Lesbók Morgunblaðsins - 23.12.1974, Blaðsíða 10

HUG-
STÆÐUSTU
VERKIN
EIRÍKUR
SMITH
listmálari
Hefur einhver séð skilirý á flögri?
Ekki vænti ég að einhver hafi
rekizt á stóra mynd, sem ég gerði
einu sinni I fordyri Skógaskóla. Ég
spyr nú bara af því að þetta mynd-
verk er mér fyrir ýmissa hluta sakir
hugstætt.
Nú, ef svo skemmtilega vildi til, að
einhver Ijúflingur hefði séð það á
flögri, til dæmis niðri á Skógasandi,
eða undir þykku lagi af hörpusilki
þar í sveit, þá þætti mér vænt um að
fá að Ifta það einu sinni enn.
Sannleikurinn er sá, að ég málaði
heilmikla veggmynd í fordyri Skóga-
skóla i kringum 1950. Benedikt
Gunnarsson listmálari gerði aðra
mynd á annan vegg þar. Ég minnist
þess, að þetta var mjög skemmtilegt
viðfangsefni; efniviðurinn sóttur I
umhverfi Skógaskóla. En báðar voru
þessar veggmyndir horfnar, þegarég
átti þarna leið um á sfðastliðnu
mrl Bókstaflega gufaðar upp.
MAGNÚS
JÓNSSON
frá Mel,
fyrrum
ráðherra
Traust og vinátta þess fólks, sem
stjórnmálaafskipti mln hafa komið
mér I kynni við.
EMILIA
JÓNASDÓTTIR
leikkona
Þetta er erfið spurning. Ég er nú
orðin 73 ára og á 50 ára starf við
leikhús að baki. Byrjaði f leikriti með
Haraldi Björnssyni á Akureyri, þegar
ég var 22 ára. Hlutverkin eru þvt
mörg og eí til vill þykir mér vænst
um þau minnstu, þvf ekki rfður
minna á að þau fari vel úr hendi og
þau eru ekki slður vandasöm en hin
stærri.
Við vfgslu Þjóðleikhússins lék ég
Guðfinnu I Fjalla-Eyvindi eftir
Jóhann Sigurjónsson og það hlut-
verk er mér víssulega hugstætt —
En það hlutverk sem er mér einna
efst f huga, þegar ég Ift til baka. er
hlutverk móður Jóns Hreggviðsson-
ar I íslandsklukkunni eftir Laxness
undir stjórn Lárusar Pálssonar.
Arndfs Björnsdóttir átti að fara með
það hlutverk en lenti f slysi, svo ég
var látin taka við þvl. Þetta kom mér
alveg f opna skjöldu — ég vissi
ekkert um verkið, hafði ekki einu
sinni lesið það þá, en fékk aðeins 3
æfingar áður en að sýningu kom.
Það fór þó allt blessunarlega vel.
KRISTJAN
FRA
DJÚPA-
LÆK
skáld
Þetta eru trúlega erfiðustu spurn-
ingar, sem lagðar verða fyrir lista-
mann. Kemur þar margt til.
Mér persónulega eru verk annarra
höfunda miklu hugstæðari en min
eigin. Að auki er tilfinningalíf mitt
það margþætt og skapbrigði mikil,
að aldrei gæti sama verk hentað
daglangt til samsvörunar þanka-
ganginum.
Ljóð mln eru allt frá tárvotum
kveinstöfum og sálmum upp (eða
niður) f gráasta gaman og ósvffni.
Svarið við fyrrihluta spurningar væri
þvl auðveldast og sannast: Ekkert
verka minna er mér hugstæðara
öðru fremur til lengdar. En til þess
að gera ritstjóra einhverja úrlausn,
skal reynt út frá skapferli augna-
bliksins að nefna sérstaka tegund
verka minna, en það eru eftirmæli.
Og þá einkum um farna listamenn,
helst „mislukkaða", (hvað sem það
merkir nú). — Myndi ég þá benda á:
f minningu skálds, Steindórs
Sigurðssonar, I bókinni Lffið kallar
(1950), kvæðið um Vilhjálm frá
Skáholti, kafli IV. f Minnum, f bók-
inni 7X7 tilbrigði (1 966) og Dagur
Austan, f bókinni Þreyja má þorrann
(1953).
Tökum þá t.d. það slðast nefnda:
DAGUR AUSTAN
Lokið er þætti harmleiks og hetjudáða,
helvegur troðinn, fækkað um einn í stræti.
Tæmdur f botn er bikar hins gullna dreyra,
hjá bölvaldi lífsins autt er í horni sæti.
Vorkalið brumið hrynur æ fyrir aldur.
Enginn fær staðist tímanna svartagaldur.
Áleitnar huldur heilla manns þrá úr vegi,
hlúðin nær skammt frá draumanna bjarta eldi.
Þyrstum erallt, sem þorstanum svalar, drykkur,
þreyttum er hjarnið friðandi sæng að kveldi.
Og hver getur skilið andann, sem yfirgefur
alfaraleið, og snúið til jökla hefur?
Skáldið er ríkt. Þú hyggur það snautt, sem heldur
að hamingjan komist fyrir í pyngju þinni.
Rænið það hverri fjöður og fyrirlítið.
Flæmið það út á gaddinn, lokið það inni.
Skáldið á sjóð, sem eykst þegar af er tekið,
auð til að brenna skóginn en hirða sprekið.
Borgari, látið þér blóðpening yðar skína
í betlarans lófa, vegna yðar hann grætur,
hann kann að breyta dumbhljóði málmsins dauða
í dýrðlegan fögnuð, algleymi heillar nætur.
Yður hver hringur Draupnis í duftið bindur,
á dásemdir hinna þér eruð löngu blindur.
Hátt risu öldur harms yfir þyrnibrautir,
hærra bar ægisdætur, þú jarðargestur.
Utsýni stækkar, öflugri vængjatökum
andinn skal ná, er líftaugin granna brestur.
Margt er að þakka. Gleði og Sorg eru systur,
hinn síðasti verður stundum að marki fyrstur.
Dagur Austan er dáinn í kvöldsins rökkur,
djúpið eilífa geymir hann sér f fangi.
Útsærinn hefur andvörpin hinstu þaggað.
íslendings gröf varð löngum í votu þangi.
Væringjans saga syrgir hann ein í drögum,
systir hans nóttin felldi sinn dóm að lögum.
Og þá kæmi sfðari hluti spurning-
arinnar: Hvers vegna? Jú, þvf skal
Ijóstrað upp, viti menn það ekki, að
skáld eru eins og aðrir menn, dæma-
laus ólfkindatól. Þau hugsa mest um
eigin persónu, stærð hennar, frama
eða vanmat á henni, en af aumingja-
skap, glámskyggni, en oftast slótt-
ugheitum, yrkja þau oft f þriðju per-
sónu, eða um hana. Meina þó sjálfa
sig, tjá eigin hug t nafni annarra.
„Það var tekinn Ijótur leppur og
löðrinu þurrkað öllu f hann," segir af
öðru tilefni. Ætli þetta kvæði, sem
hér er birt, sé mér ekki hugstætt
vegna þess að þar er hægt að heim-
færa eigin höfuðverk upp á annan.
Það er a.m.k. ekki hjáróma f
eyrum mér enn f dag.