.
Enda þótt þessi slétti og
feddi maður hatfi komizt
á toppinn, er þó næsta fátt um
harara vitað; hvort hairn á gengi
sitt einvörðungu að þakka
fvLgispektinni við formanninn,
eða hvort hann býr yfir óvenju
legum hæfileikum. 1 augum
Vesturlandabúa er haram aðeins
auðmjúkur lærisveinn í skugga
meistarans Mao, sí'iti teygir sig
yfir allt Kína og raunar víða
um heim.
Þar í skugganum virðist
þessi Pétur tuttugustu ald-
arinnar leggja sig fram urn
hlutverk „sonar fólksins, eins
af slþýðunni," litla mannsins
með óbrotna hermannspottlok-
ið (marskálksstjörnunni var
sprett úr, þegar tignar-
heiti voru lögð niður í þjóð-
frelsishernum), eilift og óhagg-
anlegt lærisveinsbros á vörum
— og rauðlita bænabók plast-
bundna í vinstri hendi: nýja-
textamenti marxismans.
Hann kemur líkt og eftirbát-
ur í Itjölfar Maós. Af einhverj-
um ástæöum festir maður ævin
lega augu sín á því í hverri
mynd, sem umfangsmest er;
manni verður starsýnt á hina
miklu, glæsilegu fleytu, þar
sem hún liggur, en bátarnir
umhverfis fara framhjá manni,
enda þótt þeir kunni margir að
vera hraðskreiðari og lipurri í
stýri en flaggskipið. Þessu lík
er vesturlenzk sýn og þekk-
ing á kínverskum stjórnmálum
og stjórnmálamönnum. Við höf
um glápt okkur heilluð á
flaggskipið, Maó formann Tse-
tung aðrir leiðtogar Kínverja
eru okkur þvi sem næst ger-
samlega ókunnir, að Chou En-
iai, forsætisráðherra máski
undanskildum.
Slík afstaða sem þessi
er auðvitað dálítið vafasöm.
Hún býður heim þeirri skoð-
un, að þeir menn, sem næstir
standa Maó, þeir Lin Piao og
Chou En-lai, séu gersamlega
ósjálfstæðir og einskis ráð-
andi, — leikbrúður.
Þessi mynd er áreiðanlega
hvort tveggja ranglituð af
ráðnum hu.ga og auk þess bein
línis óraunsæ að gerð. Það er
nú þegar nokkuð liðið frá þvi
Maó hætti sjálfur að mestu
raunhæfum og beinum afskipt
um af stjórnmálum; þau hafa
upp á siðkastið að mestu hvilt
á herðum þeirra Chous og
Lins, svo og Liu Shao-chi, fyrr
um forseta, þeim er vikið var
frá völdum. Þaö var að sjálf-
sögðu vegna sérstakrar tryggð
ar og hlýðni við Maó sjálfan
og hugsun hans, sem Lin Piao
var gerður að opinberum krón
prins hans („Lin næstráðandi,
vopnabróðir Maós stjórn-
anda") í þeirri valdakreppu
og baráttu, sem var hluti af
menningarbyltingunni kin-
versku. En það kemur hins veg
ar ekki í veg fyrir það, að
þeir Lin og Maó kunni að haía
litið málin og hlutina ólíkum
augum á stundum. Martin
Ebon, sá, sem nú hefur út gef-
ið hina fyrstu vesturlenzku
ævisögu Lin Piaos, telur sig
geta sýnt fram á ýmislegan
þvilikan skoðanamismun Lins
og Maos og þar að auki
fram á fjandskap milli þeirra
Lins og eiginkonu Maós, fyrr-
um leikkonunnar Chiang
Ching, sem stóru hlutverki
hefur gegnt í hugmynda-
fræði og hreinsunum, jafnt
innan leikhússins sem hersins.
