Lesbók Morgunblaðsins - 03.02.1979, Blaðsíða 7

í heimsborginni Reykjavík giitra götur af fjölskrúðugu mannlífi, sem speglar
nútímann í öllum margbreytileik sínum.
atburði í fjarlægum löndum. Og þótt hver
einn vegi kannski ekki þungt, eru það
slíkir þegnar sem halda uþþ menningar-
umræðu í þróuðu samfélagi. Mér koma í
hug þeir Platón, Sókrates og Gorgías. Ég
má til með aö lesa þá einhvern daginn.
III.
í heimsborginni Reykjavík glitra götur af
fjölskrúðugu mannlífi, sem speglar
nútímann í öllum margbreytileik sínum.
Það er ótrúlegt aö þessi glæsta fjöld skuli
allt vera landar manns, — hvað er orðiö af
sveitalubbunum og tætingsliöinu? Hér
spígsporar ungur heimsborgari í
rykfrakka með regnhlíf, glæsikona klædd
af kunnáttu og smekkvísi tiplar yfir götu,
og meira að segja unglingarnir eru
augnayndi í nýjustu dansbúningunum. Á
undan mér rekast tveir tiginmenn illa
saman og urra hvor viö öðrum. Örugglega
útlendingar.
Og þegar ég stend hér og lít þau ágætu
sýnishorn heimsmenningar á eynni í
norðri, verður mér hugsaö til þeirra
veslings manna sem láta lokkast af bláma
fjarlægra fjalla og hendast út í lönd aö
höndia heimskúltúrinn. Því sú dýrðin hefur
löngu þyrlast hingað í þeytingi nútímans
og sezt á þaö sem fyrir var. ísland er
nútímalegt menningarsamfélag.
Ég rölti af staö, og óöar en varir leika
um vangana þvílíkir straumar úr búðar-
gluggum sem taka af allan efa. Nýsveiflu-
tónlist aö vestan kastast yfir strætið, —
ekki sú allra nýjasta, enda sýna íslenzk
ungmenni þann þroska að hlaupa ekki
hugsunarlaust á eftir tízkunni, heldur tifa
þau íhugul á eftir henni. Næsta heimilis-
tæki, myndsegulband til heimanota,
skýtur brosandi upp kollinum í hverjum
glugga á fætur öðrum, og bókaverzlanir
bjóöa nútímalausnir á lífsgátunni, svo sem
þá, hvernig lífsfylling fæst af frjálsu kynlífi.
Vert er að íhuga hvernig líf manns sjálfs
öðlast dýpri merkingu viö það eitt að því
er lifað í háþróuðu umhverfi. Ég brosi
næstum. í næsta glugga er maður að
hreinsa burt brotna rúðu. Ég klofa
flöskubrot á gangstéttinni og sparka óvart
um verkfærakassanum hans um leið og
ég kem auga á sjónvarpsþulu handan
götunnar. Hún er bara ósköp venjuleg að
sjá svona úti við.
Fróðleiksfýsnin dregur mig loks að
dyrum annars kaffihúss. Þar sitja ungir
menn með nýtt blóð og ný viðhorf.
Kynslóðin sem tekur við. Ég hrífst að því
sem þeir segja en verð stundum svolítið
feiminn við vizku þeirra. Þeir fyrirlíta
hugsunarhátt samfélagsins, lífsfirringuna
og innihaldslaust líf. Sérstaklega einn
þeirra, en mér er sagt hann eyði deginum
óskiptum í að sneiöa hjá ríkjandi
gildismati.
Ég sezt út í horn og hlusta meö athygli á
umræðurnar. Ungu mennirnir viö næsta
borð ræða ýmsar bókmenntastefnur og
höfunda sem þeir eru að fara að kynna
sér. Þegar ég sé áhugann í augunum
verður mér hugsað til þeirrar kostulegu
stundargrillu minnar í æsku, að finnast
samtöl fánýt iðja. Fánýt? Hvers vegna
minnast þá allir mestu spekingar sögunn-
ar sífellt samtala við hina og þessa?
Við annaö borö eru menn ýmist búnir
eöa alveg að fara að sjá mánudagsmynd-
ina. Einn fær á baukinn fyrir aö efast um
ágæti Fassbinder, og þaö er ákveðið aö
hann skuli sjá myndina aftur. „Láttu mig
vita þegar þú ferð.“ Fassbinder, já. Ég má
til meö aö sjá hann einhvern daginn.
Og aftur leikur velliðan um leikmann og
hugurinn leitar til franskra málverka frá
19. öld.
HHH.
Ljööfröliönumtíma
Siguröur Júl. Jöhannesson
Á SUMARDAGINN
FYRSTA
Þaö vaknar allt af svefni á sumardaginn fyrsta
og signir sig mót austri og þyrstu brjósti teygar
úr loftsins djúpu skálum þær lífs og kraftaveigar,
sem Ijóssins andi veitir á sumardaginn fyrsta.
