Lesbók Morgunblaðsins - 07.04.1984, Síða 2

Evtusjenko í vinnustofu sinni í Moskvu: Engin eftirgjöf gagnvart ritskoduninni.
snýr sér að
kvikmyndagerð
Evgeni Evtusjenko, eitt kunnasta skáld Sovétríkjanna, þykir hafa
komizt upp með eitt og annað, sem öðrum væri ekki þolað, en nú
reynir hann á þolrif kerfisins á nýjan hátt
að var engin flóðlýsing,
og engir límúsínar
komu með frægt fólk á
staðinn. Fólkið, sem
fyllti hinn geysistóra áhorfenda-
sal Félags kvikmyndagerð-
armanna í Moskvu 20. janúar sl.,
var yfirleitt hversdagslega
klætt, en ekki í síðum kjólum og
smóking. Þá var það einnig allt
öðruvísi en þeir hafa það í Holly-
wood að því leyti, að eftir sýn-
inguna kom kvikmyndastjórinn
ekki fram á sviðið einungis til að
hneigja sig, heldur til að hlusta á
menn úr hópi áhorfenda, sem
stóðu upp hver á fætur öðrum til
að segja álit sitt á myndinni.
Maður kvöldsins var Evgeni
Evtúsjenkó, hið fræga og á
stundum umdeilda skáld í Sov-
étríkjunum, og tilefnið var
frumsýning í Moskvu á fyrstu
kvikmyndinni, sem hann hefur
samið handrit að og stjórnað.
Myndin heitir „Kindergarten",
„Leikskóli", og lýsir reynslu
hans í bernsku á árum síðari
heimsstyrjaldarinnar, þegar
hann var fluttur burt ásamt þús-
undum annarra Moskvubúa til
Síberíu í öryggisskyni, er þýzkar
hersveitir sóttu að borginni.
Enda þótt sovézk stjórnvöld sú
þess hvetjandi, að eldraun Sov-
étríkjanna í síðari heimsstyrj-
öldinni sé viðfangsefni kvik-
myndagerðarmanna, gæti mynd
Evtúsjenkós eigi að síður mætt
andspyrnu þar í landi. Annað
tveggja nektaratriða olli því, að
margir áhorfendur stóðu á önd-
inni, en í því birtist nýgift kona
nakin niður að mitti. Nekt er
sjaldgæf i sovézkum myndum og
fyrir því er séð af hinu opinbera
eftirliti. í „Leikskólanum" er
Gyðingapresti, öldruðum rabbí,
lýst með virðingu og aðdáun, en
hætt er við að slíkt gæti valdið
gremju yfirvalda, því að á Gyð-
inga og gyðingdóm má eiginlega
ekki minnast í Sovétríkjunum —
það efni er „tabú“.
Skáidið og kvikmyndastjórinn
er viðbúinn vandræðum. „Mér
finnst einhver ósýnilegur óvinur
vera að vinna gegn myndinni
minni," segir Evtúsjenko, sem
leiftrar enn, fimmtugur, af því
æskufjöri, sem átti sinn þátt í að
gera hann að bókmenntalegri
poppstjörnu á sjöunda áratugn-
um. „Eg held, að þessi óvinur
muni koma í veg fyrir, að kvik-
mynd mín verði sýnd í Sovétríkj-
unurn." Þó að véitt hafi verið
bráðabirgðaleyfi til sýninga á
„Leikskólanum", verður viss rík-
isstofnun nú að ákveða, hvort
hún megi fara til dreifingar inn-
an lands og utan. Evtúsjenkó
fullyrðir að hann muni ekki
klippa neitt úr myndinni. „ ég
geri engar frekari breytingar,"
segir hann. „Ég mun ekki láta
undan ritskoðun. Ef maður rétt-
ir ritskoðuninni litla fingur,
gleypir hún mann með húð og
hári og spýtir út úr sér kjötbit-
um.“
í eyrum þeirra, sem fylgzt
hafa með Evtúsjenkó, hljómar
þetta, eins og hið „reiða unga
skáld“ sé enn að tala, þótt
fimmtugt sé. Á stjórnarárum
Krútsjevs varð Evtúsjenkó hetja
hinna frjálslyndu, sovézku
menntamanna fyrir hin djörfu
kvæði sín gegn Gyðingahatri
(Babi Yar) og ógnarstjórn Stal-
ínstímans (Arftakar Stalíns), en
hann flutti mörg þeirra sjálfur á
upplestrarferðum um Vestur-
lönd. Þegar líða tók á sjöunda
áratuginn, virtist sem andófs-
áhugi hans færi dvínandi, þar
sem hann fór að yrkja „opinber"
kvæði til að lofsyngja sovézka
verkamenn, en ráðast á Banda-
ríkin.
