Lesbók Morgunblaðsins - 07.08.1982, Blaðsíða 5

Ljóðiö
mun
rísa

Steinn
Steinarr
Teikning
eftir
Örlyg
Sigurðsson
mikla taugar til skáldskapar
Guðmundar Böðvarssonar, en
þótti ljóð hans að sjálfsögðu
misgóð. Ég man ekki eftir dóm-
um hans um Jón Helgason, nei-
kvæð ummæli hefðu orðið mér
minnisstæð. Um skáldskap Jó-
hannesar úr Kötlum talaði hann
alltaf af lítilli hrifningu eða
virðingu, en hlýhug bar hann til
hans sem manns og var það
gagnkvæmt. Jóhannesi þótti
mikið til Steins koma bæði sem
skálds og gáfumanns. Ég held að
gagnrýni hins gamla lærisveins
hafði stundum sært hann. En
Jóhannes mátti nú margt hnífil-
yrðið þola um sína daga, bæði
frá Steini og öðrum, en hann
átti líka stærri hóp aðdáenda en
Steinn meðan báðir lifðu.
Eitt samtímaskáldið og raun-
ar tvö hef ég ekki nefnt: Davíð
Stefánsson og Einar Benedikts-
son. I æsku og sem unglingur
mun Steinn hafa verið mikill að-
dáandi Einars og fyrsta kvæði
Steins, eftirmæli sem birtust í
Tímanum, ég las það einhvern-
tima, var ort undir áhrifum
hans. Þessa gætir og í bókar-
kvæðum, einu eða fleirum. En
svo mun honum hafa þótt Einar
of kaldhamraður.
Áður en Steinn kom fram á
sviðið var það skáld, sem mest
hafði mótað persónuleika hans,
um það bil búinn að vera. Það
var Stefán frá Hvítadal. Honum
kynntist Steinn í sveitinni sinni.
Honum hefur hann eflaust mest
viljað líkjast. Hann var sá ljúfl-
ingur og ævintýramaður sem
kotungspilturinn hagmælti sá í
draumsýn. Jóhannes úr Kötlum
sagði mér, að um margt hefðu
þeir verið svo undarlega líkir að
skaplyndi og dagfari að sumir
hefðu haldið að þeir væru feðg-
ar. Þeir voru óskyldir, en með
þeim voru góð kynni á meðan
þeir áttu samleið. Ég man að Jó-
hannes sagði: Mórall þeirra í sið-
ferðisefnum var hinn sami.
Þrír menn komu fram á sjón-
arsviðið sem rithöfundar um líkt
leyti: Stefán, Davíð og Sigurður
Nordal. — Steini mun hafa þótt
mest til Stefáns koma. Hann
mun líka hafa átt mestu gengi
að fagna í fyrstu hjá einlægustu
listvinum í landinu. Hinir tveir
komust fljótt á toppinn og héldu
sæti sínu uns yfir lauk, hvor með
sínum hætti.
Steinn varð enginn lærisveinn
Stefáns í ljóðagerðinni, en vand-
virkni hans tók hann sér til
fyrirmyndar. En hann var mjög
gagnrýninn á ljóð og stefnu
Davíðs, fannst hann kaupa hylli
þjóðar sinnar með daðri við
fyrirfram vinsælar kenningar og
sléttrímaðar kellingabækur.
Þetta eru ekki Steins orð en andi
hans í garð Davíðs. Með öðrum
hætti var hann gagnrýninn á
smekk Sigurðar Nordals og ekki
ánægður í páfaríki hans.
Ég kynntist Steini mjög fljót-
lega eftir að ég kom til Reykja-
víkur, um það leyti sem fyrstu
bækur hans voru að koma út. Ég
hygg að ég hafi verið í þeim und-
arlega og margiita hópi, sem
hann fann að létu sér með ýms-
um hætti annt um hann. Honum
þótti vænt um þá umhyggju sem
honum var sýnd og ég held ekki
að hann hafi erft það við menn
lengi, þótt milli hans og þeirra
kastaðist stundum hressilega í
kekki. Ég frétti stundum eftir
honum meinlegar athugasemdir
um mig og mína ljóðagerð. Við
fórum þar mjög hvor sína leið.
Honum fannst ég óþarflega ein-
faldur og kannski of einfeldn-
ingslegur. Mér fannst margt í
Tímanum og vatninu óhugsað
orðagjálfur og meiri tónlist og
jafnvel málverk en ljóðagerð.
Hann sýndi mér nokkurt föður-
legt umburðarlyndi, tæpum ára-
tug eldri. Ég dáðist að listtökum
hans og snilli, leit ótvírætt upp
til hans, en allur lífsmáti hans
var mér fjarri skapi.
Við Steinn vorum báðir miklir
aðdáendur Laxnessbóka, þótt við
þættumst að sjálfsögðu geta
fundið þar einhverja hnökra. Ég
man að við ræddum einhverju
sinni um nýkomna bók, ann-
aðhvort úr Ljósvíkingsflokknum
eða íslandsklukkunni. Ég mun
hafa haft um bókina og höfund
hennar öllu sterkari orð en
Steinn, en þó mátti kannski ekki
á milli sjá. En allt í einu segir
Steinn: En það er sama, Jón
minn, hversu vel sem þeir nú
standa sig í prósanum, þá verður
það okkar grein, ljóðið, sem ber
yfir allt og rísa mun hæst.
Ég sagði ekki neitt. En ég held
að ég hafi aldrei fyrr eða síðar
heyrt Stein taka sér í munn al-
varlegri orð og jafn alvarlega
meint. — Þrátt fyrir sitt hrjúfa
og oft meinfýsnislega, miskunn-
arlausa viðmót var hann einn
þeirra, sem mikið var hægt að
fyrirgefa. Hann sagði: „Og ég
var aðeins til í mínu ljóði." Þau
orð held ég að hann hafi viljað
að væru heilagur sannleikur.
Jón úr Vör