Og Ijóssins andi svífur á sumardaginn fyrsta
á sólskinsmjúkum fjöörum til smæstu og stærstu heima,
meö vængjafylli af lífi í gegnum loftsins geima
og gleður ailt, sem bærist, á sumardaginn fyrsta.
Hann snertir kaldan svöröinn á sumardaginn fyrsta
og sæng hins minnsta frækorns hann endurvermast lætur;
hann skapar því í moldinni þroskaráö og rætur
og reisir þaö frá dauðum á sumardaginn fyrsta.
Hver lífræn tunga syngur á sumardaginn fyrsta
í samfagnandi tónum, er viökvæm hugsun blandar;
og söngnum fylgir kraftur sem berst frá strönd til strandar
og stígur upp til himins á sumardaginn fyrsta.
Og þaö er eins og sál vor á sumardaginn fyrsta
meö sigurvaldi rísi, til 'æöra skilnings vakni;
sem andi vor sé fleygur, sem höft og hnútar rakni
og himinninn sé opinn á sumardaginn fyrsta.
Siguröur Júl. Jóhannesson fæddist á Læk í Olfusi
1868, gekk menntaveginn, tók próf í forspjallsvísind-
um frá Latínuskólanum í Reykjavík 1898 og stofnaði pá
barnablaðið Æskuna með öðrum aðila og var ritstjóri
Dagskrár. Hann fluttist til Vesturheims 1899 og lauk
prófi í læknisfræöi í Chicago 1907. Geröist hann læknir
í íslendingabyggöum í Manitoba og naut mikillar
ástsældar. Þar var hann ritstjóri blaðanna Dagskrár II,
Lögbergs og Voraldar. Þrjár Ijóðabækur komu út eftir
hann. Hann lézt í Winnipeg nærri níræður, 1956.
Birgir Sigurösson rithöfundur
Ruglöruglofan
í 2. tbl. Lesbókarinnar 13. janúar
síöastliöinn birtist grein eftir Jón Ólafs-
son. Þessi grein hans er andsvar við grein
minni í Lesbókinni 5. nóvember.
Grein Jóns Ólafssonar er ekki svara-
verö. En ég hlýt þó aö láta í Ijós undrun
mína yfir þessum manni. — Sjáandi sér
hann ekki, heyrandi heyrir hann ekki,
lesandi ólæs. Hann hefur „séð“ leikritiö
Skáld-Rósu og „lesið“ þaö. Útkoman er
göldrum fík: — í leikritinu eru m.a. tvö
hlutverk; Vinnumaður og svonefndur
Slæmurmaður. Þessi tvö hlutverk eru
skýrt aðgreind í hlutverkaskrá og leikin af
tveim leikurum í sýningu leikritsins. Jón
Ólafsson gerir sér lítið fyrir og steypir
þessum tveim hlutverkum saman í eitt!!.
Með þennan bastarö að vopni, sem hvergi
er tii nema í formyrkvuöu höföi hans
sjálfs, ræðst hann að leikritinu og mér,
m.a. með svofelldum orðum: „Raunveru-
lega er þetta ólýsanlegur andlegur
sóðaskapur, sálsýkislegur, lostafullur
kynhvataofsi, sem misbýður öllu mann-
legu siögæði og hrekur manneskjuna á
lægra stig en flest önnur dýr
náttúrunnar"... slæmi maðurinn er
geröur aö ógeöslegri djöfullegri skepnu
og samfarirf!!) hans og Rósu verða að
einum djöfullegum hápunkti skáldskapar
ofannefnds leikritshöfundar"......Það er
hann sjálfur (þ.e. höfundurinn — innskot
mitt), sem er slæmi (vondi) maðurinn"...
„Þaö er hans eigin sál sem speglast í
öllum þessum djöfulskap."
Upp úr þessu hatursrugli Jóns Ólafs-
sonar sprettur síðan hótun um málsókn á
hendur mér fyrir aö hafa skrifað leikrit-
ið!!—
Lái mér hver sem vill: Ég álít þennan
mann ekki verðan svara. En lesendum til
fróðleiks vil ég hinsvegar upplýsa að
Slæmurmaður hefur aldri samfarir við
Rósu í leikritinu. Þau hittast ekki einu
sinni. Og Lækjarmóts-Jón er ekki að
neinu leyti fyrirmynd hans. Það er ekki
annað er heilaspuni Jóns Ólafssonar. Ég
upplýsi ennfremur að ég og margir aörir
hafa bent á sagnfræöilegar staðreyndir
um veru Rósu á Ketilsstöðum og á
Svalbaröi. Ég hef engu þar við að bæta.
Hver maöur meö óskerta dómgreind er
fær um að draga réttar ályktanir af þeim.
Hrísey 14. janúar 1979.
©