En nú kann að vera, að hann
birtist á ný í hlutverki uppreisn-
armannsins. Fyrstu skáldsögu
hans, „Óræktuðum berjum", sem
komið hefur út í 4 milljónum
eintaka í Sovétríkjunum og er
væntanleg á markað í Banda-
ríkjunum í júní nk., var úthúðað
í meiri háttar bókmenntatímar-
iti í Sovétríkjunum í desember
sl. og hún sögð bæði óheiðarleg
og ósiðleg. En Evtúsjenkó hefur
enn ekki hreinsað sig af hinum
gömlu ásökunum um að hafa lát-
ið kaupa sig. „Bandarískir
fréttamenn líta gjarna þannig á,
að ef listamaður er ekki á geð-
veikrahæli, tákni það, að hann sé
þræl! stjórnarinnar," segir hann.
„Það er of mikil einföldun."
Evtúsjenkó hefur einnig feng-
izt við ljósmyndun og leiklist.
Hann lék fyrst í sovézku kvik-
myndinni „Af stað“ 1978. En
hugmyndina að fyrstu kvikmynd
sinni fékk hann á upplestrarferð
sinni um Bandaríkin 1972. Þegar
hægrisinnaðir mótmælendur
trufluðu upplestur hjá honum í
St. Paul, rifbeinsbrotnaði Evt-
rúsjenkó í átökum, sem þá urðu.
Læknir, sem rannsakaði hann,
fullyrti, að beinið hefði brotnað
áður. Þá rifjaðist það upp fyrir
Evtúsjenkó, að hann hefði verið
barinn illa í áflogum út af mat á
stríðsárunum. Þá sagði læknir-
inn við hann, að endurminningar
hans frá stríðsárunum væru
kjörið efni í kvikmynd.
Það tók Evtúsjenkó tíu ár að
hrinda tillögunni í framkvæmd.
Hann byrjaði að kvikmynda
kafla úr ævisögu sinni í sept-
ember 1982 í Moskvu og í þorp-
inu Zima í Síberíu. Hann fór að
dæmi ítölsku „neorealistanna"
og notaðist aðallega við ólærða
leikara (amatöra). Ein undan-
tekning var Klaus Maria Brand-
auer, sem leikur viðfelldinn
þýzkan liðsforingja. Evtúsjenkó
kemur snöggvast fyrir í mynd-
inni sem einmana skákmaður.
Kvikmyndin kostaði um 900.000
dollara.
Móttökurnar, sem „Leikskól-
inn“ fékk við frumsýninguna í
Moskvu, voru misjafnar. Þrátt
fyrir vandaða myndatöku og
raunsæjar sviðsmyndir frá líf-
inu í Síberíu fannst sumum
áhorfendum þetta vera an-
kannalegur samsetningur raun-
veruleika og hugarburðar. (í
einu atriðinu eru rússneskir her-
menn sýndir með hægum hraða,
þar sem þeir marséra og hver
þeirra ber riffil og gullfiska-
skál.) „Myndin er í eðli sínu eins
og Evtúsjenkó," sagði einn
áhorfenda eftir frumsýninguna.
„Hún er margslungin og misjöfn.
Sumt tekst vel og annað miður."
Hvað sem um „Leikskólann"
verður, þá er Evtúsjenkó þegar
farinn að undirbúa næstu mynd
sína, sem á að fjalla um „Skytt-
urnar þrjár" á efri árum. „Ég vil
verða kvikmyndastjóri, en mér
finnst, að mér hafi ekki tekizt
það fyllilega enn,“ segir hann.
Hann vill, að myndatakan fari
fram í Frakklandi, býst við, að
hún muni kosta 30 millj. dollara
og vonast til að fá Brandauer,
Peter Ustinov og Jean-Paul
Belmondo til að leika í mynd-
inni. Ef hann kemur þessu öllu í
kring, gæti einmitt svo farið, að
við frumsýningu á annarri mynd
Evtúsjenkós yrði þörf á nokkr-
um límúsínum og flóðlýsingu.
— svá — úr „Time“.
■ ■
■ ■
GLUGGA ,
gamans:]
■U.aprir
Lagið sem hefur fylgt Guðrúnu Á. Símonar í gegnum lífið verður henni ef til vill samferða
á Litlu iðnsýninguna sem Álafossbúðin býður gluggaeigendum á dagna 9.-14. apríl.
• 18 nýir ÁLAFOSS-möguleikar í gluggatjaldaefnum. • Ókeypis ÁLAFOSS-námskeið í gluggatjaldasaumi.
• Byltingarkennd aðferð við hreinsun gluggatjalda. • Blómaskreytingar I glugga.
í fyrsta skipti eftir 2ja ára hlé ætlar Guðrún Á. Símonar að taka lagið í Álafossbúðinni
- fimmtudaginn kl. 17.00. Sannkallað GLUGGAGAMAN! Verið velkomin.

^lafossbúóin
Vesturgötu 2, sími 22090.
*þó gluggarnir séu litlir eru þeir augu hússins
2