Kristín Bjarnadóttir
SKILNAÐUR
(eftir sýningu á leikriti
Kjartans Ragnarssonar)
... og hin fulikomna nekt gat ekki verið meira
en fullkomin
sama orðið yfir tvennt: ytri og innri nekt
og villidýrin stara og teyga í sig orðin
gegnum rimlabúr menningar, sem heldur þeim
víggirt hugarfylgsni bræða úr sér...
vegna þess að hið sjálfsagða
segir sig sjaldnast sjálft
(kók og kvöldsól í hléinu)
óttinn gat ekki óttast dauðann meira
en svo að hann hlyti að deyja
að skilnaði
og við drögum rítinginn úr kvið okkar
göngum út og byrjum með nýjum kjark
alltaf frá upphafi
sem aðeins leikhús kann að enda
fullkomið
skefjum
20. júní ’82
EKKI
„ÚTÍ BLÁINN
áá
við verðum að vinna bug á þunglyndi þínu
sagði hann
og hún skildi ekkertí afhverju
hún var þunglyndari með honum
en með sjálfri sér
þá rauk hún útí Buskann og í Fjarskann
til að huga að þunglyndinu ísér
þar fann hún þunglyndið hvergi
en ekki heldur
hann ...
UTI „BLAINN
áá
hvernig varð herbergið blátt?
var það litla bláa kannan, sem ég las barn
eða hafiðbláahafið, sem við sungum allaleið uppá ás
er það blái litur frelsis í DDR
eða blái litur tískunnar í ár
er það dökkblár jakki mömmugöggu
eða kúrekabláminn, sem selst svo vel
er það blái litur bláklukkna
eða skærbláu klukkunnar sem vekur mig
er það kóralbláa armbandið frá parís
eða ítölskubláu skórnir frá ífyrra
er það fuglasöngur sem hljóðnar bakvið bláma
himinsins
eða verður herbergið hvítt?
vegabréfið er blátt
5