Lesbók Morgunblaðsins - 11.02.1973, Qupperneq 4

Halldór Hansen, læknlr, ásamt konu sinni, Ólafiu Þórðardóttur frá Báðagrerði, dóttur þeírra, Sigr-
rúnu og: Eebekku Tómasdóttur í Miðengl í Garða hverfi, sem sagt er frá í grreininni.
V.
Þorgils Ingvarsson
H0KK3R ViffiHfffiORE
FYR3R REBEKKU TÓniftSBOTTÍIR
Fróðleifcsbækur á borS við
ísl'enzkt mannlSf eftir Jón
Helgason hafa arvinlega verið
mér mest að skapi. É>g 'hefi Iver
rð laus við að vera ganjgTýn-
inn á meðfer'ð hötfundar. Það
er kostur fyrir iesandann að
taka það sem fulllkominn sann-
leika, sem í toókinni istendur og
þarf þá ekki að hatfa neinar
vangaveltur.
En svo kom sdðasta ibók toans
„Orð skuiu standa", æviisaga
Páis Jónssonar, vegagerðar-
manns. Orð þessi hefur Páil
eftir háifgerðri ömmu sinni á
EHiðavatnskoti og vfflll igera
þau að ellefta tooðbrðinu eííir
hinum 10 boðorðum Móses.
Ég hefi veit þessum þremur
orðutm fyrir mér og get ekki
'fengið nokkra meriringu í þau.
Ég hefi iborið þetta undir
noklkra máifrajðihga oig segja
þeir fiestir að þetta sé mál-
leysa. En einn sagði jþó: „Skild
irðu þetta ektoi, maður? Hann
á auðvitað við það, að jþað sem
hann og aðrir skritfa S Tíimann,
eigi að standa um eilifð sem
hinn eini sannleiikiur.“ En
hvað segja Mogga-menn við
iþvíi? En sdeppum iþvá. Pláill Jóns
son er einkennilegur kvilstiur
oig getur tæpast ftalizt maður
eins ag gerist og igengur. Og
ég segi niú eins og ungMn'gam-
ir nú á dögum. „Hann tekur
ekki við sér“, fyrr en hann er
ikaminn itölluvert á þrítugsaldur
inn.
'Frásö'gn hams um viðskiipti
hans við Jón Halldórsson á
Syðri Reytojum, er sltrax Itbr-
tryggileg, þó að fyrst kasti
tólflunium, iþegar hamn segir
frá veru sinni 1 Miðengi í
Garðahreppi um 5 lára skeið.
Þar sem œvisagan toer það með
sér, að Páll er itæplega „nbrm
a!“, sízt fyrri Muita œvinnar og
tæplega notokurn 'tiima, þá
hefðd ég látiið þessi ummœli
hans standa óáreitt, „Orð
skulu standa“.
'En ritihöfundurinn gefur Re-
toektou Tómasdóttiur eftirmæli,
þar sem þvi er lýst að Iþess-
ari lumkomulausu hreiDdu konu
(andlegur og iiikamlegur aum-
ingi) hatfi lánazt að ala upp
dreng, sem varð að marrni og
þetoktur iþjóðfél'agBborigari. Og
sjá'lifsagt þyikir hötfundi þetita
undur mikið eftir hdna ömur-
legu lýsingu Piálls, sem höfuntí-
ur virðist tful'lkoirfflega trúa
sem hinu eina sanna.
En 'þar sem ég veit, að höif-
undurinn er fróðleitostfús, l&ng
ar mig tiil að gefa honum og
öðrum nokkrar upiplýsmigar
uim hina imeritou 'konu, Re-
bekku Tómasdótitur, og stdkla í
stórum drálttum 'á hinum
langa æviferii hennar. (IHún
varð rúmlega átitræð).
Faðir hennar var Tóimas Ás-
grímsson, sem bjó að Bæ í
GnunnaVík við Isatfjarðardjúp
(Bæjar-ibæimir rnunu bafa ver
ið margir og sumir imeð amnar-
iegum nöfnum, t.d. Sútarabúð-
ir. Þar bjó ,um itíma Tómas,
sonur hans, sem síðar verður
igetið). Tómas átti með konu
sinni 14 böm, þar af urðu 11
toömin 60 ára eða eldri. Af
þeim fregmum, sem ég hefi tfeng
ið, er þetita orðinn stór ætt-
bál'kur og mesta kjarna- og
imyndanfólk, dreift um Vest-
tfirði, og ifjöldi er einnig á Suð-
uriandi.
Ég pensónulega kynnltist að-
eins einum bræðra Rebekku,
Tómasi, sem tum tiíma tojö á Sút
arabúðum t Grunnavik. IHann
átiti 2 sonu, Tómas, sem lærði
slátraraiðn lí Danmörku og
varð yfdnslátrari SláturféilaigS
Suðurlands um 'áratiuga skeið.
Hans sonur er Tómas rakara-
meistari i Reykjavik og dótitir,
Rannveig, ritihöfundur. Hinn
sonur Tómasar var Bárður,
lærði stoipasimSðar úti i Dan-
mörtou. Rato um langt skeið
skipasmíðar á tfsatfirði oig var
svo síðustu æviárin ráðunaut-
ur Fiskifélags íslandis d Reykja-
vlk. Hans sonur er HjóSmar,
sprenglærður skipaverkíræð-
ingur og núverandi siglinga-
'málastjóri ríkiisms.
Einnig kynntist ég systur-
syni Rebekku, Ólaíi Benjamins
syni. Móðir hans hét Ólina,
gitfti'st Benjamin, og bjuiggu
þau á Marðareyri við fsafjarð-
ardjúp. Ólafur þessi var m,ik-
ills metinn kaupsýslumaður.
