Lesbók Morgunblaðsins - 16.06.1974, Blaðsíða 12

□ULRfEn
EFm
□G
TRÚRR
REVflSLR
TILRAUN
MEÐ
HAFSTEINI
MIÐLI
hafði raunverulega gefið þeim, og
töldu hana eiga helzt við um sig.
Tveir fundarmenn settu þá lýs-
ingu, sem við þá átti, í annað sæti.
En nákvæm áthugun á röðun lýs-
inganna var ekki möguleg eins og
að framan greinir.
Hver skýrsla geymdi lýsingar á
fjórum til fimm látnum mönnum,
sem voru auðkenndir með
skfrnarnafni og einnig oft með
föðurnafni. í einni skýrslunni
voru nöfn átta manna.
Fjöldi smáatriða í lýsingum á
látnu fólki var mjög breytilegur.
Þegar skírnarnafn var aðeins
nefnt var ómögulegt að kannast
við umrædda persónu svo óyggj-
andi væri. í öðrum tilfelium var
sagt frá fullu nafni og nákvæm
lýsing gefin á útliti og framkomu
og stundum sagt frá nöfnum
nokkurra ættingja hins látna.
Þeim var nær alltaf lýst í hópum,
venjulega tveimur eöa þremur
sa'man, en stundum gat fundar-
maður aðeins kannazt vió einn
þeirra. Þessir hópar framliðinna
reyndust venjulega hafa verið
ættingjar eða vinir þegar þeir
voru á lífi. i lýsingum Hafsteins
var venjulega greint frá því
hvernig skyldleika þeirra var
háttað.
Annað frekar áberandi ein-
kenni var, að tiltölulega stór hóp-
ur framliöinna, sem var lýst,
hafði látizt voveiflega. Fimm
þeirra níu, sem frá var sagt 1
lýsingunum og hægt var að kann-
ast við með sæmilega öruggri
vissu, höfðu drukknað eða farizt í
öðrum slysum. Þessir níu voru í
fjórum hópum. I hverjum þessara
fjögurra hópa var maður, sem
hafði farizt voveiflega og í öllum
tilfellum stóð hann í sambandi við
fundarmann. Tíð dæmi voveiflegs
dauðdaga í könnun okkar eru at-
hyglisverð og hliðstæð athugun-
um á meintum minningum frá
fyrra lífi.
Eins og áður hefur verið lýst
var talið skynsamlegt að fara með
lýsingarna'r til nánustu ættingja
fundarmanna til þess að endur-
skoða röðunina á þeim. Þeim var
ekki sagt frá vali fundarmanns
fyrr en þeir höfðu sjálfir metið
lýsingarnar. Eftirfarandi dæmi
sýnir gildi þess að fá aðstoð ætt-
ingja fundarmanns við mat á lýs-
ingunum.
Ung kona, ungfrú E., þekkti
ekki greinilega nokkra
manneskju sem var lýst í einni af
lýsingunum. Þegar ættingjar
hennar á íslandi höfðu lesið lýs-
ingarnr og komizt að því, að í
þeim var rétt lýsing á tveimur
meðlimum fjölskyldu hennar, var
mati hennar breytt með hennar
samþykki. í aðeins þessu eina til-
felli var upphaflegu mati fundar-
manns breytt. Eins og fyrr var
greint, var þetta gert áður en I.S.
sagði E.H. frá réttri röð fundar-
manna. Við birtum hér frásögn
míðilsins á fundinum með ungfrú
E:
Þarna kemur maður uin
fimmtugt, hann hefur þekkt
þessa persónu frá fyrri árum.
Maöur um fiinmtugt, rétt meðal-
maður á hæð en þykkur yfir herð-
ar, þykkvaxinn allur, hæggerður
maður, prúðmenni, fylginn sér og
ákveðinn, segist heita Þórður Þor-
steinssen, hefur átt heima í sveit
á tslandi. Nálægt, mjög nálægt
þorpi, kauptúni. Þvf það kemur
með honum þarna gömul kona,
háöldruð, Guðbjörg að nafni. Þau
hafa þekkzt og þekkt þennan
mann þarna, þegar hann var
drengur. Já, ég held það.
En það er einnig þarna maður,
þriðja persóna, sem hefur þekkt
hann, hefur farið mjög snöggt,
skyndilega, maðalmaður á hæð,
grannur frekar, bæði utan um sig
og f andliti, toginleitur, ffnlegur
maður og segist heita Gunnlaug-
ur Jónsson. Akaflega ákveðinn
persónuleiki, hefur farið mjög
snöggt, einkennilega, sérkenni-
lega, þar er eins og mér finnist
standa í mér. Það er einhvern
veginn svoleiðis, það hefur eitt-
hvað skyndilega skeð f sambandi
við öndunarfæri hans og hann
hefurfariðaf afleiðingum þess.
