Lesbók Morgunblaðsins - 23.12.1974, Blaðsíða 7

MANFREÐ
VILHJÁLMS-
SON
arkitekt
ÉG SKOÐA sjðlfan mig þegar svona
er spurt og svarið liggur Ijóst fyrir:
Það verk sem ég vinn að á liðandi
stundu er mér hugstæðast, ekki verk
gærdagsins.
Mig grunar, að þetta þyki of hvers-
dagslegt svar, strýk skeggið og reyni
að hugsa. Hugarfóstur og föndur
eina kvöldstund eru mér kannski
kærust verka, t.d. röramublur frá
þeim tima, er ég kynntist rörum og
skrúfangi i miðstöðvarlögn mins
húss og þeim undraheimi, sem
„finntings" býr yfir. Smátt eða stórt
verk, húsgagn eða stórhýsi skiptir
engu. Það er glíman sjálf við heill-
andi viðfangsefni sem er mér kær.
Sumarhús og einbýlishús sem ég
hef teiknað eru mér sennilega hug-
stæðust og þá vegna þeirra vina,
sem þau hafa fært mér. Hér nefni ég
engin nöfn. Sem arkitekt er ég trún-
aðarmaður þessara vina minna.
Annars lýtur arkitekt að ýmsu leyti
öðrum lögmálum en aðrir listamenn
að minu áliti. Listmálarinn skilur við
sina mynd og það dettur engum i
hug að breyta þar linu eða lit. Þann
munað má arkitektinn ekki leyfa sér.
Húsið sem hann teiknar erfyrst og
fremst gagnhlutur. Með nýrri kyn-
slóð þarf kannski að flikka upp á
flíkina. Þetta tel ég sjálfsagt, en
vænti þess hins vegar að þar standi i
fyrirrúmi maður með góðan sjón-
smekk (sbr. málsmekk). Verk
meistaranna út i hinum stóra heimi
hafa þurft slikan „eyrnaþvott".
Eins og lesanda er Ijóst, vill þvæl-
ast fyrir mér svar við spurningunni,
enda margs að gæta og margs að
minnast.
Á slikri stundu koma upp í hugann
gengnir áfangar. Fyrsta teikningin
að húsi eftir að heim kom frá námi
erlendis, sem tekur á sig mynd raun-
veruleikans hlýtur að marka per-
sónuleg timamót. Þessir fyrstu til-
burðir minir voru Nesti i Fossvogi.
Viðfangsefnið var óvenjulegt, af-
kvæmi bílaaldar. Húsin eða skýlin
voru smiðuð hjá Bilasmiðjunni eins
og hver önnur bilayfirbygging þeirra
tíma. Byggingarefnið það sama og i
bilasmíði: gler, gúmmi og járn. Hið
stóra svifandi þak, sem tengir húsin
saman, vörumerki fyrirtækisins.
Þetta voru bráðabirgðahús, enda
leyfi yfirvalda háð því. Þeirra ævi-
Nesti I Fossvogi eins og byggingin
var upprunalega.
skeið hið sama og æviskeið bilsins.
Nú hefur hins vegar Nesti fest rætur
i Reykjavik og þá kom að endur-
byggingunni. Þar hefði maður með
góðan „sjónsmekk" mátt fara hönd-
um um. Ekki meira um það.
Góð orð eins og kollega f min eyru
og vinsamleg skrif i erlendum fagrit-
um voru uppörvandi fyrir óreyndan
arkitekt.
EYSTEINN
JÓNSSON
fyrrum
ráðherra
Þegar ég lit til baka verða mér
ofarlega i huga samningar þeir um
stjórnarmyndanir, sem ég hefi tekið
þátt I fyrir Framsóknarflokkinn og til
stjórnarmyndana leiddu. Býst við að
svo sé vegna þess, að þá voru teknar
fleiri stórar ákvarðanir á stuttum
tima um framkvæmdir og löggjafar-
atriði en endranær. i landi sam-
steypustjórnanna eru þessháttar
samningar eínskonar uppskerutimi i
stjórnmálum. Þessu fylgja að visu
oft vonbrigði og margskonar mæða
eins og flestu bjástri mannanna, þvi
aldrei er allt eins og menn vilja hafa
það og málamiðlun verður að gera,
sem stundum er óljúft að fallast á.
