Lesbók Morgunblaðsins - 03.02.1979, Blaðsíða 5

Indriði G. Þorsteinsson
Fylgdarmaöur
Hann var eins og haustbylur haröur í augum
og hrjúf var hans rödd.
Hestur hver dauöur og hrollur í öræfataugum.
Þó var kaldakvísl kvödd.
Skaröasúgurinn rist haföi manninn rúnum
þegar reiö hann um fjöll.
Þrjátíu hesta hann rak aö rannsóknum búnum
norður í sandbyl og mjöll.
Úr Fljótshverfi hélt hann og allt til Eyjafjaröar
í einum hvínandi þveng.
Þá var ei hugsaö hvort hestur næöi til jaröar.
Þá var súgur af dreng.
Á vöðum, í giljum og víöfeömum sprengisöndum
veltist hann dægrin löng.
Og stökkiö buldi á auðnum og öræfalöndum
svo grundin söng.
Þá lyftist hinn þreytti og horföi til sinna hesta
hamingjusamur viö þaö
aö sjá úti á sandinum laufaskurö trússalesta
á leiö í næturstaö.
Sóleyjarhöfðavööin voru honum enginn tálmi
og varla Jökulsár
Hann baöst ekki fyrir né eýddi í árnar sálmi
þótt sandbleyta teppti klár.
Er heimreiðir duna undan hestum langferöalaga
og hleypt er um tún,
þá er þar komin af öræfum svaðilsöm saga
um Sigurö frá Brún.
Þar var hann konungur hests og alls heimsins.
Hlýjuöu gæöings spor.
Hvort þeysir hann enn um útsæ bláfjallageimsins?
Maöur meö seiglu og þor.
hafa samið aö minnsta kosti tímabundinn
friö viö lög og reglur, sem hinir eldri
borgarar hafa sett málefnum yngri
kynslóöarinnar. Þeir sem þessar reglur
hafa ákveöiö viröast einnig hafa fyrir sitt
leyti sæst á ástandiö eins og það er á
Hallærisplaninu.
Láta mun nærri aö þetta sé í grófum
dráttum sú yfirborðskennda vitneskja
sem almenningur lætur sér nægja um
aðdraganda aö tilvist Hallærisplansins. Er
þá átt viö þá borgara, sem náð hafa
tvítugsaldri en þaö er löglegur aldur til aö
mega koma saman og gera sér dagamun
á almennum skemmtistööum meö vínveit-
ingum á höfuðborgarsvæðinu, hvort sem
menn nú nota sér þau forréttindi eöa ekki.
Gera má ráö fyrir aö hinn almenni borgari
sé álíka hlutlaus um aögeröir borgaryfir-
vaida í málefnum þeirra aldurshópa, sem
Hallærisplaniö sækja svo lengi sem
tíöindalítiö má heita á þeim vígstöövum.
Könnun Útideildar
á Hallærisplaninu
Útideild er starfshópur sem hóf störf á
vegum Félagsmálaráðs og Æskujýösráös
Reykjavíkurborgar á árinu 1976. í sept sl.
birtist skýrsla deildarinnar fyrir tímabiliö
maí '77 — ág. '78. Skýrsla þessi er 30
fjölritaöar síöur og fjallar um störf og
tilgang Útideildar. Starfshópnum er ætlaö
að veita reykvískum unglingum á aldrin-
um 12—18 ára aöstoö ........... í því
umhverfi, sem þau dvelja í hverju sinni
...“ Aðstoöin er margvísleg eöa allt frá
því ... aö hjálpa unglingi til aö finna
lausn á vandamálum sínum ... til þess aö
fylgja unglingum, sem ekki þora aö fara
einir heim og vera þannig stuöningsaöili
fyrir hann og um leið alla fjölskyldu hans
...“ eins og segir m.a. í skýrslunni. Þar
koma fyrir félagsleg vandamál unglinga í
heild og í ýmsum myndum. Rit þetta er hiö
fróðlegasta og öllum tiltækt, sem áhuga
hafa á efni þess. Taka má fram aö
starfsemi Útideildar er ekki síöur fyrir-
byggjandi starf, sem unniö er bæöi meö
hópum og einstökum unglingum.
í nefndri starfsskýrslu er gerö grein fyrir
könnun, sem starfsfólk Útideildar geröi á
fjölda unglinga á Hallærisplaninu frá kl.
23.00 tii 3.00 föstudags- og laugardags-
kvöld í júlí sl. Fyrir þá sem ekki gera sér
grein fyrir staðháttum nákvæmlega og
miöa jafnvel viö „gamla rúntinn" eins og
hann var á dögum eldri borgarbúa, má
taka fram aö könnunin fór fram á svæði,
sem afmarkast af Pósthússtræti, Austur-
stræti, Aöalstræti, en innan þess liggur
Hallærisplaniö, Fógetagarðurinn og
Austurvöllur.
