Lesbók Morgunblaðsins - 24.12.1980, Blaðsíða 6

f
Það var heilagur Bernhard í Clairvaux
sem fyrstur manna vísaði veginn til
þessarar Maríudýrkunar með predikun-
um sínum út af Ljóöaljóöunum. Þar sem
brúöurin er fyrirmynd Maríu: Sé brúð-
guminn, konungurinn, Kristur, þá er
brúöurin María, himinbrúöurin, jómfrú
in.
Eöa er brúöurin mannssálirnar sem
Kristur kemur til að sækja? Að minnsta
kosti sprettur upp af þessu undurs'am-
leg, munuöheit tilbeiösla, brúöar — og
brúögumadulspeki sem í spennunni milli
holdlegrar ástar og hreinlífisdýrkunar
leiðir manninn í senn að grundvelli
lífsorkunnar og gefur miööldum mjög
örvandi munuðfríska, Ijóöræna mynd —
sem er áhrifarík enn í dag. Ef til vill ekki
hvaö sízt nú, þegar frumorka ástarbrím-
ans er bæld niður í kristindómi okkar,
hið kvenlega limlest í einskonar mistúlk-
aöri vandlætingarstefnu og nútímamað-
urinn kynnist þeim kristindómi sem
ræöur ekki yfir mynd sem fullnægir
manninum öllum. Ástarþörfin fær ekki
viöhlítandi svar í mynd kristninnar,
heldur í afskræmdri kenningu nútíma
heiðindóms. Það er spurning, hvort
misskilin vandlætingarstefna, sem
menning okkar er svo lituð af, veröur
ekki líka aö greiða nútíma kvenréttinda-
hreyfingu skuld viö skiniö frá sorprita-
bálinu.
Bróöir Eysteinn ber einnig greinilega
merki sinnar samtíöar í skilningi á Maríu
sem brúði í Ljóðaljóðum Salómós.
María er ekki aöeins „hreinlífis dyggöug
dúfa“, ekki aðeins „móöir Guðs og
blessun þjóöa“, „María, Jesú móöir
dýrust", heldur um leið ...
Þú ert hreinlífis dyggöug dúfa,
dóttir Guös og lækning sótta,
giftu vegur og geisli iofta,
gimsteinn brúöa og drottning himna,
guös herbergi og gleyming sorga,
gleöinnar past og eyðing lasta,
líknar æör og lífgan þjóða,
lofleg mær, þú ert englum hærri.
En Eysteinn Ásgrímsson gengur
lengra og yrkir í stórkostlegri sýn
Maríu-ljóöaljóö sem rýfur þá arfsögn
sem hann annars sækir svo margar
myndir til. Þaö sjáum viö gleggst í 93.
og 94. versi. Þaö er eins og hann taki
stökk og sleppi sér í Ijóörænni andagift
sem vellur fram, ein myndin rekur aöra:
Hrærð af list þó að hvers manns yröi
hold og bein aö tungum einum,
vindur, leiftr og grænar grundir,
grös ilmandi, duft og sandar,
hagl og drif, sem fjaörir, fuglar,
fiskar, dýr, sem holt og mýrar,
hár og korn, sem heiöar stjörnur,
hreistr og ull, sem dropar og gneistar,
viðr og grjót, sem staðir og stræti,
strengir, himnar, loft og englar,
orma sveit og akrar hvítir,
jurtir, málmr og laufgir pálmar,—
augabragö þótt aldrei þegöi,
allar þær af fyrnsku væri
máöar, fyrr en Maríu prýði
mætti skýra fullum hætti.
Úr Lilju
Þú ert hreinlífis dyggðug dúfa,
dóttir Guðs og lækning sótta,
giftu vegr og geisli lofta,
gimsteinn brúða og drottning himna,
Guðs herbergi og gleyming sorga,
gleðinnar past og eyðing lasta,
líknar æðr og lífgan þjóða.
Lofleg mær, þú ert englum hæri.
Þú ert elskandi ein af sprundum
ágætust fyrir lítillæti,
umbætandi bragnar syndir.
Blessuð mær, þú ert Drottni kærust.
Þú ert heitandi Heilags Anda
höll og prýdd meö dáðum öllum,
ei kennandi, kvitt af syndum,
krafta þröng, né löstinn öngvan.
Máría! Ert þú móðir dýrust.
Máría! Lifir þú sæmd í hári
Máría! Ert þú af mískunn skírust.
Máría! Létt þú syndafári.
Máría! Lýtin mörg því voru
Máría! Lít þú klökk á tárin.
Máría! Græð þú meinin stóru.
Máría! Dreif þú smyrsl í sárin.
Du er reinlivs dygdige duve,
Guds dotter du er, og sottelækjing,
lukkevegen og himmelstrále,
juvel for bruder og himmeldronning,
Guds herberge og sorgegloymsle,
gledes kraft og lasters oyding,
nádeflaum, livgjeving for folket,
hoglova moy, opphogd over englar.
Du er den elskande eine af kvinner
strálande fram af audmjukskap,
som boter váre brester, synder,
signa moy, du er Drotten kjærast;
du er heten í Heilagandens
hall og prydd með alle dygder,
ikkje kjenner du, fri for synder,
krefters trong, og ingen laster.
Maria, er du som moder skjærast,
Maria, lever du í himmelkláre,
Maria, er du av miskunn kjærast,
Maria, lett du syndefára,
Maria, sjá til lytene váre,
Maria, sjá sá mjukt pá tára,
Maria, læk du skader store,
Maria, smer du salve í sára.
Þrjú erindi á íslensku
og til samanburðar í
norskri þýðingu Knuts Ödegárd
María þú ert móöir dýrust
Mynd af málverki frá miööldum.
©