En hvað sem þvi liður bregst ekki, að
þá koma til framkvæmda baráttu-
mál, sem menn eða flokkar hafa
unnið að, oft árum og jafnvel áratug-
um saman, og viðhorf hljóta viður-
kenningu i landsstjórn og löggjöf,
sem mótuð hafa verið I langvinnri
baráttu.
Að sjálfsögðu hefur misjafnlega
vel tekist frá minu sjónarmiði séð I
þessum samningum, en það verður
ekki rakið hér. Geta má þess til
fróðleiks, að samningar þeir, sem
hér er við átt eru þessir:
Við Alþýðuflokkinn 1934, Alþýðu-
flokkinn og Sjálfstæðisflokkinn
1939, Alþýðuflokkinn og Sjálf-
stæðisflokkinn 1947, Sjálfstæðis-
flokkinn 1950, Sjálfstæðisflokkinn
1953, Alþýðubandalagið og Alþýðu-
flokkinn 1956 og loks við Alþýðu-
bandalagið og Samtök frjálslyndra
og vinstri manna 1971.
Samningar flokkanna um stofnun
lýðveldisins voru ekki stjórnarmynd-
unarsamningar. Um lausn lýðveldis-
málsins gerðu flokkarnir samkomu-
lag án þess að stjórnarmyndun
fylgdi.
Eigi að leggja úti að taka til sér-
staklega einstaka þætti eða mál, er
komið á hálan Is, en gera vil ég þó þá
úrlausn að nefna glimuna við krepp-
una fyrir striðið, þegar markaðir okk-
ar hrundu og finna þurfti ný úrræði i
staðinn, stofnun lýðveldisins, út-
færslu landhelginnar i áföngum úr 3
milum i 50, landgræðsluáætlunina
og framkvæmdirnar á Skeiðarár-
sandi, sem rufu einangrun Austur-
lands og opnuðu hringveg um land-
ið.
VIGDIS
KRISTJÁNSDÓTTIR
Vigdís með Vetrarbrautina.
listvefari
Það verka minna, sem stendur ég gerði fyrir einum 8—lOárumog
mér einna næst, er veggteppi. sem kalla Vetrarbrautina, en ég á erfitt
með að lýsa því i orðum hvernig á
þvi stendur. Þetta er meira tilfinn-
ingalegs eðlis. í þvi finnst mér vera
min lífssaga, ef svo má segja.
Ég held að það sé hin kalda feg-
urð, sem talar mest til min —
norðurljósin, tunglskin og vetrar-
myndir — og svo islenzku smáblóm-
in.
Teppið var selt, en nú er ég búin
að fá það aftur og hef i huga að gefa
það Lágafellskirkju til minningar um
foreldra mina og fjögur systkini, sem
hvila þar i kirkjugarðinum, eða Við-
eyjarstofu, ef þar verður setl upp
safn, því ég er ( 7. lið frá Skúla
fógeta.
Ef ég ætti að segja forsögu þessa
veggteppis, verð ég að fara langt
aftur i timann. Ég missti móður mina
ársgömul og faðir minn dó. þegar ég
var 17 ára. Ég ólst þvi upp hjá
móðursystur minni, Sigriði Þórðar-
dóttur, sem hafði mjólkursölu á
Laugaveginum.
Á unglingsárunum aðstoðaði ég
við mjólkurafgreiðslu fyrri part dags-
ins og brauðsölu seinni hlutann. Þá
voru slíkar verzlanir opnar fram á
kvöld, svo litill timi varð afgangs. Ég
hef hins vegar frá þvi ég man eftir
mér verið haldin þeirri áráttu að
sækja út í náttúruna og skissaði þá
upp það sem fyrir augun bar. Þvi fór
ég oft á fætur klukkan sex á morgn-
ana og gekk hér um nágrennið, inn
Elliðaám, út á Seltjarnarnes og upp t
Öskjuhlið. Þetta voru þeir staðir,
sem ég komst á og frá þessum
gönguferðum á ég ótal góðar endur-
minningar.
Það hefur alltaf verið mitt lif og
yndi að vera svona ein á göngu upp
um holt og hæðir. Þá finn ég eitt-
hvað æðra og betra I kring um mig
og finnst ég komast i snertingu við
guðdóminn og eilifðina. Aldrei hef ég
verið svo langt niðri að ég gæti ekki
orðið upprifin þegar út kom. Og það
eru endurminningar um slika upp-
hafna unaðsstund, sem ég átti I
Öskjuhliðinni, sem eru i þessu teppi.