Með honum koma fullorðnar
manneskjur tvær, fullorðin kona,
allliingu farin, fullorðinn maður,
foreldrar hans auðsjáanlega og
biðja að láta vita um sig. Eitt-
hvert húsnafn í sambandi við
þau, veit ekki Bræðrum... ha.. .,
Bræðrapartur. Þau áttu heima
þar. Jón á Bræðraparti. Þetta hef-
ur átt heima á kauptúni á tslandi
mjög nálægt Reykjavík. Búið.
Eaðir ungfrú E. og aðr-
ir meðlimir fjölskyldunnar
könnuðust strax við Þórð
Þorsteinsson og móður hans,
Guóbjörgu. Þegar Þórður var
uin fjörutíu og sex ára gamall
drukknaði hann þegar bátur hans
sökk 1948. Hann var frekar þrek-
inn maöur, í meðallagi hár og
hafði búið með móður sinni á
Patreksfirði. Þórður hafði verið
kvæntur afa-systur ungfrú E. Bát-
ur hans kom oft til Reykjavíkur
þar sem afi ungfrú E. átti heima.
Þórður bjó hjá afa ungfrú E. þeg-
ar hann var í Reykjavik. Móðir
Þórðar, Guðbjörg, dó 1943, níutíu
og þriggja ára gömul. (Allar þess-
ar uppiýsingar eru frá fjölskyldu
ungfrú E.j.
Öll smáatriði 1 lýsingunni á
Þórði og Guðbjörgu virðast kom
I KLETTAGLJUFRUM
NEW YORK-BORGAR
Við spurðum Hafstein Björnsson,
miðil, hvað hann vildi segja um rann-
sóknirnar I Bandaríkjunum og þá
ekki slzt, hvernig honum féllu að-
stæður, sem voru mjög á annan veg
en hann er vanur á fundum sinum
hér heima.
Hafsteinn sagði, að það, sem hon-
um hefði þótt eftirtakanlegt hjá
þessum tveimur prófessorum, sem
voru með honum í fyrra sinnið, dr.
lan Stevenson og dr. Karlis Osis,
hefði verið, hvað þeir báru tak-
markalausa virðingu og lotningu
fyrir málefninu. „Þeir minntu mig
mikið á Einar Kvaran," sagði Haf-
steinn Björnsson, „þessi mikla vara-
semi, að neita engu né játa að
ókönnuðu máli."
Hafsteinn Björnsson sagði, að
þarna hefðu verið tæki af ýmsum
gerðum, sem hann kynni ekki að
segja frá, tölva, segulbönd, speglar
o.þ.h. „Mér fannst ég verða ákaf-
lega Iftill f þessu framandi um-
hverfi," sagði Hafsteinn Björnsson
ennfremur, „en var þó staðráðinn f
að standa mig og verða hvorki mér
né þjóð minni til skammar. New
York er ekkert nema klettagjár og
margt mjög neikvætt og illa verkandi
þar, svo að það er ekki hlaupið að
þvf að verða andlega sinnaður f
þessu umhverfi. Ég bjó f húsi við
Central Park og við vorum vöruð við
þvf að fara út f þann garð að kvöldi
til, þvf að f honum fyndust lik á
hverjum morgni."
Hafsteinn Björnsson sagði, að það
hefði verið ákaflega hnýsilegt að
dveljast þarna vestra og ekki sfzt
skemmtilegt að halda fundi fyrir fólk
af öllum kynþáttum og þjóðernum.
Or. Erlendur Haraldsson þýddi jafn-
óðum fyrir fólkið á fundunum, „en
allt, sem ég talaði, fór inn á segul-
bönd og tölvur". Hafsteinn hélt
einnig fundi fyrir einn og einn þátt-
takanda ! einu og var sá númeraður
og settur f sérstakan klefa, þar sem
hann heyrði ekki til miðilsins né
miðillinn til hans. í eitt skipti hélt
hann skyggnilýsingar fyrir 13 slfk
númer, en venjulega voru númerin
eða þátttakendurnir 10. Niðurstöður
af þessum fundum liggja ekki fyrir
ennþá. En nú er unnið úr efninu og
er sú vinna undir eftirliti fyrrnefndra
prófessora, auk dr. Erlends.
„Aftur á móti liggja fyrir niður-
stöður af fundum með Islendingum f
New York sumarið 1972," sagði
Hafsteinn Björnsson. „Um þær get
ég Iftið sagt, þvf að ég hef ekki enn
fengið skýrsluna á íslenzku og ég
tala ekki ensku. Aðstæðurnar voru
mér auðvitað framandi og ég er al-
veg óvanur slfkum rannsóknum, en
mér þykir svona undir niðri einna
vænzt um það f mfnu miðilsstarfi að
hafa fengið að ganga undir þessa
prófraun svo ágætra visindamanna.