Því til sönnunar skal þess
getið, að þegar Nielísen gamli
fór frá Eim'storpafélagi tfslands
fyrir aldurs sakir, var iþessi Ó1
afur kosinn í hans stað. En för
sjónin tóik í 'taumana, (þvtí hann
varð bráðkvaddur um þetita
leyti. Sonja var dóltitir hans,
sem var um itdma iblaðamaður.
Fleirum aí þessurn ætittoálki
hefi ðg kynnzt t.d. Ólafi Tóm-
assynd hagfræðdnigi, sem ég
vann með i Lanöistoankanum
um nokkur ár, sérstöku prúð-
menni (4 œtitl. frá Tómasd í
Bæ).
Ég hefi talið upp íþessi skyld
rnenni Rebekku til IþesS' að rit-
höíundurinn geti átitað sig á,
að það eru þö til í ætit hennar
einn og einn einstatolin'gur,
sem hafa einhverja týru í hötfð
inu.
'Rebekka mun hatfa verið
rúmlega tivdtiug, iþegar hún réðst
vinmukona til sr. Þórarins
Böðvarssonar í Vatnsíirði, og
var hún óSlitið 'á iþvd heimili
þar til er hún gifítist 1869, eða
i 8—9 ár.
Tæpiega getur hjá Iþví farið,
að iþað hefur verið igóður skóli
ifyrir uniga stúlku að vera á
þessu sérstalka menningarheim
iii d svona iangan tiilma.
1869 bjó 'Þorgils, mannsefni
Rebe'Wku, tneð móður sinni
Guðrúnu Jónsdótitur, sem þá
var orðin eklkja ásamlt þess-
um börnum sinum á kotinu
Hóli í 'Garðahreppi. Guðrúnu
19 ára (er þá d vist á Seltjarn
amesi) In'gibjörgu 10 ára,
Árna 9 ára, Þorgerðd 7 ára og
Sigrúnu 5 ára (er hjá kunn-
ingjafólki eða skylldm.) Svö
bætiist Rebetoka við, 29 ára.
Á Hóli bjó einnig á þessutm
tíma Hel'ga Ásmundsdóttir,
ekkja eftir Þorgils Gunnars-
son (Rangæingur að ætit)
ásamt tveimur sonum, Þorgillsi
11 ára iog Einari 6 ára. At-
hatfnamanninum, sem lenigi var
'kenndur við Óseyri við Hafnar
tfjör'ð. Og í iþetta koit hefur Páll
sjáltfsagt ráðizlt.
Um þessar mundir bjö á Mið
eragi Jónatan Gíslason (42 ára
1871) og kona hans Margrét
Ólafsdóttir 40 ára, Hfel'ga þ.d.
16 ára, Ólatfur ‘þ.5. 14 ára, Eldn
Margrét 5 ára, Jónína 3 ára,
Jón Pétur 1 árs.
En um haustið 1872 drukton-
ar Jónatan á leið tfrá Hatfnar-
firði út að Miðengiisvör.
Etokjan Mangrét beldur
•átfram búskap á Miðengi og
kemur þar upp börnum sántum.
En um vorið 1873 flytjasit Þor-
igils og Rebekka aneð Sina tf jöl-
skyMu að Miðengi í samtoiúð
vdð Mangréti. Þar 'voru húsa-
kynni góð, nýuppibylggður port
byggður bær og vel t® hans
vandað, enda var Jónatan
mesta snyrtimenni og þau bæði
fijónin.
1 húsvitjiun arbóik Garða-
'kirkju 1873 er þetta tfólk tal-
ið heimilisfast í MiOengi.
Ofangreind fjöl'sikyllda Mar-
grétar og Þorgils Halltíórsson
26 ára, Rebekíka Tómasdóttir
33 ára, Háilldóra þ.d. 2 ára, Jón
Bergsveinn þ.is. 1 árs. Guðrún
Jónsdóttir 51 árs móðir Þorgiis
ar, Guðrún Haildórsdótltir d.h.
23 ára (er þó í viist), Ingi-
björg d.h. 13 ára, Árni s.h. 12
ára, Þorgerður d.h. 9 ára. Er
'hún hjá tounnirngja- eða skyld-
fólki þegar manntial' fór ifram.
Páli Jónsson, vtnnupiltur 20
ára.
Þetta eru 10 manns á heimili
Þongilsar og 6 á heimiii Mar-
grétar eða samta'ls 16 manns á
þessu „eym'darkoti" Miðengi.
Þetta er tfóik á öllum aldri, þó
eniginn gamalimenni (elzt 51
árs). Hér vantar Sigrúnu dótit-
ur Guðrúnar 7 ára, sem miun
hafa verið tekin af Ifrænd- eða
kunningjatfóðki, mun þó hatfa
verið hjá móður sinni annað
kastið.
Ég vil geta þess, að tvær
yngri dætur Jönatans og Mar-
grétar giiftust bræðrum, Ellin
Sigurjónd Sigurðssyni, tré-
smíðameistara, þektotium manni
á sinni tiíð. Hann byigigði uneðal
annars kvistinn á Stijórnarráðs
'húsið, sem mikið Var rætt um
að verki lokinu, bæði utan Al-
þingi's og innan, þvli að kostn-
aðurinn þótti stórkositlegur, en
afflir voru sam'mála um að fcvlst
urinn stórprýddi húsið, auk
þesis sem hann gaí mjög imikið
au'kið rými. Sigurjón byggði
sér íbúðarh'ús við Vónarstræti
sem setti sinn svíp á morður-
©