Lesbók Morgunblaðsins - 03.12.1983, Blaðsíða 6

INDl ANALJOÐ
Þessi indíánaljóö frá Miö- og Suöur-Ameríku eru þýdd meö
aöstoö kunningja frá Perú og Chile. Þau hafa þar til fyrir skömmu
aöeins veriö til í munnlegri geymd, en hafa ásamt fleiru úr Ijóölist
frumstæöra þjóöa veriö tekin upp í bókina „Antologia de Poesia
Primitiva“ eftir Ernesto Cardenal (Madrid og Buenos Aires
1979).
Steinar V. Árnason cand. mag.
Pampa-indíámr (Argentím)
Ákall til sólarinnar
Taktu aldrei frá mér himininn bláa,
öldungur með ásjónu bjarta
en sendu mér öðru hvoru eitt af skýjunum hvítu
aldna sál með logagyllta höfuð.
Lát aldrei bregðast þína Ijómandi vernd
gullingeir, því fyrir þig hefur okkur borið
til þessa blessaða lands.
Gresjan okkar
Þetta er bræður landið okkar víða
þar sem ekkert nemur staðar en allt er á ferö
og vindurinn ekki sefur og sjónarröndin líður.
Þetta er bræður jörðin okkar víða
og þegar sólin lækkar
tökum við upp tjöldin. Þannig er lífið okkar.
Þetta er bræður sléttan sem heitir pampa
hún engin þekkir þrengslin, því viðáttan er nóg
og öllum tekur jafnt sem hingað suður berast.
Piaroas (Venequela)
Hvíti maðurinn
Hvíti maðurinn er aftur kominn í kofann.
Augu hans sem leiftra í myrkrinu minna á
neistaflugið þegar við sjóðum fiskinn.
Hann sveiflar löngu handleggjunum sínum
og slítur festina af hálsi Eurari
hramsar örvar Remie
pilsi Chirimíku
og tekur litla hengirúmið hans Kamó.
Þær gráta eins og lítill hvolpur gelti.
Mamma þrýstir Kamó að brjóstinu
og segir: farðu og láttu okkur í friði.
Miskitos (Nicaraqua)
Bréf til unnustunnar
Ég er hærri en kókospálminn
því augu mín ná yfir krónu hans
og sjá fuglana sem flögra yfir honum.
Eg næ yfir meiri víðáttu en Wakifljótið
því ég heyri fjarlægt sjávarhljóðið
og þegar ég loka augunum sé ég gyllta ströndina.
Og brjóst mitt bylur hærra en ljónynjan í
Alimkamba
því kvöl mín í letur færð nær lengra en öskrið
hennar
alla leið til stúlkunnar minnar í Bilwaskarma.
Stúlkan mín, ég þrái þig.
Égfinn stöðugt ilminn af hörundi þínu.
Ég vildi hvíla höfuð mitt í skauti þínu
en ég er einn, ligg undir tré
og heyri aðeins í hafinu.
Öldurnar dynja langt úti
en ég heyri ekki röddina þína.
Quechua (Perú)
Drekkum úr höfuðskel svikarans,
notum tennur hans í hálsfesti.
Úr leggjum hans gerum við flautur,
úr húð hans gerum við trumbu.
Síðan dönsum við.
Araukanar (Chile)
Það er ekki langt milli lífs og dauða.
Vegurinn, brúin sem tengir undirheima
og Himnaríkið bláa
er styttri en leiðin héðan og niður.
Þannig er munur lífs og dauða.
Yaquis (Mexíkó)
Söngur
Mörg falleg blóm, rauð, blá og gul.
Segjum við stúlkurnar: förum að skoða blómin.
Vindurinn kemur og vaggar blómunum.
Stúlkurnar eru eins og þau þegar þær dansa.
Sumar eru stór blóm og opin,
aðrar eru smáblóm.
Fuglarnir elska sólina og stjörnurnar.
Ilmur blómanna er mjög sætur.
Stúlkurnar eru sætari en blómin.
1
í haust var minnst 100. ártíðar Wagners hér í Lesbók
með tveimur greinum og í sjónvarpinu hefur verið sýnd-
ur myndaflokkur um hann. Þar hafa áhorfendur séð,
hver urðu tildrögin að byggingu hátíðaleikhússins í
Bayreuth, þar sem einungis eru sýnd verk Wagners.
Richard Wagner fæddist í
Leipzig 22. maí 1813 og lézt í
Feneyjum 13. febrúar 1883.
Árið 1871 fluttist Wagner til
Bayreuth, þar sem hann hafði
valið hinu þjóðlega leikhúsi
stað, og ári síðar, 1872, var lagð-
ur hornsteinn að byggingu Há-
tiðaleikhússins. í ágúst 1876
fóru fram fyrstu sýningarnar í
hinu ófullgerða óperuhúsi að
viðstöddum Vilhjálmi I. Þýzka-
landskeisara, Lúðvíki II., kon-
ungi í Bayern og útvöldum lista-
mönnum af ýmsu þjóðerni.
