Lesbók Morgunblaðsins - 25.02.1984, Qupperneq 8

Flugvélar
framtíðarinnar
Þær verða öruggari en nokkru sinni áður, enda
heyra þær og hugsa og munu sumar líta út eins
og risavængir, sem bæði vantar á skrokkinn og
stélið
BYGGT AÐ MESTU Á SCIENCE DIGEST EFTIR TOM YULSMAN
„United einn sjö, það er klárt fyrir flug-
tak.“ Með þessum orðum byrjar Flug 17
hálfs dags ferð sína milli Seattle og Hong
Kong. Flugmaðurinn opnar fyrir benzín-
gjöfina til hreyflanna þriggja. Þeir svara
með hvini, og þegar vélin heldur af stað,
þrýstumst við aftur í sætin. Smáskellir frá
hjólunum aukast með ört vaxandi hraða
vélarinnar. Ljósin á brautinni dofna, um
íeið og þau þjóta framhjá gluggunum. Vél-
in hefur ekki enn lyft sér af brautinni og
við nálgumst óðfluga enda hennar.
„HÆTTA VIÐ FLUGTAK," þrumar flug-
vélstjórinn. Flugstjórinn stillir óðara í aft-
ur á bak, beitir hemlunum og berst síðan
við að hafa vald á 280 tonnum af farþegum
og málmum, sem geysast eftir flugbraut-
inni á 180 mílna hraða á klst. Við sveigjum
til hægri og vinstri eins og skíðamaður í
svigi. Við hverja voðalega sveiflu nálgumst
við æ meir endamörk brautarinnar. Nokk-
ur augnablik leit svo út, sem við myndum
lenda úti á akri. Flugmaðurinn barðist
harðri baráttu gegn þeim ósköpum, sem
gátu hent okkur, og honum tókst að stöðva
vélina á brautarbrúninni.
Þarna skall hurð nærri hælum? Ekki
beinlínis.
Rofi er snertur, og myndirnar í gluggun-
um snúast til baka, þangað til þær sýna
aftur staðinn, sem við lögðum frá.
„Við skulum reyna þetta aftur, Dick,“
segir einhver.
Maður fyrir aftan mig hallar sér fram
og hvíslar: „Það er gaman að þessum
gervivélum, eins og þú sérð núna.“
Ég stíg út um dyrnar og lít í kringum
mig. Það er skær birta á æfingastöð flug-
félagsins United Airline í Denver, þar sem
smáhýsi á gljáandi þrýstivökvastólpum
eru á víð og dreif eins og bátar á sjó. í
slíkum gervivélum æfa áhafnir sig í að
takast á við hvers kyns hugsanlegan
vanda, sem að höndum getur borið í flug-
vél, svo sem til dæmis að hætta skyndilega
við flugtak. Þarna stýra tölvur vandlega
hreyfingum, hljóðum, upplýsingum mæla
og myndasýningum í gluggum í gervivél-
inni til að láta allt gerast, eins og um
alvöruflug væri að ræða.
Þessar furðulegu vélar líkja eftir flugi á
svo raunsannan hátt, að flugmaður þarf
ekki að eyða einni einustu stund í loftinu
til að fá réttindi í atvinnuflugi. Banda-
ríska flugmálastjórnin hefur veitt. United
Ieyfi til að þjálfa flugmenn sína einvörð-
ungu í gervivélum. Að sjálfsögðu eru nem-
endurnir þegar orðnir reyndir flugmenn,
þegar þeir ganga í þennan skóla.
En tölvustýrt gerviflug er aðeins eitt
dæmið um byltingu í flugi. Nú eru farnar
um 14.000 flugferðir aðrar en á vegum
hersins í Bandaríkjunum á degi hverjum.
Flugmálastjórnin telur, að sá fjöldi muni
tvöfaldast á árunum fram til ársins 2000.
Bygging nýrra flugvalla er svo dýr og land
svo takmarkað á helztu stórborgarsvæð-
unum, að þeir flugvellir, sem fyrir eru,
verða að duga. Fleiri og fleiri flugvélar
munu sveima yfir alltof aðþrengdum
áfangastöðum. Nú þegar hellist yfir flug-
mennina flóð af upplýsingum við lendingu
og flugtak og álagið er ótrúlega mikið. í
hinni auknu umferð yrði þeim um megn að
fljúga með þeirri nákvæmni, sem hún út-
heimtir.
„Tölvuvædd sjálfvirkni," segir Malcolm
Burgess hjá Geimferðastofnuninni, „mun
gera mönnum kleift í öllum sínum van-
mætti að standast hina risavöxnu aukn-
ingu allra upplýsinga og vandamála í
stjórnklefanum."
Bylting í Flugi
Þeirri byltingu í flugi, sem fyrirsjáanleg
er, munu einnig fylgja feikilegar breyt-
ingar á flugvélunum sjálfum. Hringlaga