Nú virðist það allmikið
færzt i fang, svo ekki sé meira
sagt, af Ameríkana, að hyggj-
ast krafsa upp æviatriði þessa
kinverska leyndarmanns og
„næstráðanda“. Enda verður
að segja sem er, að Ebon hef-
ur fráleitt alls staðar haft er-
indi, sem erfiði; bók hans er
á köflum hálfgerð naglasúpa.
En hvað um það, látum oss
rekja hin helztu æviatriði Lin
Piaos. Hann fæddist árið 1907
í héraðinu Hupeh, ekki all-
fjarri þeim stað, þaðan
sem Maó lagði upp í hið fræga
sund sitt yfir fljótið Yangtse
árið 1966 —■ sund það, sem
boðaði endurkomu hans á
stjórnmálasviðið.
Ef að líkum lætur, var fað-
ir Lins eigaradi að litlu vefn-
aðarfyrirtæki. Hann varð hins
vegar gjaldþrota við bylting-
una 1911, þegar Manchu-keis-
araættinni var steypt af stóli.
Lin lét sjálfur eitt sinn svo um
mælt, að fjölskylda hans hefði
orðið auðvaldskerfinu að bráð
— ein meðal margra.
Lin var aðeins tíu ára, þegar
hann neyddist til þess að fara
að vinna fyrir sér sjálfur.
Þrettán ára að aldri var hann
þegar orðinn fullgildur bylt-
ingarmaður, en hélt sig þó
stöðugt að námi sinu, þrátt
fyrir byltingarstarfsemina. Um
tíma sótti hann m.a. kennslu-
stundir í ensku hjá
bandariskum presti kaþólsk
um, Robert Morris að nafni.
Þegar fyrir tvitugt var Lin
setztur á bekk í hinum fræga
herskóla, Whampoa, þar sem
hann kynntist fyrst þeim Chou
En-lai og Chu Teh, skipuleggj-
ara „hinnar miklu" eða „löngu
hergöngu," en Chu var lengi
síðan yfirmaður og verndari
Lins hins unga. í borgarastyrj-
öldinni og á hinum flóknu
og erfiðu timum samvinnunn-
ar við Kuomintang (flokk Chi-
ang Kai-sheks) öðlaðist Lin,
eins og Maó, þá reynslu sina
í skæruhernaði, sem þeir hafa
báðir tveir síðan kerfisbundið
í kenningarnar um baráttu
fólksins.
Það var svo upp úr Kóreu-
styrjöldinni, að Lin tók að
eygja tindinn. Ebon heldur því
fram, að styrjöldin hafi fengið
Peng The-huai, varnamálaráð-
herra, þreytu á pólitískri og
efnahagslegri tilraunastarf-
semi Maós. Peng ha.fi krafizt
þess, að dregið yrði úr kreddu
festunni, sem komin var
á. Togstreitan milli hans ann-
ars vegar og Lins og Maós
hins vegar stóð yfir í rúm þrjú
ár. Árið 1959 varð Peng undir
I baráttunni og kom þá Lin
Piao í stað hans og varð varna
málaráðherra og yfirmaður
Frelsishersins. Siðan og meðan
stóð á menningarbylting-
unni hefur hann svo neytt laga
að þoka sér í áttina, þar til nú,
að hann er naisti maður Meist-
aranum sjálfum.
Að þvi er Ebon segir, er
persónuleiki þess manns, sem
taka mun við af Maó áður
næsti áratugur er liðinn, ákaf-
lega margþættur. Lin er hinn
hæfasti og virðingarverðasti
skipuleggjari og hefur til að
bera auk þess geypilega
reynslu í hvoru tveggja,
skæruhernaði og pólitiskuu}
klækium. En samt sem áður er
Lin Piao ekki sá harðjaxl, sem
halda mætti af framangriend-
um orðum. Hann bita vopn eins
og aðra. Hann er maður tilfinn-
inganæmur, og hefur oft feng-
ið á því að kenna; hann hefur
fengið taugaáföll og átt við
ýmsa aðra alvarlega erfiðleika
að stríða.
23. mai 1971
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 7