Og ef ég ætti eina ósk, væri hún sú,
að slfk rannsóknarstöð væri á fs-
landi. Að lokum vildi ég aðeins geta
þess. að menn skyldu ekki ætlast til
of mikils af miðli við framandi og
óvenjulegar aðstæður. En ef ég fer
aftur utan 1975, eins og ráðgert er,
get ég fremur litið á mig sem heima-
mann og geng ekki að þvf gruflandi,
hvað fram fer. Þá geta lýsingar
mínar einnig orðið nákvæmari."
heim og saman. En sú yfirlýsing
Hafsteins, að þau hefðu þekkt
fundarmann, „þegar hann var
drengur," var röng. Ungfrú, E. er
auðvitað ekki drengur og hún
fæddist í raun og veru ekki fyrr
en nokkrum árum eftir að Þórður
og Guðbjörg dóu. (Þess skal getið,
að Hafsteinn hélt því ekki fram
að hann þekkti kyn neinna hinna
ósýnilegu fundarmanna.)
Fjölskylda ungfrú E. kannaðist
ekki við Gunnlaug Jónsson og föð-
ur hans Jón. Á íslandi gerði E.H.
ítarlega fyrirspurnig um hús, sem
heitir Bræðrapartur í þorpi
skammt frá Reykjavfk. Á öllu
Faxaflóasvæðinu fundust tvö
gömul hús með því nafni. Annað
þessara húsa er á Akranesi og þar
hafði búið maður að nafni Gunn-
laugur Jónsson, fæddur 1894.
Hann lézt 1962. E. H. tókst að hafa
upp á bróður hans, O.J., sem býr 1
Reykjavík og fékk staðfestingu
hans á því, að lýsing Hafsteins á
Gunnlaugi og Jóni væri hákvæm.
Gunnlaugur kafnaði þegar matar-
bití festist í hálsi hans. Faðir
Gunnlaugs, Jón, hafði einnig lát-
izt 1962 og móðir hans 1961.
1 fyrstu gátum við ekki fundið
nokkurt samband milli Gunn-
laugs Jónssonar og fjölskyldu
ungfrú E. Hins vegar mundi bróð-
ir Gunnlaugs, O.J., óljóst eftir því,
að Gunnlaugur hefði þekkt afa
ungfrú E. þegar Gunnlaugur
vann í tvö ár í Reykjavfk á skrif-
stofu, sem vinur afa ungfrú E.
átti. Aðspurður sagði afi ung-
frú E., að hann hefði oft
heimsótt eigandann á þess-
ari skrifstofu þótt hann myndi
ekki eftir Gunnlaugi .Jóns-
s.vni. Þess má geta. að Gunn-
laugur hafði unnið á þessari skrif-
stofu um sautján til átján árum
áður og að afi ungfrú E. er nú
háaldraður.
Ungfrú E. hafði aldrei áður set-
ið fundi með Hafsteini. Frásögn-
in, sem átti við ungfrú E., var sú
eina þar sem tókst með sæmilega
öruggri vissu að kannast við allar
persónurnar, sem var minnzt á. á
hinn bóginn fengum við nokkrar
skýrslur þar sem ekki tókst að
kannast við neina persónu.
I einu öðru tilfelli staðfestu
meðlimir fjölskyldu fundarmanns
fyrstu lýsinguna, sem hann valdi
með því að þekkja annað fólk,
sem kom við sögu. í þessu tilfelli
valdi fundargestur, sem er gift
manni af rússneskum ættum,
skýrsluna eingöngu á grundvelli
lýsingar miðilsins á fólki, sem tal-
ar rússnesku. Rússnesk nöfn voru
nefnd, en ekki var hægt að kann-
ast við þau. Íslenzkir foreldrar
þessa fundargests völdu hins veg-
ar þessa lýsingu eingöngu vegna
nokkurra íslenzkra nafna, sem
þau þekktu en þó ekki með
öruggri vissu.
1 öðru tilfelli þekkti annar
fundarmaður (kona) aðeins
með öruggri vissu eina mann-
eskju, sem var ekki skyld heinni
en hún hafði þekkt liana. Eftir
frekari rannsókn tókst okkur að
bera kennsl á aðra manneskju,
sem var lýst ásamt hinni fyrri.
Síðari persónan, en hana þekkti
fundargestur alls ekki, reyndist
hafa unnið með persónunni, sem
fundargestur hafði kannazt við.
Þær höföu báðar farizt f sama
slysi. Tilfelli sem þessi, sem E.H.
hefur einnig tekið eftir á fundum
Hafsteins þar sem minna eftirlit
er haft virðast útiloka tilgátur um
að skynjun Hafsteins sé til komin
fyrir hugsanaflutning.
i öðru dæmi kannaðist mágur
fundarmanns greinilega við tvær
persónur, sem var lýst í frásögn
miðilsins þótt fundarmaður hefði
sjálfur ekki kannazt við nokkra
persónu í lýsingunni eða nokkr-
um öðrum lýsingum og hefði getið
sér rangt til um þá skýrslu sem
átti við hann. Þær tvær persónur,
sem mágurinn kannaðist við,
höfðu látizt nokkru áður og höfðu