Lesbók Morgunblaðsins - 17.02.1974, Síða 13

Hér í verstöSinni þykir sjálfsagt að unglingar
fái talsverða undirstöSu í bókstafareikningi.
Yfirleitt líta þau á þá tegund stærðfræSi sem
einhverskonar gestaþraut, sem maður neyðist
til aS glugga í til þess að fá ekki núll á prófi.
Aftur á móti þykir yfirleitt óþarft, að hin upp-
vaxandi kynslóð fái nasasjón af sjávarútvegi,
hvað þá að kennd séu þau vinnubrögð, sem líf
okkar í þessu landi byggist á.
Það mun hafa verið Jón Gissurarson, sem
forgöngu hafði um sjóvinnunámskeiö í gagn-
fræðaskóla fyrir um það bil 20 árum. En skiln-
ingur á nauðsyn þess hefur ekki vaxið meir en
svo, að nú eru haldin sjóvinnunámskeið í
aðeins einum gagnfræðaskóla í Reykjavík.
Sjávarútvegsráöuneytiö og Fiskifélagið munu
hafa haft forgöngu um að senda tvo menn út á
land til að sjá um sjóvinnunámskeið í skólum
og gagnfræðaskólarnir á Snæfellsnesi og á
Austfjörðum hafa tekiö þeirri aðstoð fegins
hendi.
íslenzka fræðslukerfið býr við eina gífurlega
meinsemd, sem að minni hyggju yfirskyggir allt
annað, þegar rætt er um að uppfræða þá, sem
landið erfa. Frá sjö ára aldri til tvítugs er
skólafólki haldið að bókum og námsgreinum.
En strax í barnaskóla sér hver sæmilega skyn-
samur nemandi, að hluti af námsefninu hefur
mjög óljóst gildi, svo ekki sé meira sagt. Ef
það er aðeins veikur grunur í barnaskóla að svo
sé, þá verður það að vissu í gagnfræðaskólun-
um. Flestir kennarar berjast vonlítilli baráttu
við námsleiöann, sem er afleiðing þess, að
nemendur sjá ekki tilganginn með talsveröum
hluta af því stagli, sem námskráin gerir ráð
fyrir.
Talað er um stöðuga endurnýjun fræðslukerf-
isins, endurmenntun kennara, vélvædda náms-
tækni og þar fram eftir götunum. Hinsvegar
virðist siður á dagskrá, að námsefnið hafi
ótvíræða þýðingu fyrir einstakling í nútíma
þjóðfélagi. Spurningin er: Hvað getur almenn
undirbúningsstofnun eins og gagnfræðaskóli
gert? Á hann að ýta undir þroska, víðsýni og
sjálfstæða hugsun, — eða er hann til þess að
sem flestir nái lágmarkseinkunn i einhverju
þrugli, sem þeir hafa andstyggð á og ætla sér
aldrei að líta i framar. Er það til þess arna, sem
við höfum sett á laggirnar og stöndum undir
þessu dýra fyrirtæki? Eða er þetta allt saman
sett á svið uppá sport?
Þess verður stundum vart, að menn leggja að
jöfnu nýjungar og framfarir; að ný kenning
eða ný aðferð hljóti að taka fram því
sem áður hefur veriÖ notazt við. Mér kemur
í hug tungumálakennslan, sem hefur
ótvíræða þýðingu. Hana bar á góma, þegar
ég ræddi við ungan og áhugasaman
skólamann á dögunum. Var hann harla
ánægður yfir þeim framförum frá „latínu-
skólastaglinu", sem hann kvað okkur hafa búið
við, sem tókum landspróf um 1950. Þá var
lögð áherzla á málfræði, þýðingu og að geta
skrifað stil á viðkomandi máli. Talmál og fram-
burður var síður rækt, en menn urðu sendi-
bréfsfærir tiltölulega fljótt.
Nú skildist mér að hér hefðu orðið miklar
framfarir; nánast bylting. Megin áherzlan lögð
á talmál og framburð, en engin málfræði að
kalla og lítið skrifað framanaf. Málfræðin kæmi
síðar, sagði hann, þegar nemandinn hefði
fengið tilfinningu fyrir málinu.