Könnunin leiddi í Ijós, aö um 2000
unglingar heföu haft lengri eöa skemmri
viödvöl á svæöinu á tilteknum tíma
umrædd kvöld. Ennfremur kom fram aö
46,8% unglinga, sem svæðið sóttu voru úr
nágrannabæjum Reykjavíkur, þ.e. Kópa-
vogi, Garöabæ, Hafnarfiröi, Mosfellssveit,
Seltjarnarnesi og öörum byggðum. Þá
reyndust 87,3% unglinganna vera á
aldrinum 14—18 ára en 12,7% í öörum
aldursflokkum.
„Aðstaöa unglinga
til skemmtana önnur
og verri en ffyrir
tveim áratugum“
Nú vaknar sú spurning, hvaöa nauöur
reki þessa 2000 unglinga til að rangla
einmitt um þetta tiltekna svæöi í leit aö
félagsskap, hvort hvergi sé í allri okkar
borgarmenningu betur viöunandi staöur
fyrir þennan útigangshóp? Hinrik Bjarna-
son framkv.stjóri Æskulýösráðs Reykja-
víkur er trúlega einn þeirra manna, sem
kunnugastir eru þeim málum. í stuttu
samtali haföi hann m.a. um þetta aö
segja:
„Ég álít aö sú tilhneiging ungs fólks aö
safnast saman í miðborginni sé mjög
eölileg. Þaö hefur veriö svo gegnum árin
hér í Reykjavík, hvort sem þetta sam-
komusvæöi hefur veriö kailaö „Rúnturinn"
eöa Hallærisplaniö. Sjálfur minnist ég
þess frá árunum í kringum 1956. En
munurinn fyrir okkur sem vorum á
þessum aldri þá, var sá, að á þeim árum
voru um 20 lítil kaffihús í miöbænum, þar
sem hægt var að fara inn, frá sér kaffi og
sitja inni til kl. hálf tólf og rabba saman.
Það mundi unga fólkið nú einnig nota sér
ef sömu aöstæður væru fyrir hendi.
En þessir litlu notalegu staðir eru horfnir.
Vissar breytingar hafa valdiö því aö þetta
húsnæöi er nú notað til annarra hluta, en
fólkiö hefur ekkert breyst: Það hefur þörf
fyrir aö safnast saman og finna sinn
félagslega miöpunkt og hann er fyrir
hendi í flestum borgum. Á það má benda,
að þær borgir sem ekki hafa þennan
félagslega miöpunkt hafa liðið fyrir þaö;
viö eigum aö láta okkur vel líka aö
Reykjavík er ekki þannig sett. En þaö þarf
aö gera aöstööuna aðlaðandi og eðlilega
til aö þjóna þessum tilgangi.
Ég álít aö veitingahúsamenningu okkar
hafi stórum hrakað aö þessu leyti á
seinustu áratugum. Að vísu eru í
Reykjavík stór og tiltölulega glæsileg
samkomuhús, sem eru með þeim stærstu
í Norðurálfu. Hins vegar eru ekki nema
sárafá lítil og hugguleg veitingahús, sem
bjóöa skynsamlega verðlagningu og
þjónustu þar sem foreldrar og börn gætu
notiö í rólegheitum veitinga og samveru-
stundar utan heimilis aö kvöldi dags.
Samkomuhúsin eru hér miklu fremur
orðin einskonar skemmtifabrikkur, sem
útiloka börn og unglinga. Þaö er allt gert
til aö stía í sundur aldursflokkum, og þaö
er fulloröna fólkiö sem gengur best fram í
því.“
Tónabær og Hallærisplaniö
Um tildrög og reynslu af rekstri
Tónabæjar segir Hinrik:
„Tildrögin voru þau aö veitingahúsið
Lídó var til sölu skömmu fyrir 1970. En þá
eins og oft áöur voru skemmtanamál
unglinga mikiö til umræöu. Löglega höföu
þeir ekki í mörg hús aö venda þá fremur
en nú. Aðferðir þeirra til aö komast inn á
almenn veitingahús í óleyfi voru hins
vegar þær sömu og enn eru. Stofnun
Tónabæjar þótti þá líklegur valkostur til
þess aö leysa þessi mál fyrir fjölmennan
hóp unglinga. Reynslan varö þó ekki eins
gert var ráö fyrir. Þó átti Tónabær sín
góöu en einnig slæmu tímabil. Eins og
reyndar flestir aörir skemmtistaöir kom
hann og hvarf aftur úr tísku. Ef vel heföi
átt aö vera þurfti að endurnýja staöinn;
hann var búinn aö vera of lengi í sama
formi. En til þess þurfti fjármuni. Það var
aöallega vegna minnkandi aðsóknar og
nokkurra átaka viö unglingana aö
nauösynlegt reyndist aö loka Tónabæ,
fyrst tímabundiö á árinu '77 og síðan að
fullu fyrri hluta árs '78.“
Hvenær kemur Hallærisplaniö til sög-
unnar?
„Þaö má segja aö Hallærisplaniö hafi
tekið á sig núverandi mynd fyrir um baö
bil tveimur til þremur árum. En þaö er
misskilningur aö þaö hafi sprottið' upp úr
Tónabæ, eöa af lokun hans. Aö vísu
Framhald á bls 14
©