í júlí og ágúst í sumar, 1983,
voru hátíðaleikarnir sýndir í til-
efrii þess, að hundrað ár voru
liðin frá láti hins mikla meist-
ara hinnar þýzku óperu. Þegar
mér kom til hugar að vera við-
stödd hátíðina í sumar, en það
var ekki fyrr en í apríl, voru all-
ir miðar löngu seldir, eða síðan í
nóvember í fyrra. Miðasalan
hefst árlega í nóvember fyrir
sýningar sumarið eftir. Margir
aðdáendur Wagners verða oft að
bíða árum saman, áður en þeim
tekst að fá miða. En ég var svo
ótrúlega heppin að fá aðgöngu-
miða í mái fyrir tilstilli Wolf-
gang Wagners, sonarsonar
meistarans, og það á bezta stað í
húsinu. En þar sem ég vildi þá
ekki fara ein í þessa ferð til Bay-
reuth, vantaði mig annað sæti.
Og svo ótrúlegt sem það er, þá
tókst það einnig þegar í júní.
Síðan lögðum við upp i ferð-
ina, tveir tónlistarmenn frá
tveimur heimsálfum, leigðum
okkur bíl í Luxemborg og ókum
þaðan til Bayreuth til að hlýða á
„Parsifal" undir stjórn banda-
ríska hljómsveitarstjórans
Lames Levine.
„Parsifal“ var síðasta ópera
Wagners, og þótt tónlistin sé á
köflum hin fegursta, þá er
verkið slíkt með hinum sífelldu
endurtekningum, tilbreytingar-
leysi textans, hinu tvíræða og
mótsagnakennda táknmáli og
samblandi undra og furðuverka
úr píslarsögunni og helgisög-
unni um Gral, að maður getur
ekki hlustað eins oft á það og
„Tristan" eða „Meistarasöngv-
arana", nema þá af sérfræði-
legum áhuga, hversu vel sem til
tekst með sviðsetningu og stjórn
á okkar tímum í anda Wagners
fyrir 100 árum.
Hátíðaleikhúsið er enn í dag
eins og það var, þegar Wagner
byggði það. Þetta er lítið, frem-
ur drungalegt óperuhús með
hörðum viðarsætum á gólfi og á
tvennum svölum, en þar er
hljómburður svo frábær, að hin-
ir fínustu tónar heyrast jafn vel
í öllum sætum. Hljómsveitin er
skipuð hljóðfæraleikurum úr
hinum beztu, þýzku hljómsveit-
um, og leika þeir þarna í sumar-
leyfum sínum. Þeir eru þó ekki
sýnilegir áhorfendum og ekki
stjórnandinn heldur, því að
hljómsveitargryfjan er að hálfu
yfirbyggð að undirlagi Wagners,
en það kemur í veg fyrir að
hljóðfæraleikurinn berL radd-
irnar á sviðinu ofurliði í eyrum
áheyrendanna í salnum.
Hinn frægi hljómsveitar-
stjóri, Georg Solti, sem í ár var í
fyrsta sinn i Bayreuth og hefur
víst ekki verið vel kunnugur
hljómburði hússins, lét fjar-
lægja hluta af þaki hljómsveit-
argryfjunnar fyrir uppfærslu
sína á Niflungahringnum, svo að
hinar veikari raddir áttu erfið-
ara uppdráttar. Fyrir þetta var
Georg Solti gagnrýndur óspart,
eins og hinn gamli meistari væri
ekki nógu sveigjanlegur lengur.
Þá hefði það heldur ekki verið
sumarhitunum að kenna, að
blásararnir í „hringnum" fóru
út af laginu.
Okkur virtist ekki sem sum-
arhitinn truflaði hljómsveitina
neitt í „Parsifal". James Levine
náði fram svo hljómfögru sam-
spili strengjahljóðfæranna, að
það verður manni ógleymanlegt.
Hljómsveitarstjórarnir Horst
Stein og Daniel Barenboim eiga
báðir heiðurinn af hátíðinni að
þessu sinni. Horst Stein, Ba-
yreuth-maður dagsins, var með
„Meistarasöngvurum" sínum sá
foringi söngvaranna, sem þeir
treystu í einu og öllu, og hann er
einnig frá stílrænu sjónarmiði í
fremstu röð hljómsveitarstjóra.
Uppfærsla Barenboims á „Trist-
an“ var einnig ein hinna frábær-
ustu, sem nokkru sinni hafa sézt
á þessari hæð hátíðaleikanna.
Við hlýddum á Peter Hof-
mann í hlutverki „Parsifals".
Sem söngvari var hann hrífandi
sem og að ytra útliti, en þó
fannst okkur hann standa nokk-
uð að baki Simon Estes í hlut-
verki „Amfortas". Persónusköp-
un hans og leikur tók öllu fram.
Hér sannaðist það, sem Wagner
skrifaði Mathilde Wesendock
1859: „Nánar séð er Amfortas
miðdepillinn og aðalatriðið."
Þegar söngvarar og stjórn-
andi birtust fyrir framan tjaldið
að lokinni sýningu, var þeim
tekið með kostum og kynjum og
blómvendir svifu yfir sviðið,
en ... það heyrðist einnig púað,