Mikið hljómaði þetta fallega. Maður gat
imyndað sér, að frá kennslustofunum bærist
kliður af fágaðri Oxfordensku með dálitlu ívafi
af Sjeikspír eins og enskir leikarar nota.
Að gamni mínu fór ég að kanna máliö og
komst að þeirri raunalegu niðurstöðu að talmál
og framburður var fjárakornið ekkert skárra en
löngum hefur tiðkazt i gagnfræÖaskólum.
Annað var þó stórum verra: Krakkagreyin gátu
naumast komiö saman óbjagaðri setningu á
pappír, enda kunnu þau ekki nema lítið brot af
þeirri málfræði, sem áður var miðað við að
nemendur þekktu á þessu stigi. Þess vegna er
eðlilegt að sú spurning vakni, í hverju hinar
mjög svo lofsverðu framfarir séu fólgnar.
Við lifum að vísu í veiðimannaþjóðfélagi þar
sem aflahrotur og gæftaleysi skiptist á.
Kannski er það þess vegna að lögmál happ-
drættisvinninganna hefur nú verið fært að
prófborðunum. Ég á þar við þessi fáránlegu
krossapróf, sem nú tíðkast. Lesa má rétta
svarið á prófblaðinu ásamt tveimur röngum
svörum. Það er gert ennþá auðveldara en á
getraunaseðlum fyrir ensku knattspyrnuna, en
formið er svipað. Nemandi sem ekkert veit,
getur fengið ágætiseinkunn í svona prófi. Ugg-
laust er fólginn i þessu vinnusparnaður fyrir
kennarann; varla tekur langan tíma að telja
krossana. En hver tekur mark á útkomunni?
Slappleikinn er þó engan veginn bundinn við
gagnfræðaskólana. Ungur prófessor við Há-
skólann hefur sagt mér, að það sé til dæmis
vandamál þar, hvað stúdentar séu bágléga
læsir á ensku. Hann taldi að aukin áherzla á
valgreinar og brautaskiptingu í menntaskólum
leiddi einungis til útþynningar og lakari mennt-
unar, enda sæi þess stað nú þegar i Háskólan-
um.
Gísli Sigurðsson.
A Ifagull
hugleiðing
I Ulll l CC3I“| "IVV iccnnuii yj«
eftir Inaiald Tnmnwnn eyris 09 stórhækkun skatta!
KUU HiyjUlU iW//í(tói)Wímyndum Kröfuhörkuforingjar hir
kröfum, sem ekki er hægt «
fullnægja, nema með lækkun gjal
Ég las fyrir nokkru bók, mér til
óblandinnar ánægju og aðdáunar
bæði á ævintýrissögunni og höfundi
hennar, Bjarna M. Jónssyni. Höfund-
ur þessarar bókar lýsir ofbeldi,
ágirnd og mætti hins góða svo
meistaralega að fáir munu eftir
leika. Sagan er lika ágæt spegilmynd
af okkar nútimaþjóðfélagi með sinni
alkunnu heimtufrekju og óhóflegu
ýmsu stétta eru í flestu ekki ósvipað-
ir honum Bimi i sögunni, sem ætið
var óánægður og ætið i hinu versta
skapi, sem bitnaði á Guðrúnu systur
hans, sem var mjög góð kona, er
ekkert aumt gat séð, og hún var
mjög miður sin vegna skapgalla og
ágirndar bróður síns.
Stutt ágrip sögunnar: „Eitt
aðfangadagskvöld þegar
Björn var á gangi við hirðingu
fjár síns, verður honum litið á
lítinn álf sem hafði týnt
huliðshjálmi sínum. Hann
verður ekki seinn á sér að
grípa hann í sterka hendi
sína, því að hann hafði heyrt,
að álfar ættu gnægð gulls í
hamrabústööum sínum, og
pínir hann til að lofa sér ein-
hverju af álfagullinu ef hann
sleppti honum. Álfurinn
neyddist til að ganga að
þessu, og hann sagði Birni að
heimsækja sig á þessum stað
á aðfangadag næstu jóla. Á
aðfangadag næstu jóla
vaknaði Björn löngu fyrir
dögun og fór á hinn tiltekna
stað. Hann varð að bíða
nokkuð lengi, og fór hann að
formæla álfinum, því hann
hélt að hann mundi svíkja
sig. En þegar minnst varði
birtist álfurinn og rann þá
Birni samstundis reiðin.
Björn sleppti nú töfra-
hnoðinu, og rann það þegará
stað. Eftir nokkurn tíma
koma þeir að háum klettum.
Álfurinn drepur sprota á berg-
ið og lýkst það þegar upp, og
þeir sjá inn í höll alsetta gulli
og gimsteinum og álfakóngur
i hásæti. Björn kvaðst ekki
mega tefja; vildi strax fara að
fylla stóru pokana, sem hann
hafði meðferðis undir gullið.
Honum er þá fylgt í stóra
geymslu fulla af gulli og hann
tekur þegar að fylla pokana.
Þegar því er lokið, er honum
hjálpað með að koma pokun-
um á sleðann sem hann hafði
meðferðis. Hann heldur svo á
stað og gengur ferðin furðu
greiðlega, þótt þungur væri
drátturinn. Systir hans heima
var mjög áhyggjufull vegna
þessarar ferðar; bjóst jafnvel
við að sjá hann ekki framar.
Þar var komið miönætti,
þegar Björn kom heim. Hann
var hinn kátasti og bað systur
sína að hjálpa sér að bera inn
pokana og hugðist láta hana
falla í stafi yfir auðæfum sín-
um. En honum brá í brún
þegar hann opnaði pokana. í
þeim fyrsta var tómt loft; úr
öðrum pokanum hlupu marg-
ir mjálmandi og hvæsandi
kettir; í þeim þriðja var að-
eins grjót. Björn var örvita
af reiði. Hann óð fram og aft
ur og barði saman hnefun
um. Slika grimmd hafði Guð-
rún aldrei séð í neinum öðr
um augum. „Hefnd, hefnd,"
hrópaði Björn æðislega.
Hann kreppti hnefana svo
hnúarnir hvitnuðu. „Eg skal
drepa alla álfana strax á
morgun," grenjaði Björn.
Guðrúnu sortnaði fyrir aug-
um. En Björn hló tryllings-
hlátri.
Næsta morgun var Björn
ekki vaknaður á venjulegum
tíma. Systir hans hugði að lúi
eftir ferðina mundi valda.
Hún gegnir skepnunum, og
fór svo að reyna að vekja
Björn, en hann svaf sem
fastast. Hann svaf næstu
daga og vikur, og allt hugsan-
legt var reynt til að vekja
hann, en allt án árangurs.
Guðrún reyndi að hjúkra hon-
um eftir getu. Svo leiö árið til
næstu jóla. Á aðfangadag var
Guðrún mjög harmþrungin.
En þá mundi hún eftir álfa-
móðurinni, sem varð alvis á
jólunum. Hún afréð að ná
fundi hennar. Hún bjó sig til
feröar sem bezt hún gat. Og
eftir langa göngu'náði hún
fundi álfadrottningar.
Guðrún heilsaði henni. Hún
tók henni vingjarnlega og
mælti: „Þú munt komin
hingað vegna bróður þins. —
Dreyp þú á hann dropa úr
lifsins lind áður en þessi jól
eru liðin, og mun hann þá
vakna." „Hvar er lifsins
lind," spurði Guðrún. „Hún
rennur víða fram," mælti
álfamóÖir.
Guðrún hélt nú heimleiðis
og leitaði að lifsins lind og
gat hvergi fundiö hana, því
allt var frosið. Hún leitaði
fram á nótt. Hún óttaðist að
hún hefði farið framhjá lind-
inni án þess að verða hennar
vör. Hún bjóst nú við að geta
ekki vakið bróður sinn. Undir
miðnættið reikaði hún í bæ-
inn niöurbeygð og harm-
Framhald á bls 14.